Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 1780

Бишкек, “Саясат.kg”. 31-мартта К.Ташиев, А.Мадумаров, А.Келдибеков, И.Масалиев башында турган оппозициялык саясый партиялар тарабынан Баткен шаарында митинг өттү. Анда алдын ала эч кандай бийликти кулатуу тууралуу эмес, болгону бир топ көйгөйлүү маселелер көтөрүлсө деле коркок бийлик жолдорду жаап, тосмо коюп, өткөрбөй, элдин өз оюн эркин билдирүүсүнө мүмкүнчүлүк беришкен. Азыркы жетекчилердин мындай жоругу кудум эле алардын “мураскорлору” болгон Акаев менен Бакиевдин доорун эске салып турат.
 
Себеби 31-мартка чейин эле Баткен облусунун мент-губернатору Жеңиш Раззаков айылдарда мал көтөрөм болуп, четтен кырылып жатса, кыйраткан маселени чечип жибере тургансып айыл өкмөт башчыларынын тартып, аким, мэрлерге чейин облус администрациясынын имаратына чогултуп, “Ынтымак жыйналышы” деген кудум эле Бакиев доорундагы “Ынтымак курултайына” окшогон “мини курулатай” өткөрүп жиберүүгө үлгүрдү. Анда жаңы губернатор “Булардын оюу эле администрацияны басып” алуу деп айтып жатпайбы оозу, мурду кыйшайбай.
 
Ошентип сыртынан элди ынтымакка үндөмүш болгон менен жергиликтүү жетекчилерге элди мигингге келтирбөө, жолдорду тосуу тууралуу тапшырма берилген окшойт, 31-марртта Баткен шаары кадимки Кудаяр хандын чебиндей корголуп, айрым маалыматтар боюнча жети жерге тосоттор орнотулуптур. Айрыкча Кадамжайдан Баткенге бараткан чоң жолго кызыл шапкечендер толуп кетиптир. Бийлик тээ 1999-2000-жылдары сакалчандар кол салганда да мындай ыкчам түрдө коргонууга өткөн эмес эле.
 
Бирок ушунчалык каршылыкка карабастан, белгиленген мөөнөттө митинг башталып, эл аянтка батпай кетти. Кеп элдин канча санда келгендигинде деле эмес. Эң негизгиси ар бир баткендик жаран өздөрү келе алышпаса да митингде айтылган көйгөйлүү маселелерге тилектеш болуп турушту. Анткени бийликтин көңүлүнүн сыртында калган бул аймактын социалдык маселелери азыр аябай оор. Бензиндин 1 литри 50 сомго чыгып, Тажикстанга аткезчилик жол менен май ташыган машиналар токтой элек. Кыштын оор болгондугунан улам көпчүлүк мал жутка кабылып, кырылып калды. Бирок кымбатчылыкка байланыштуу жазгы талаа иштери үзгүлтүккө учуроо алдында турат. Эл ушул жана башка көйгөйлүү маселелерин айткысы келген. Анда эмнеге “коркконго кош көрүнөт” болуп, бийлик алардан коркот? Андан көрө бетме-бет жолугуп, элдин суроолоруна жооп берип, кырдаалды түшүндүрүшсө алар деле туура кабыл алышат эле да.
 
Тилекке каршы мына ушундай бут тосуулардан жана өгөй мамиледен улам көпчүлүк баткендиктердин “бугу” чыкпай калды. Демек, митинг мындан ары да улантылат...
К. Жумабаев.
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2582

Бишкек, “Саясат.kg”. Байкуш “Кыргызтелеком” ААКнын багы ачылбай койду. Багы ачылбады дегенибиз, аны Акаев доорунан бери жең ичинен “колун сурагандар” көп болгон менен, “күйөөгө бере албай” – сата албай келатышат. 2005-жылы бийликке келген Бакиев да сатамын деп оолугуп, анын премьер-министри “Кыргызтелекомду” “калыңы жок эле күйөөгө бериш керек” - бир сомго да болсо сатыш керек деп жулунган. Сатышканын сатышты, бирок бийлик өзүнүн соодагерлик ишмердигин акыр аягына чейин жеткире албай, “Кыргызтелеком” “күйөөгө” чыга албай калган. Анан жаңылбасак, Убактылуу Өкмөт тушунда да, Отунбаева расмий бийликке келгенде да улам-улам “Кыргызтелекомду” сатуу боюнча маселе көтөрүлүп, кайра басылып калып жатты. Эми да кайрадан эле “Кыргызтелекомду” сатуу маселеси күн тартибине коюлду. Министр Темир Сариевдин айтымына караганда, азыр мамлекеттик бул ишкананы четинен кетип сатканы турушат. Четинен кетип сатабыз деген министр мырза “Кыргызтелеком” четинен кетилип сатылып жатканын билбейт көрүнөт.
 
Министр билбесе, биз билгенибизди айта кетели. “Кыргызтелеком” ААК сатылса эле мамлекеттин жыртык-тешиги бүтөлүп калгансыган бул мамлекеттик ишкана тууралуу былтыр “Атажурт” фракциясынан  депутат Арапбаев Азамат Абдулажанович Жогорку Кеңештин жыйынында расмий документтерге: акционерлердин жылдык жыйынындагы башкармалыктын отчетуна, КР Эсеп палатасынын “Кыргызтелеком” ААКнын 2008-2010-жылдар аралыгындагы финансы-чарбалык аудити тууралуу эки актысына таянып, “Кыргызтелеком” ААКнын башкармалыгынын жана 2006-2010-жылдарда төрагалык кылган М.М.Мамбеталиевдин ишмердиги жөнүндө доклад жасап, бир топ мыйзамсыз, кызмат абалынан кыянат пайдаланылган фактылардын бетин ачып чыккан.
 
Маалымат үчүн айтып кете турган нерсе, “Кыргызтелекомдун” 78% акциясы мамлекетке, 12% акциясы КР Социалдык фондуна, калган 10%ти жеке жана юридикалык тараптарга тийиштүү. Эгер, депутаттын докладына таянып айтсак, 2006-жылы кирешелүү болгон аталган ишкана 2009-жылы “Кыргызтелекомдун” мамлекеттик акциянын сатуу тууралуу кулактандыруу беришкенде, таза киреше 17 эсе төмөндөп, 263 млн. 921 миң сомдон 15 млн. сомго чейин төмөндөгөн. 2006-жылы бир акция үчүн 0,75 сом дивидент төлөнгөн болсо, 2009-жылы 0,09 сомго ылдыйлаган. Бул сумма каалайбызбы, же жокпу баягы эле Кыргызстан белчесинен батып калган коррупциялык схемалардан кабар берет десек, эч ким деле таарынбас чыгар. Бул акыркы 20 жылда мамлекеттик ишканаларды ит бекер менчиктештирип алуу үчүн шаблонго жана тенденцияга, ары өнөкөт жугуштуу ылаңга айланган, даяр коррупциялык схема экени эч кимге талашсыз. Кыргызстандагы дээрлик бардык мамлекеттик мүлк дал мына ушундай жол менен жеке менчикке садага чабылган. Өз сөзүндө 2009-жылдагы “Кыргызтелеком” акциясынын баасы төмөндөп көрсөтүлүп, киреше 263 млн.дон 15 млн.го ылдый түшүшү Максим Бакиевдин урматы үчүн болгонун депутат Азамат Арапбаев ачык эле айткан.
 
КР Эсеп палатасы да “Кыргызтелекомдогу” КР мыйзамдарын, токтомдорун жана жоболорун көптөгөн бузууларды таап чыккан. Ал мыйзам бузуулар мындай:
- ААКнын мүлкүн өз реалдуу наркынан төмөндөтүп сатуу;
- КР мыйзамдарын (мамлекеттик сатып алуулар) бузуу менен тендерлерди өткөрүү жана жеңүүчүлөрдү аныктоо, келишимдерди түзүү;
- бошогон жабдууларды андагы кымбат баалуу металлдарды (алтын, палладий, күмүш, жез) эске албай, металлолом катары сатуу;
- товардык-материалдык баалуулуктарды “Кыргызтелеком” ААК жетекчи кызматкерлери уюштуруучусу болгон фирмалардан сатып алуу;
Эми мунун баарын майдалап жазып олтурбай, дагы башка фактыларга токтололу. Өкмөттүн 2006-жылдын 28-февралындагы токтомун бузуу менен  М.Мамбеталиев жана ААК башкармалыгы “Кыргызтелекомдун” Бишкектин Скрябин (45 жана 45а) көчөсүндөгү өндүрүштүк базасын 1,28 га аянты менен Мамлекеттик мүлк комитетинин – мүлк ээсинин макулдугусуз эле сатып жиберген. Кимге дебейсизби? Максим Бакиевдин жардамчысы болгон “ГлобалЭдвертайзинг” ЖЧКсынын уюштуруучусу С.Ким аттуу мырзага. Болгондо да жарыбаган акча - 5 млн. сомго. Эсеп палатасынын аудити аталган өндүрүштүк обьект рыноктук баасынан 1 млн. 920 миң АКШ долларына же 74 млн. 144 миңге арзан сатылганын көрсөттү.
 
“Кыргызтелекомдун” башкармалыгы жана М.М.Мамбеталиев “АльфаТелеком” ААКсына “Кыргызтелекомдун” Карпинский (123) көчөсүндө турган эки көп кабаттуу бир нече миң кв.метр имаратын 0,7 га айланасындагы жер аянты менен болгону    275 млн 827 миң 560 сом ( 6 млн. АКШ долларына жакын) сатып ийген. Бул да текейден арзан кеткен. Жөнөкөй эсеп менен алганда бул эки обьектини 550-600 млн. сомго сатса болмок экен “Кыргызтелеком”.
 
Кайсы бирин айталы, “Кыргызтелеком” эмнелерди гана сатпаган? Бишкек шаарынын Байтик баатыр көчөсүндөгү 3/2 квартираны (бул үйдүн ээси М.Мамбеталиевдин уулу Чынгыз), Ак-Суу районунун Теплоключенка айылындагы көмөкчү чарбаны (эки үй, төрт сарай, жер-жемиш багы бар) сатышкан. Албетте, кайра эле өз наркынан он эсе төмөн баада.
 
Дагы бир фактыны мааниси бузулуп калбас үчүн орус тилинде келтирели: “Анализируя показатели трафика за период аудита, государственные инспектора Счетной палаты сделали вывод о существовании коррупционных схем в учете трафика в ОАО «Кыргызтелеком». Из сводного акта следует, что многочисленные операторы - партнеры общества, где учредителями являются иностранцы и зарубежные компании, владеющие 100 % долей вызывают сомнения, и из этого следует, что весь доход ОАО «Кыргызтелеком» находится в обороте у иностранцев или иностранных компаний и сомнительных лиц. В то же время учредителями некоторых из них являются руководящие сотрудники ОАО «Кыргызтелеком». ОсОО «Netcom» - учредители Пак А. Д., доля 50 % и Цой С.В. - член правления ОАО «Кыргызтелеком» доля 50 %. ОсОО «Day - Транссервис - директор Абасов Б. - учредители Абасов P. X. - генеральный директор Чуйского областного филиала ОАО «Кыргызтелеком» доля 33%; Абасов А.С. доля 33 %; Абасов Б.Х. доля 33%. Здесь имеет место конфликт интересов. Указанные ОсОО, без проведения тендеров оказывали услуги и поставки товарно – материальных ценностей ОАО «Кыргызтелеком» на десятки миллионов сомов по значительно завышенным ценам” делет депутат докладында. “Кыргызтелеком” жетекчилиги мамлекеттик ишкананы максаттуу түрдө банкротко алпаратканына жаны кейиген депутат Арапбаев: “Уважаемые коллеги! К Вашему вниманию я привел лишь небольшую часть нарушений Законов КР и серьезных нарушений финансовой дисциплины в деятельности правления ОАО Кыргызтелеком во главе с Мамбеталиевым М. М., которые лежат на поверхности, как видимая часть айсберга. Но даже это показывает, насколько серьезно поражена коррупционными схемами, схемами откатов, подобно «раковой опухоли» самая крупная телекоммуникационная компания страны, имеющая статус национального оператора. Для оздоровления ОАО Кыргызтелеком необходимо без промедления  освободить Мамбеталиева М. М. и других членов правления от занимаемых должностей. Каждый день промедления с освобождением от должности председателя правления ОАО Кыргызтелеком Мамбеталиева М. М. приносит акционерам, самым крупным из которых является государство, убытки на многие миллионы сомов” деп жыйынтык чыгарган.
Анан эмне болду дээрсиздер? Жогорку Кеңештеги “Кыргызтелеком” ААК айланасында түзүлгөн кырдаалдан кийинки талкуудан жана аталган ишкананын башкармалыгын тезинен бошотуу талабынан кийин 2011-жылдын 12-июлунда Мамбеталиев Марат Мырзабекович баш болгон башкармалык ээлеген кызматтарынан бошотулат. Бирок, алардын бири Баратбаев Аскар Сарбозович башкармалыктын жаңы курамынын төрагасы бойдон кала берген. Бул дегендик, Мамбеталиев негиздеп кеткен башкаруу схемасы ошол эле бойдон калды дегенди түшүндүрөт деп ойлойбуз.
 
Таңгалычтуусу, ээлеген кызматынан бошогон М.М.Мамбеталиев ошол эле күнкү өзүнүн буйругу менен өзүнө жана башкармалыктын башка мүчөлөрүнө эмгек отпускасына кол койгон. Ошентип, ал 2011-жылдын 21-ноябрында гана “Кыргызтелекомдун” филиалы – РПО РМТРге которуу жолу менен жумуштан бошогон. Ортодогу аралыкта ишкана эсебинен бардык мүмкүн болгон сыйлыктарды - чоң суммадагы акча каражаттарын алган, эң башкысы КР Премьер-министринин демилгеси менен иштен бошогон башкармалык төрагасы буйрукту аткарбай, ал кызматта төрт ай бою кала берген. “Кыргызтелекомдун” азыркы директорлор кеңеши да одоно мыйзам бузуулар менен шайланганын да айтышат. Транспорт жана коммуникация министрлиги тарабынан директорлор кеңешинин бир да мүчөсү көрсөтүлгөн эмес. Директорлор кеңешинин мүчөсү болгон Абдрашев Нургазы Акунжановичке да суроолорубуз бар. Аны кийинкиде айталы.
 
Ушундай, 20 жылдан бери бийлик “Кыргызтелекомду” “күйөөгө” сата албай келет. А ал ишканада болсо, Медведевдин тили менен айтканда “бардак”. Мыйзамсыздык. Аны башкаргандар болсо (алардын ичинде М.М.Мамбеталиев да бар), “мамлекет начар менеджер” деп айтканды жакшы көрүшөт. Бирок, алар бир гана нерсени эске албай жатышат. Кеп, мамлекетте эмес, кеп мамлекет мамлекеттик ишкананы ишенип берген М.М.Мамбеталиев сыяктуу “менеджерлерде” болуп жатпайбы. Же биз калп айтабызбы?
 
Болотбек Таштаналиев
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2200

Элибиздин туура маалымат алышына, агартуучулук таалим-тарбиясына, коомдук пикирлерди пайда кылууда ММКлардын, анын ичинде КТРКнын элге жасай турган кызматы чоң. Чоңдун чоңдой «илдети» бар белем. Өткөн мезгилдерден бери ириген интригалары бүтпөй, «Асаба» гезити «кара жащик» атап, элге тааныткан, «Азаттык» радиосунун мурдагы кызматкери, КТРКнын азыркы гендиректору Кубат Оторбаевдин Аксы окуясы үчүн  ыңгайсыздана актанымыш болуп, жогорудагыларына кылчактап, кошоматтуу осол кечиримин, мурдагы батышчыл байкоочу «чайкоочуларын», коррупция жыттанган кесиптик одонолугун, мамлекеттик кызматын катуу коруп кызганган «сагызган сактыгын» юмор аралаштыра туздаган «ыңгайсыз эфирдеги кыйшайтып көрсөтүүчү» ысык берүүбүздү баштайлы деп, жар салуудабыз.  
                                      
Кошоматчы кечирим
Дүйнөнүн кайсыл өнүккөн өлкөсүн алба, «улуттук кызыкчылык» деген стратегиялык максаттагы принциптер жогорку бийиктикте бекем сакталат. Жарыктык, К.Оторбаев КТРКга жетекчилик кызматка келери менен «улуттук» деген жазуу тоскоол болуп, «коомдук» деген «к» деген каткалаң, катуу тамга менен жолун баштап, жасалма кубат алып туруучу байкоочу кеңешин курады. Бийлик дегенде мурду барбалаңдап кетчүү баланын олтурган отургучунун тең салмагы негедир бат-бат бузулуп, кыйшалаңдап туруп алды, кысталак. Калкыбыз эң көп көрө турган сааттардагы телеберүүлөрдү «Прайм-тайм», «Интернюсь» деп, «иностранча» ээрчимелик ооруну модалап таңууланып, Эльвира Сариева, Динара Ошуракунова сыяктуу дежурлардын «Обон» созгон «сыймыктуу» окуяларын опурултуп чагылдыра берип, айыл калкынын көркөм табитин бузуп, журтубузду чарчата башташты. Тележурналист М.Арстанбек, «КТРК бир үй-бүлөгө, бир державага иштегенди качан токтотот!”- деп ачуу чындыкты кашайта айтты.   
 
Жаңы парламент шайланганда КТРКнын байкоочу кеңешин кайрадан кароо керек дешкен ЖК депутаттары К.Иманалиевке, Ж.Жолдошеваларга жанагы «өкүмөттүк эмес», «Эмес» деген жазууну куйруктарына илип алып ээлигишкенде, «кокуйлардын» колтугуна каткан муздак таштары көрүнүп турду. Бул утурумдук кызматка кимдер келип, кимдер гана кетпеген. Эгер Кубат эстүү болуп, экс-гендиректор К.Молдокасымов сыяктуу татыктуу турганда, эл эсинде жакшы пикирлерде калмак. Креслого байланган басмайылы бошоп баратканда, биз эми кара бетибизди агартканга, жукартканга кириштик деген кыязда, кызматы үчүн күйпөлөктөп, элге жасалма жүз буруп, Аксы окуясы үчүн КТРК аркылуу кечирим сурап, ыйманы төгүлүп турган ырыстуу, «ак» жетекчи катары сыпаттап саясат жасады. Болбосо, журналист саясаттан алыс болуп, аралык сактап кызматтык иш алып барышты ал жакшы билет эле. Чын эле агаргысы келсе, Мырзакул Мамбеталиев сыяктуу, «Брежнев» заманын элестеткен эскилерди жумушка чакырып, жаш орун басары У.Карыповду иштен көз буйдамалап бошотот.
 
Табиятынан терс маалымат вирус сыятуу өтө тез тарап, жугуштуу келет. Кайгылуу кара кабарларды жүз, миң жолудан кайталай берип, көңүл чөктүрүп,  саясий упайларды эрдик менен топтоп, максатына жетүүдө «Азатттык» радиосуна жете турган атаандаш жоктой. КТРКда К.Оторбаев Америкалык «Азаттык кошуунун» «азаптуу» максаттарын пир тутканын, калкына таңуулаганы жакшы жорук эмес го. Илгерки убактарда жаман кабарларды жазганбай биринчи сүйүнчүлөгөндөрдү «кара жолтой» деп,  жактырбай жазага тарткан учурлар болгон. Бизде азырынча баары тетири. Тетири иш кылып, тилегенине жеткендер абдан модалуу. Карапайым калктын кулагына ат тепкендей англисче аттарды программаларына жабыштыра салганда эле, «кара жащик» агарбай, каралар кара бойдон калганын элден жашырбайлычы.
 
Журт кызыкчылыгын жүрөктөрдө бекем сактоо ыймандан. К.Оторбаев мурда өзү алып барчуу «Ыңгайсыз суроолору» телеберүүсүн «үлгү болуучу» адептик жакшы жорук деп айта албайсың. Өзүнүн атасындай болгон кишилерди бири-бирине тукуруп кайраштырып коюп, ортодо ырахаттанган кыргыз насилинде жок эле го, айланайындар. «Ыйык Мекенибиздин укугу», кантип эле кара башыл жеке «Адам укугунан» жогору болуп кетсин? Терең ойлоп көрөлүчү? Укук деген термин кең маанидеги түшүнүк. Аны жекечил «Пенде укугуна» гана жабыштыра берүү душмандар жасабас зулумдук, өтө ыпластуу иш го? Бир аз көз ирмемдерге токтоп, “Кудайга жагарлык иш жасап жатабызбы?”- деп ойлонолучу?  К.Жусубалиев агай айтмакчы «Кайдан келатабыз, бизди ким жаратты? Азыркы абалыбыз кандай? Эртеңкибиз кайда баратат?» –деп бир саамга токтойлучу? Журт келечегин, коопсуздук укугун, тилин  коргоо кыйын. Мекенчилдик сезимдерди, Батыштын бай болосуңар деп кийгизген байпактарын башыңарга кийе салып  жок кылып салыш оңой. Сактансаң сактайт Кудай. Ар ким өз мамлекетин өздөрү гана тикелейт, коргойт, өстүрөт. Жүзүн жашырган душмандарга биздин өнүгүүбүздөн, өлгөнүбүз көп керек. «Бирөө өлбөсө, бирөө күн көрбөйт». Ачуу акыйкат ушундай. Ал ашыкча далилдерге муктаж эмес. Сот менен да коркута албайсың.
                             
Түн жамынган корупция
 
 «Адам укугу» деген капканга коюлган бекер тамак, чычкандарды кармоочу «ловушка». Андай азгырыктарга баш урсаң бийлике жетесиң, байлыкка тунасың, атагың артып, хан сарай саласың, машине минесиң, каада күтүнүп жер кыдырасың. «Крутой» жашоого болгон мотивациялык шайтан кумарлар өтө күчтүү. Өзүмчүлдүкө ыктап кетүү - бул адамдын канында бар табияты. Мындайда башкалардын эсебинен жашаган өзүмчүлдүктү жактырган Чычкан жылында төрөлгөн (1972) К.Оторбаев кылчактабай кыя өтүп кетиши кыйын да, эй. Ал бул кызматка келгени турмушун абдан «реформалап», кошуналарынан күндүн бетин тосуп туруучу, борборубуздагы Оренбург көчөсүндөгү 46-кабат-кабат үйдү салып, тез бүтүрүптүр, азамат. 2010-2011-жылдардагы, парламенттик, президенттик шайлоонун шарапаты Оторбаевге оголе сонун тийген сыяктанат. Мындай  кыяматтуу жолдогу А.Акаев баш болгон мураскер тагдырлардан сабак албай жатпайбызбы, түгөнгүрдүкү! Ал жайып кеткен «вирус» кетпей койду жергебизден!
 
Эми КТРКнын гендиректору К.Оторбаевдин экс-орун басары Уланбек Карыповдун  Америка жергесинде жүрүп, «Chalkan.kg” маалымат каражаты аркылуу Бермет Букашевага куруп берген баарлашуусуна  назарыңыздарды буралы: «Менин колума РРТЦнын финансылык отчеттук докуметтери тийип калды. Карап, таң калдым, «Сони-175» камерасынын штативдеринин ар бири 1400 доллардан алыныптыр. Мындай штативдерди 700 долларга Бишкектин ар кайсы дүкөндөрүнөн алса болот эле. Бир эмес, бир нече штатив жөнүндө сөз болуп жатат. Эмне үчүн мындай деп, РРТЦнын директоруна суроо койсом, ал бул иш Оторбаевдин макулдугу менен гана болот деп жооп алдым. К.Оторбаев мени чакырып, «сен финансылык маселерге эмне үчүн башыңды саласың,  эгер мындан ары иштегиң келсе жөн жүр» деп тамагы айрылганча кыйкырды.  “Канчалаган жигиттер, ушундай жашоо үчүн кандарындарын төгүшүп, революция кылышпады”,- беле деп туталанып жүрдүм. Мени алдап жүмуштан четтетишти. Бир топ убакыт өткөндөн кийин байкасам, акча көп таба турган кирешелүү кызматтарга досторун дайындап, коррупциялык схемалар аркылуу кымбат баалуу тележадыктарды алып жүрүптүр”.
 
Ал эми КТРКдагы сөз эркиндиги тууралу У.Карыпов мындайча маегин улайт: “Биздин кандайча иш алып барыш керек экенибизди нускоого алышып Убактылуу Өкмөт, Президентин басма сөз кызматы коңгуроо кагышып турушар эле. Эсимде, Р.Отунбаева чакырып алып, кимдерди көрсөтүп, кимдерди жолотпош керектигин айтып, айрыкча 7-апрель боюнча сот процессин кандай чагылдырууну белгилеп айткан. Ал учурларда Э. Каптагаев КТРКнын лимити жок, кадырлуу коногу болуп, Ж.Жолдошева, К.Ташиевдерге эфир убактысы жетпей турчу.
Маркум М.Эшимкановду жөн жаткырбай, эстетип туруучу эссиз шакирттерин түшүнсөк да болот.Уядан бала эмнени көрсө ошону алат. Бу бала сукулдап «көлөкөлүү» соодага аралашып кетпесин деп, атасы алып бербеген үйдү ошондо эле алып берген эле, кайран киши. КТРКнын «Ала Тоо» маалыматтык берүүсүндөгү жыйырмадан ашык кызматкердин теңинен көбү Нарын, Ат-Башыдан дешет. Анан эмнесин «рефорлалап» жибердим деп түгөтө албай жатты экен. Негедир КТРКнын камералары Кубаттын бетин жарыя кылып журтубузга тааныта албагандай сезим калтырат, тобба. Же бул жорук, уядан көргөн «ата кесиптин, дардалак тактасыбы?»
                       
Диверсиялык саясий анархизм
 
Аскердик өнөрдө башка өлкөлөрдүн тылына кирип барып чаң-тополоң салуучу «диверсиялык» чабуулдагы жашыруун атайын кызматтардын тапшырмасын аткаруучу топтор баштаган, дүйнөгө тамырын терең жайган эл аралык экстремисттик саясий системанын аракеттери, Кыргызстан эгемендик алган алгачкы күндөн баштап отурукташкан. Негизги максаттары дүйнөнү мыйзам, эл аралык укуктук норма деген «бузуку дермократиясы» аркылуу жаңы тартипти кийирүүчү, улутту геноцидке алып баруучу дүйнөлүк башкаруу. Алардын жашыруун Өкмөттүк курамында АКШ, Англия, Израил мамлекеттеринин парламенттери, эл аралык валюта фондулар, сионистик 300 миллиардерлердин «Комитет-300» уюму жана башка чөөлөрдөй чубалган күчтөр турат. Алардын ыплас максаттарын билип билбей аткаруучулар көпчүлүгү өзүбүздүн эле кыргыздар. «Жеке адамдын укугу делген» тиги шумпайлар азыктандырган эл аралык уюмдар, ММКлар, банктар, фонддор, юристер, секталар жергебизде миңдеп саналат. Кыйын саясатчы В.И. Ленин: «Адамдар саясый ар бир «түшүнүк», «термин» артында тигил же бул тараптардын алдамай кызыкчылыктары бар экендигин көрө билмейинче, саясаттагы алдамчылыктын аңкоо курмандыктары болушкан, боло бермекчи» дегендей, адашкан бул жол далай курмандыктарга алып баруучу «саясий-экстремистик анархизм» экендигин башыбыздан өткөн далай тажырыйбалар жана азыркы араң турган абалдарыбыз ачуу чындыкты ачыктоодо.  Сырттан таңууланган нерсе талкалагыч. Өзүбүздүн ички жаратылышыбызга туура келчүү жол түбөлүктүү. Эгер мамлекетибизде терең ойлонулган ички саясаты бар болгондо, «конокторго» орун табылмак эмес. М: Кытай, Индия, Жапонияда мындай ээн баш «конокторго» орун жок. Анткени алардын ички саясаты бекем. Демек, өзүбүздү талкалоочу чоң душман – өзүбүз экендигибизди Кудай алдында моюндайлы. Өзүбүздү тааный албай турган маңкуртугубуз, коркоктугубуз, жеке кичинекей тар кызыкчылыктар үчүн, элибизди чоң зыяндарга жетелеген пайдакечтигибиз.
 
Дүйнөдө демократиянын үч жүздөй түрү бар. Анын  классикалык үлгүсү аркылуу өлкөнү өрүшкө көтөрүп, же анын талкалагыч түрлөрү аркылуу мамлекетти жок кылса болот. Эң коркунучтуусу эл канын сүлүктөй соруп, жыйырма жылдан бери эч нерсеге жооп бере элек, чоң чиновниктердин жоруктары «анархия» эмей, эмне? Коррупциядан арылган таза жашоо үчүн баш көтөрүлүшүп жүздөгөн кырчындай болгон жарандарыбыз курман болгондордун каны, буларды ачкөз зулумдуктан, артка кайтаралбайт экен. Тетирисинче байып, өлгөндүн үстүнөн пайда көрүшөт экен! Бирок, дайым эле арам саясаткөйлөр ойлогондой боло бериши мүмкүн эмес. Такыр мүмкүн эмес. Жетер жерине жетип, ашып, анан жексен бочуучу учурлар сөзсүз бар. Жер үстү да өтө саясатташкан зөөкүрлүктөн абдан чарчап, адамзат акмакчылыгына каардуу жининдеги бир эле көз ирмемдик кыймылы, асмандан секунд аралыгында жетип келүүчү жыш толкундар, ааламдык саясатты такыр башка нукка буруп, ойго келбес ааламатты көзүбүзгө чындап көргөзүп коюшу толук ыктымал.
 
Эл таза жандуу, жогорку аң-сезимдүү жашоону абдан сагынды. Кыйналган момун калкыбызга, Алтын доорлор эшик ачкан кел-кел заманы кечикпесе экен.
 
Алмазбек Эркебай
Булак: "Майдан.kg" гезити
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2389

“Теке секирик” жомогун ойлоп тапкан губернатор
 
Эки ирет элдик революция болуп, бийлик улам алмашкан менен республикабыздын эң алыскы аймагы  Баткен облусунда карапайым калктын турмушунда жакшы жагына өзгөрүү болгон жок. Себеби бир - М.Айбалаевден башка бир эл үчүн күйбөгөн, жалаң жогорку жакка жагынып, өзүнүн жеке бизнеси менен гана алектенген облус жетекчилеринен тартып, райондук, шаардык жетекчилерге чейин коррупцияга белчечинен батышкан. Өткөн жылдагы президенттик шайлоодон кийин улуттар аралык жаңжалдар кайра күч алып (Андарак, Айдаркен окуялары) кеткендиги “жакшылардын” кандай иштеп жаткандыгынын “жемиши”. Былтыр күзүндө кичи шаарлардын мэрлери менен райондордун акимдерин шайлоо учурунда да башаламандык ушунчалык күч алып, ар бир добуш 1 миңден 3 миң долларга чейин сатылды. Натыйжада аким, мэр болуп мурда кылмыш жообуна тартылгандар, баңгизат сатып байыгандар же жок эле дегенде эски бийликке (экөөсүнө тең) тизе бүгүп кошомат кылгандар кайра эле шайланышты. Алардын аттарын атабасак деле баткендиктер билишет.
 
Макул, акимдик, мэрликти атасынан калган менчиктей өмүр боюу ээлешсин, бирок элдин турмушу качан оңолот? Бир эле мисал келтирели, Убактылуу өкмөттүн тушунда губернатор болуп турган Султанбай Айжигитов кайсы журналистке интервью бербесин же өкмөттүк жыйында сүйлөбөсүн “Теке секирик” деген жомокту улам кайталап айта берчү. Ал шыбак өспөгөн, кескелдирик жүрбөгөн Бүргөндү массивине чет өлкөдөн миллиарддаган доллар инвестиция тартып келип,  аймакты гүлдөтмөкчү эле. Бирок ошол эле бийликтин амири менен кызматтан кеткен соң бул сөзү чындап жомокко айланып, анын ордун баскан кийинки жетекчилер мындай колдон келбей турган куру убаданы кайталоодон уялыштыбы, айтор унчукпай калышты.
 
Анклавка айланып бараткан Лейлек менен Сүлүктү
 
Борборубуздан миң чакырым аралыкта жайгашкан бул чөлкөмдүн эң көйгөйлүү маселеси болгон кошуна мамлекеттер менен чек араларды  тактоо иши Кыргызстан эгемендүүлүккө ээ болгон 20 жылдан бери бир орунда турат. Бирок убакыт өткөн сайын  бул жагдайдан уттурууда. Себеби Өзбекстан менен Тажикстандын бийлиги биздикилерге окшоп эл аралык эрежени күтүп отурбастан, улам жылып, карапайым эли да үйлөрүбүздү сатып алып, арыгын бери жактан чаап, кысып келатышат. Азыркы депутаттар чек арадагы абал тууралуу мурдагыларга окшоп жок дегенде ач айкырык, куу сүрөөн да салып койгонго жарабай жатышат.  Бакиевдин учурундагы лейлектик депутат Мурат Жураев популисттик үчүн болсо да чек ара көйгөйүн көтөрүп, Акүй менен Көкүйгө коңгуроо кагып турчу. Мындан 5-6 жыл илгери ошол М.Жураев бир гана Лейлек районунун 700 гектарга жакын жери Тажикстанга өтүп кеткендигин айткан болчу. Тилекке каршы андагы да, азыркы да бийлик бул маалыматты ак же көк деп бир жыйынтык чыгара элек. Эгер кырдаал ушул өңүттө улантыла берсе, ансыз деле жарым-жартылай өлкөбүздүн аймагынан бөлүнүп турган Лейлек району, Сүлүктү шаары жана Баткен облусунун жарымы толук анклавга айланып калышы мүмкүн.
 
Май ташыган машиналарды эл өзү  токтотобу?
 
Жол көйгөйүн айта берип же карапайым эл чарчабады же “мына, келерки жылы бүтөт” деген убадасын бере берип бийлик тажабады. Өзгөчө Бишкектен Исфанага жүргүнчүлөрдү ташып каттаган кичи автобустардын айдоочулары Оштон ары жол жоголуп бараткандыгын айтышууда. Айрыкча Ноокатка чейинки аралыктагы ашуунун асфальтын былтыр күзүндө бузушуп, али жарытылуу оңдой элек. Баткенден Исфанага чейинки 150 км. аралык тим эле бомба түшкөндөй абалда. Анткени Тажикстанга  аткезчилик жол менен май ташыган кытайдын 30-40 тонналык (жалпы салмагы 50-60 тонна) “Ховалары” асфальтты камырга айлантып салган. Мындан тышкары ушул танкадай оор, тез жүргөн “өгүздөр” каттагандан бери жол кырсыгы да көп катталып, бир нечеси аварияга учурап бир топ адамдын өмүрү кыйылды. Жол боюндагы үйлөрдүн жарака кетип, алар өткөн сайын титиреп тургандыгы али көйгөйгө айлана элек.
 
Жакында бийликтен үмүтү үзүлгөн миңге жакын баткендиктер облусттук администрациянын алдына митингге чыгышып, эгер бул машиналар токтобосо, анда өздөрү жол тосуп токтотушарын эскертишти. Лейлек районунун төмөнкү зонасы деп эсептелген Кулунду, Арка, Достук, Ленин, Коммунизм айылдарынын жумушсуз жаштары да турмуш кыстагандыктан айласыздан “Портер” автомашинасына 200 литрлик бочкаларды жүктөп, райондун аймагындагы май куючу жайлардан дизел менен бензинди дүңүнөн 45 сомдон сатып алышып, Тажикстандын чек арасына алпарып 55 сомдон сатышат. Бирок алар менен чек ара жана бажы кызматкерлеринин ортосунда тез тез чыр-чатак болууда. Себеби, жогорку жакка отчет берүү максатында бул кызматтар ошол “майда чабактарды” кармашат. 30-40 тонналык “Ховаларды” унчукпай өткөрүп, өздөрүн кармагандыгына арданган жаштар да күч колдонууга баруусунун натыйжасында былтыр күзүндө райондук ички иштер бөлүмүнүн началнигинин башына таш тийгендигин маалымат каражаттары кеңири жазышкан. Бирок, оозуна кум куюп алган жетекчилердин бири да аларга жарытылуу жооп бере алган жок. Себеби бул май ташыган машиналарды токтотуу алардын колунан келбейт же өздөрүнүн да “үлүшү” бар.
 
Ал эми өткөн жумада облус губернатору, прокурору, чек ара кызматынын жетекчилери ошол Баткен облусунун “Кувейтине” айланган Арка айылына барышып, Тажикстан менен чектешкен жолдун боюна курулган бир нече май куючу жайлар мыйзамсыз салынгандыгын “сүйүнчүлөп” УТРКдан сүйлөштү. Эми бул эргулдардын ушул айткан сөздөрүнүн өтөсүнөн кантип чыгарын күтө туралы. Алар ушунча болду, 90% тажикстандыктар машинасына май куйган бул жайлардын кимге тиешелүү экендигин да айтып коюшса болмок. Бирок бир гана чындык – бул май куюу жайлары карапайым Эшмат менен Ташматтыкы эмес, ушул чөлкөмдөн чыккан чоң кызматтагы адамдыкы. Такталбаган маалыматтар боюнча, мындан тышкары былтыр күзүндө бир бажы кызматкери да каза болгон. Ал эми эки жума мурда кулундулук 500гө жакын жаштар дагы көтөрүлүп, облус губернатору, сот, прокуратура барып арачыга түшүп, бир топ жергиликтүү чиновниктерди кызматтан алууга убада берип, чоң жаңжалды араң басып калышкан.  Эгер бийлик өзү алкымын тыйып, (Тажикстанга өтүп жаткан “Ховаларды” токтотуп), жаштарды жумуш менен камсыз кылбаса, күндөн күнгө социалдык абалы кыйындап бараткан эл такыр эле мыйзамга баш ийбей, бир кездеги тажик талаа командирлериндегидей тартип менен жашап калышы мүмкүн.
 
“Көмүр мафиясынын” артында кимдер турат?
 
Быйылкы кышта баарынан да баткендиктер аябай кыйналып, көмүрдүн азабын укмуш эле тартышты. Айрым сукка чыдабагандары эртеңки пайданы унутуп, өрүгүн да жагып жиберишти. Облустту көмүр менен камсыз кылган Сүлүктүнүн 1 тонна “кара алтыны” чындап алтынга айланып, Кызыл-Кыяга жеткенче эле 10 миң сомдон ашып кетти. Мындай көрүнүшкө ысык кабинетинде отурган атка минерлер (чындыгында жегичтер) “көмүрдүн өздүк баасы же шахтадан казылып жер бетине чыгышы кымбат болуп жатат” деген жайдары жооп менен алдап кутулуп жатышты. Ооба, азыр ошондой суроого ушундай жооп берсең оңой кутуласың. Бирок ага маңыроолор гана ишениши мүмкүн.
 
Чындыгында жергиликтүү элдин айтуусунда, Сүлүктү көмүр шахталары азыр Панаманын банан талаасын автомат менен кайтаргандай эле болуп калган. Бишкек, Оштон куугунтук жеген криминалдардын баардыгы ошол жерде. Алар ар бир көмүр жүктөгөн машинадан өз “долясын” алышат. Мындан тышкары облусттук, райондук, шаардык деңгээлдеги жетекчилер менен сот, прокуратура, милиция сыяктуу “рэкеттердин” (мындан башкача айтууга мүмкүн эмес) да “үлүшү” бар. Кыскасы, “Кимди ким көрдү, быржыбайды там басты” деген абал. Ишенбесеңиз Сүлүктүнүн “көмүр королдорунун” шапар тээп, Бишкекке чейин жүз миңдеген долларга кымбат баалуу үйлөрдү сатып алып жаткандыгына эле көз салып коюңуз. Ошол эле учурда “апачи” атка конгон шахтерлорго эч кандай шарт түзүлгөн эмес. Алар тээ 1900-жылы кетмен, керки менен алгач казылгандай шаймандар менен иштешет. Эмгек Кодекси, отпуска деген түшүнүк да айтылбайт. Эгер бирөөсү эле “кың” десе атайын жалданган бука моюн, буура булчуң зөөкүрлөр сабап сазайын беришет. Далайы ууланып, көмүр басып калып, жок эле дегенде буту-колу сынып, алды өлүмгө учурап, арты майып болуп калып жатышат. Андыктан айланып келип эле карапайым эл кыйналып жатат.
 
Жыйынтыктап айтканда, Баткен облусуна революциянын жарыгы тийе элек. Коррупция, паракорчулук, күчтүү күчсүздү басынткан, анын эсебинен жашап, акча тапкан “бөрү заман” өкүм сүрүүдө. Эгер бул бийлик да Акаев менен Бакиевге окшоп бул алыскы аймактын элинин жашоо-турмушун жакшыртуу чарасын көрбөсө, анда ички жана сырткы миграция токтобой, жакынкы жылдары эч ким калбай калышы мүмкүн. Ошондо жерибиз кошуналарга өзүнөн өзү эле өтүп кетиши турган сөз. Себеби туулган жерин таштап кетип жаткан жергиликтүү элдин ордун ала допучандар ээлеп калууда...
 
Баткендиктердин дагы бир тилеги, азыркы райондон баштап облустка чейинки эски бийликтерге жүгүнүп, кошомат кыла берип бели бүкүр болуп калган “хоп лаппай” жетекчилерди кызматтан алып, алардын ордуна акчасы болбосо да келечекти ойлогон, мекенчил жаштарды коюп берүү.
 
Булак: “Майдан.kg” гезити
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2661

Бишкек, “Саясат.kg”. Сабырдуу эл: азыркы бийлик мындан ары саргара күткөн үмүт-тилектер аткарыла турган жакка баштаар бекен деп күткөн. Андай болбой турганы айдан ачык болуп калды.
 
Бийлик буларга эки жыл мурда эле тийген. Жаңы президент, жаңы өкмөт ишин жаңы баштады деп шылтоо айтып жатышат. Өкмөттү ушул эле Атамбаев, Бабановтор башкарып келишкен, эч нерсеге жоопкер болбостгон, ЖоКе эч нерсе чечкен эмес, азыр да чече албайт. 120дан ашык саясий чайкоочулардын кереги деле жок болуп калды, кыргызга бүгүнкү күнгө чейин деле ислам дини толук сиңбептир, 70 жыл коммунисттик идеологиянын күчтүү машинасы деле атеист, материалист, коммунист кыла албаптыр, азыр Америка баштаган жөөттөрдүн демократия деген оорусу кыргыздын чыгаандарын апийимдей баштарын айландырып турат. Ошол чыгаан дегендерибиздин арасында саясатты талдай билген беш-алтоо табылса табылаар, калганы бүт чайкоочу, соодагер.
 
Кыргыз эли алмустактан бери эле дилинде кудайы, бири-бирине болгон ыйык ишеними менен жашап келген. Кыргыз бири-бирине бир тууган болгон, боору бир болгон. Кумурска, куш, б.а. жалпы жандыктарга берген табигый мыйзамын адамга да берген. Ошол табигый мыйзамын бузбай биздин ата-бабалар жашап келген. Кагазга жазып, мөөрүн басып, бийлик чыгарган жарлык, буйруктарды да сабатсыз болуп туруп, түшүнүп, кыргызга жат жагын аткарбай деле коюшкан. Бирин-бири кызыл кыргында да ташташкан эмес. Азыр да чет жерде ажалы жетип, күнү бүткөн бир боорлорубуздун сөөгүн колдон келишинче алып келип, өз топурагыбызга жашырып жатабыз. Кыргыздын ушундай мүнөз, табиятын билсек да, билмексенге салып, демократия деген балээни кыргызга таңуулап, партия, парламент, акыйкатчы, укук коргоочу сыяктуу эл бузар топторду кыргыз элинин турмушунун өсүп-өнүгөөр жолуна салат деген эл билгилерди жаңылышып тандап, так бүгүнкү абалга жетип турабыз.
 
Кыргыз эли өз тили, салты, наркы-насили калыптанган маданияты бек эл, мурас-дөөлөттөрүн жүрөгүнө сактап, эркиндикти куштай сүйгөн, намыстуу мүнөзү бар.
 
Азыркылар базар экономикасы деп туруп, бүт баарын тыйынга баалап жатышпайбы. Бир ууч шылуун байып, калгандары ага жалданып калган саясатты күч менен киргизишти. Ошол шылуундар бекер ээлеп калган байлыктарын коргош үчүн саясатчы болуп чыга келишти. Эң жаманы, кыргызга кудай берген тили сыяктуу эле өзүнчө өнүгөр-өсөөр жолу да болушу керек деп эч кимиси ойлоп да койбоду. Союздан калган байлыкты талап алышты да, биринен-бири кыйын болушуп, папке талашкандан башка кызыкчылыгы жок. 
 
Ө.Текебаев Акаев Бирштейнден сабак алып жаткан убакта, экиштейн, үчиштейн дегендерден сабак алган окшойт. Баш мыйзам болсо эле, баса калып устукандап салат. Тогузуна тең колу тийди, акыркысындагы партиялык-парламенттик башкаруу дегени өзүнүн партиясынан баштап, ирип-чирий баштады.
 
Калган партиялар деле жыргап кете элек. Бири үйдү караса, бири Чүйдү карап, баарынан да оппозицияда жүрөбүз, элдикпиз деп төштөрүн какчулар, коалицияга кирип, элге жаманатты болушту.
 
Быйылкы кыш бул бийликтин колунан эч нерсе келбей турганын далилдеп берди. Жети пайыз менен берчү насыя, жети литр күйүүчү май элди алдаганга жарабай калды. Базардагы баа уламдан көтөрүлүп жатат. Жумушсуз элдин санын, кызмат орундарын кыскартабыз деп өздөрү көбөйтүштү. Аянтта атылгандар, Ошто кырылгандар боюнча жыйынтык чыга элек, президент кадр саясатынан өзүнө көр казып алды. Кыскасы, бул бийликтин да көрөр күн мурдагылардын тагдырына окшошуп баратат.
 
Кадырбек Керимбаев (Саяковский)
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2453

Акыркы учурда Башкы прокуратура мектепте мыйзамсыз пара алуу фактылары боюнча улам бир кылмыш ишин козгоп жатат. Бул негизинен Бишкек шаарындагы мектептерге тиешелүү болууда. Алсак, 22-мартта эле № 44-мектептин директоруна «мыйзамсыз акча чогултту» деп күнөө коюлду. Башкы прокурордун биринчи орун басары Нурланбек Жээналиевдин айтымында, мектептерде пара алуу фактылары боюнча бир катар кылмыш иштери козголуп, учурда 8 мектеп боюнча кылмыш иштери тергелип жатат. Н.Жээналиев бул иштердин баары Кылмыш кодексинин «Кызматкерлердин мыйзамсыз сыйлык алышы» беренесине ылайык козголгондугун белгиледи. 
 
Көз карандысыз серепчилер, бейөкмөт уюмдар бир ооздон мектептеги акча чогултуу жетиштүү деңгээлде каржылоо болгондо гана токтойт деген ойду айтышууда. Албетте, бул сөздүн да чындыгы бар. Анткени бюджеттин олуттуу бөлүгү кызматкерлердин эмгек акысына бөлүнүп, мектептерди оңдоо, китеп басып чыгаруу маселелери жалаң тартыштык менен коштолууда.
 
Баягы эле каржы маселеси

Быйыл республикалык бюджеттин эсебинен бир да жаңы мектеп курулбайт. Бул акыркы жылдары Кыргызстанда баш-аягы жок курулуштар башталып, бүтпөй жатканы менен түшүндүрүлүүдө. Аны утурлай мектептерди каржылоо маселеси кабыргасынан коюлуп келет. 

Финансы министри Акылбек Жапаров өлкөдөгү мектептерди өнүктүрүп, каржылоону натыйжалуу кылыш үчүн беш жылдык программаны кабыл алууну сунуш кылууда. Министр Кыргызстандагы 2 миң 204 орто мектеп боюнча атайын программа кабыл алуу менен алардын муктаждыктары мамлекеттин кароосуна алынаарын белгилейт. Анын айтымында, программа аркылуу жыл сайын 200 мектептин абалын жакшыртып, 5 жылда бардык мектепти жаңыласа болот. 

Билим берүү жана илим министринин орун басары Гүлжигит Сооронкуловдун айтымында, келерки 2012-2013-окуу жылында Бишкек жана Ош шаарларынын мектептери окуучулардын санына карата каржылана баштайт. «Эгерде бардык мектептерди окуучулардын санына карата каржылоого өтсөк, анда каржылоо алда канча натыйжалуу болмок. Бирок мында окуучулардын саны өтө аз болгон айылдык мектептер үчүн кыйынчылык жаралат. Анткени бөлүнгөн каражат мектеп муктаждыгына жетпей калышы ыктымал», - дейт министрдин орун басары.
 
Мектепте акча чогултуунун «мээнети» 

Мектепте акча чогултуунун ар кандай «амалдары» бар. Бул атайын фонд ачып, банкка акча которуу менен да, жөн эле ар кайсы шылтоо менен ай сайын акча чогултуу менен да коштолот. Алсак, техникалык кызматкерлерге, мектеп кароолчусуна, жаңы эмерек алууга, оңдоо иштерине, ар канадй марафон жана кайрымдуулук максатында деп акча чогултуунун аягы үзүлбөйт. Ал эми депутат Каныбек Осмоналиевдин айтымында, мектептерде акча алыштын амалы менен балдарга «2» койгон учурлар да көп болууда. Ошондой эле эл өкүлү Бишкектин айрым мектептерине балдарын биринчи класска киргизиш үчүн ата-энелер 5 миң сомдон 30 миң сомго чейин беришээрин айтууда. 

Ушуга байланыштуу Жогорку Кеңештин депутаттары мектептерде акча чогултуунун чегин белгилөөнү сунуштап жатышат. Билим берүү жана илим министрлигинин маалыматына ылайык, 2006-жылга чейин мектептерде оңдоо иштерине деп 160 сом акча чогултуу каралган. «Бул акча мыйзамдуу негизде алынчу. Кийин мектептерде акча чогултууга таптакыр тыюу салынгандан кийин ар бир мектеп өзү каалаган суммада акча топтоп жатат», - дейт министрдин орун басары Гүлжигит Сооронкулов. 

Белгилей кетсек, ар бир балага акысыз билим берүү Конституцияда каралган. Бул «Билим берүү жөнүндө» мыйзамда да белгиленген. Бирок «Ата-Журт» фракциясынын депутаты Азиз Суракматов аталган мыйзамдан акысыз орто билим берүү жөнүндө ченемди алып салыш керек деп эсептейт. «Бүгүнкү күндө бардык мектептерде акча чогултулат. Алсак, Бишкекте 200 миң окуучу болсо, алардын ар бири айына 1 миң сомдон берсе, 200 миллион сом жыйналат. Бирок бул каражаттын жарымынан көбү кайда, кантип жумшалганы белгисиз. Мектептерде акча чогултуу токтобогон соң, акысыз билим берүү деген ченемдин кажети жок», - дейт депутат. 

Албетте, мектепте акча чогултуу социалдык жактан алганда кыйнап-кыстоого жатат. Мектепте акча чогултуу юридикалык жактан алганда ыктыярдуу акча чогултуу өңдүү болгону менен социалдык жактан алганда бул кыйнап-кыстап акча чогултуу болот. Анткени мектеп акча чогултууда окуучунун үй-бүлөсүнүн абалын эске албайт. Ал үй-бүлөдө канча адам бар, канча киреше табышат, тапкан кирешеси жашаганга жетиштүүбү деген сыяктуу маселе көз жаздымда калууда.
 
Мектепте башкы рэкет – директорбу? 

Кыргызстандын билим берүү тармагы паракорчулуктун сазына батканын жалкоолор менен жалакайлардан башкасы тынымсыз айтып келишет. Бүгүнкү күндө мектептердеги коррупция окуучулар арасындагы рэкетчилик менен катар эле коомдун коркунучтуу оорусуна айланып калганы белгилүү. Ушундан улам Жогорку Кеңештин билим берүү, илим, маданият жана туризм комитетинин төрагасы Каныбек Осмоналиев «мектептердеги эң башкы рэкет - бул мектеп директорлору» деп бекеринен айтпаса керек. Депутат Бишкек шаарындагы айрым мектептердин мугалимдери жана ата-энелер мыйзамды көзгө илбей калган директорлордун жоруктарына арызданып жатышканын белгилейт. «Мага Бишкектеги № 69-мектептин бир катар мугалимдери даттанууда. Аларды тиешелүү жетекчиликке, айрыкча Бишкек шаардык билим берүү башкармалыгына кайрылууга кеңеш берсем болушпады. Себебин ал жетекчилер мектеп директорлору менен тарапташ экендиги, андыктан аларга кайрылуудан адилет чечим чыгып, майнап болбостугу менен түшүндүрүштү. Мектепте 1700 окуучу болсо, алардын ар бири айына 200 сомдон чогултушаары айтылууда. Мындан тышкары директор Нурила Атаева бир класстан башка класска же башка мектептен которулуп келген окуучулардан 5 миң сомдон пара алып жүрөт. Ошондой эле мектепте марафон өткөрүлүп, окуучулардан 50 сомдон 100 сомго чейин чогултулган», - дейт К.Осмоналиев. 

Мындан тышкары депутат Бишкек шаарындагы № 48-мектептин директору Татьяна Родкинанын мыйзамсыз иш-аракеттери боюнча 20дан ашык кат келип түшкөнүн билдирди. «№ 48-мектептин директору – Бишкек шаардык кеңешинин депутаты. Ал ата-энелер фондуна чогулган акчаны каалагандай пайдаланат. Депутат макамына таянып, ата-энелерди кууп чыгып, кийин балдарын куугунтукка алган учурлар болууда. Мен да шаардык кеңештин депутаты болгом. Андан бери шаардык депутаттын макамы өзгөргөн жок. Бүгүн шаардык депутат министрди көзгө илбей отурат. Буга карата чара көрүш керек», - деди депутат. 

Ушундан улам Билим берүү жана илим министрлиги борбор калаадагы мектептердин жетекчилерин ротациялоо ыкмасы менен алмаштырууну сунуш кылууда. Бирок, борбордук мэрия «муниципалдык мектептердин маселесин министрлик чече албайт» деген шылтоо менен мындай аракеттерге бут тосууда. Ошондуктан директорлор көйгөйү айтылганы менен чечилбей, туңгуюкта турат. Директорлор кызматына бар күчү менен жармашып, барган комиссияларды жайгарып жаткандыгы мектеп жетекчилиги акча табуунун булагына айланып калганын далилдеп тургандай. Маселе бир гана шартта - мектептердеги көмүскө акча чогултууну ооздуктоонун механизмдери мамлекеттик денгээлде иштелип чыкканда гана чечилээри айдан ачык болуп калды.
 
Жолдош Жусупов, «Кабар»
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3561

ИИМдин коррупцияга каршы баштаган күрөшүнүн негизинде дагы бир кылмыш иши ачылды. 14-майда Баткен областынын ИИБнин мурдагы жетекчилерине карата ачылган кылмыш ишти “коррупцияга каршы күрөш” катары көрсөтүштү. Анткен менен бул ишке абай салып караганда, коррупция менен күрөшүүнүн кандай түрү экени билинбей, табышмакка айланып кетет экен.
 
2008-жылы Баткен областынын ички иштер кызматкерлерин үйлүү кылуу максатында эки кабаттуу, 24 батирлүү үй Баткен шаарында курулуп баштаган. Мамлекеттен акча бөлүнбөгөндүктөн, андагы жетекчилик марафон өткөрүп, демөөрчү таап, каражат жыйнашкан. Курулуш компанияларынын арасында бул үйдү куруу үчүн тендер жарыяланып, “Аскед Корпорация” ОсООсу жеңишке жетишкендиктен, курулуш жоопкерчилигин моюнуна алган. Жетекчиликтин жеке демилгеси менен табылган каражат үйдүн бир кабатын гана аягына чыгарууга жетет да, каражат жоктугуна байланыштуу курулуш убактылуу токтойт. Экинчи кабатын колдон чыгарууга ички иштер кызматкерлери өздөрү киришип, дем алыш күндөрү тезирээк үйлүү болуу максатында курулуш ишинде иштеп башташат. Колдонулган курулуш материалдары “Аскед” фирмасына таандык. Материалдарды алышса да, куру дегенде жумушчу күчү өздөрүнөн чыгып, каражат үнөмдөлөбү деген жетекчиликти түшүнүүгө болот. Бирок, кызматкерлердин максаты ишке ашпай, эки кабаттын биринчи кабаты жашаганга ылайыктуу түскө келгени менен экинчи кабаты тургузулуп, чатыры жабылган бойдон калып кетет.
Бул арада жетекчилик алмашып, М.Турсуматов Баткен ИИБнин башкы орунун ээлейт.
 
“Аскед” фирмасы 5 жылдан бери курулуш аймагында жашап келатат. 2007-жылы Кытай менен биргеликте түзүлгөн фирма 5 жыл аралыгында Кыргызстанга 10 миллион доллар өлчөмүндөгү инвестиция алып келүүгө жетишкен. Мындан мурунку иш-аракеттеринде чыр-чатаксыз иштеп келген фирма 2008-жылы баштаган курулуш аягына чыкпай, же курулуп бүткөн тарабы үчүн берилүүчү эмгек акысын алалбай төрт жыл жүрүшөт. Үй үчүн жалпысынан 8 миллион сомго жакын каражат кетет, анын 5 миллион 514 миңин марафондон, демөөрчүлөрдөн түшкөн каражат менен төлөп беришет да, жыйынтыгында дагы 4 миллионго жакын карыз болушат. Эскерте кетсек, Баткен ИИБнин ал кездеги жетекчиси Бакыт Алымбеков болгон. Төрт жыл күтүп, чыдамы түгөнгөн фирма ушул жылы сотко кайрылып, кайтарымына өзү айыпталуучуга айланат. Ага  мамлекеттик курулуш- архитектуралык башкармалыгынын “атактуу” үйдү туура эмес куруп, пайдаланууга жараксыз“ деп чыгарган бүтүмү себеп болот. 2011- жылы курулушу убактылуу токтогон үйгө туура бир жылдан кийин гана курулуш-архитектуралык башкармалыгы кызыгуусун артып, текшерүү керектигин эстей калышкан экен.
 
Экс- жетекчи Мусурманбек Турсуматов ИИБдин жетекчилигине үйдүн курулуш иши башталмак тургай, каражат жоктугуна байланыштуу убактылуу токтотулуп турган кезде 2010-жылдын 15-апрелинде келет. Революциянын шарданы менен бийлик бутагындагылар алмашып, ИИМдин башына Кубатбек Байболов отуруп, иш сапарына Баткен жергесине барган кезде бүтпөй турган үйдү көргөн. Ички иштер кызматкерлери менен жолугушууда үйдү бүткөрүүгө жардам берерин, мамлекеттен акча бөлүнөөрүн айтып, ижарада баш калкалоого аргасыз болгон тартип сакчылардын жүрөгүн сүйүнтөт. “Аскед” фирмасынын башкы директору Кубатбек Байболовдун кабыл алуусунда болуп, “толугу менен куруп бүткөрүүгө канча чыгым кетерин эсептеп смета түзүп келсеңер, акча маселеси чечилет”, - деген билдирүүсүн угат да, М. Турсуматовго айтат. ИИБдин каражат-чарбалык бөлүмүнүн ал кездеги жетекчиси Шарип Миңбаев баштаган кызматкерлер курулуш компаниясы менен биргеликте алдын ала болчу чыгашаны эсептеп, акт түзүшөт. 5,5 миллион сомдук курулуш иштери калганын тастыкташат, андан сырткары мурдагы курулуш иштери үчүн ИИБдин 4 миллион сомдук карызы эске алынып, жыйынтыгында 9 миллион сом өлчөмүндөгү сумма келип чыгат. Каражат бөлүнүп, жарым – жартылай болуп турган үйдүн курулушу аягына чыгып, кызматкерлерге батирлер тапшырылып, мааракесин өткөрөлү деген жакшы тилекте ИИБдин жетекчиси актка кол коюп берет. Бирок, оомалуу- төкмөлүү заманда Байболов ээлеген кызматынан кетет да, Баткен ИИБдин жетекчилиги эми башка бийлик адамдарына кайрылууга аргасыз болушат. Губернатор Арзыбек Бурканов, төрага Ахматбек Келдибеков, дагы бир катар депутаттар бул маселе менен тааныш. Бирок, которулат деген каражат абада калкып кала берген.
 
Каражат бөлүнбөгөндүктөн үйдүн курулушу андан ары уланбай, ал арада Турсуматов менен Миңбаев башка кызматка которулуп кетишет. “Аскед” фирмасы төрт жылдан бери төлөнбөй келген 4 миллион сомдук карызын доолап, үстүбүздөгү жылы Баткен ИИБнин үстүнөн сотко кайрылат. Ушул жерден кызыктын баары башталат. Жыйынтыгында “Аскед” фирмасы үйдү туура эмес курганы, Турсуматов менен Миңбаев актка кол коюп салганы үчүн айыпталып, кылмыш иши козголот.  
 
Үйдүн фундаменти куюлуп баштаган, чатыры жабылып, дубалы көтөрүлгөн кези Бакыт Алымбековдун Баткен ИИБнин жетекчиси болуп турган маалга дал келет. Алымбеков кызматкерлерин үй менен камсыз кылуу аракетин көтөрүп чыккан. Ал эми кийинки жетекчи анын аракетин улантуунун гана камын көргөн. Бирок, каражат которулбагандыгына байланыштуу кийинки жетекчинин кезинде курулуш иши жүргөн эмес. Кылмыш иши “иликтенип” баштап, Алымбековдун да тийешеси бардыгын кокус “эстей” калышса таң калуунун кереги жок. Үйдү толук бүткөрүүгө кетчү чыгымды эсептеген актка коюп берген кол үчүн Турсуматов коррупционер болгондугу сууга жөнөгөн баласын кумураны сындырып аласың деп сабаган икаянын мазмунуна үндөш. “Кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланган”, “Алдамчылык” беренеси эмей эле, бул жерде “кокус силер сураган каражат ИИБдин бюджетине түшүп калчу болсо, жеп алмаксыңар” деген өзгөчөлүү айып тагылды. 
 
ИИМ “Коррупция менен күрөшүү” аракетин баштады, бул жакшы нерсе, бирок чыныгы коррупционерлер менен күрөшүү убактысын минтип тамсил – айыптарга кетире берсе, коррупцияга убакыттан уттуруп коюп, дагы да болсо тизгиндөөгө чама – чарк жетпей калат. Жок акча үчүн коюлган колду коррупция деп, эмгек акысын алуу үчүн укугун коргоп сотко кайрылганды алдамчылык катары санап, бийликти өз кызыкчылыкка карата иштетип, кимдир бирөөнү буттан чалып жыгуу үчүн илинчек таппай, анын айынан ортодогу күнөөсүз адамдарды кылмыш ишине аралаштыра берсе, бул коррупция менен күрөшүү эмес, коррупция сени менен күрөшүп атканынын далили болуп калбайбы. Ким болбосун, ар бир адам өзүнө тийиштүү кылмыш үчүн өзү жаза алууга тийиш. Илинчеги жок адам кылмышкер эмес, кылмышка тийешеси жок адамды жалган жалаа да кылмышкер кыла албайт. “Эки дөө жөөлөшсө ортосунда кара чымын кырылат” болбой. Же, “уурусу күч болсо, ээсин доого жыгабы?..”
 
Гүлмайрам Турусбекова
"Майдан.kg"
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 1510

Өткөн жылдын күзүндө  Казакстандын Кулан кенинен радиоактивдүү көмүрдүн ташылып келип, андан ары Чүй облусунун мектептери менен карылар үйүнө таратылып кетиши коомчулукту чоң дүрбөлөңгө салбадыбы. Балким, бул көрүнүш мурдагыдай эле (айрым маалыматтар боюнча эски бийликтердин учурунда деле ташылып жүргөн) жабылуу бойдон кала бермек. Бирок “Таза табигат” коомунун жетекчиси Анара Дауталиева жагдайды ачыкка чыгарып, андан соң депутат К.Ташиев парламентте коңгуроо каккандан кийин кыргыз өкмөтү  алдастап калды.
 
Баарынан кызыгы, уулуу көмүр чуусу парламентте да талкууланып, анда энергетика министри Шадиев “бул иште президент Атамбаевдин да, премьер-министр Бабановдун да тийешеси жок, алар таза”,- деп шефтерин калкалаган менен ал кезде Америкада жүргөн экс-спикер Келдибековду күнөөлөп “Ал сатып алгыла деген, жардамчысы көрсөтмө берген”,- деп маселени саясий өңүткө буруп, баарыбыздын оозубузду ачырган. Ошондо ким ак, ким кара экендигине башы жетпей маң боло түшкөн эл өкүлдөрү  комиссия түзүшкөн. Натыйжада болгону бир санэпидстанция жана бир бажынын катардагы кызматкерлери сот жообуна тартылышкан. Көрсө, алар өз милдетине шалаакылык менен мамиле жасап,  миңдеген тонна, жүздөгөн вагон көмүрдү чек арадан өткөрүп жиберишиптир. Бизде качан эле миллиондогон доллар “шабашканы” жөнөкөй кызматкерлер жасачу эле? Фемиданын мындай кадамынан кийин К.Ташиев баш болгон оппозициядагы “ата-журтчу” депутаттар дагы бир ызы-чуу салды эле, бул ирет элдин ишениминен биротоло ажырап калбайлы дештиби, бийлик байке (Башкы прокуратура) энергетика министри А.Шадиевди орун басарын кошуп кылмыш ишин козгоп жансоогалап турган кербези.
 
Бирок “амалдуудан айла качып кутулбайт” демекчи, ошол эле парламенттин 15-марттагы жыйынында айрым депутаттар А.Шадиевди коргоп эле тим болбостон,  жаңы бийлик тарабынан жердигине карап куугунтукталган, ак жеринен караланып жатат дешти. Ал тургай алгач сөз баштаган бир айым  бийликтин бул кадамын керек болсо түштүктүн тың чыкма жигиттерине карата репрессиялык мамиле катары баалап кыйкырды. Башка депутаттар деле катардан калбай, А.Шадиевди эң мыкты менеджер, ак, таза иштеген министр катары көкөлөтүштү. Кайсы бири “Датка-Кемин” электр өткөргүчүнө чет жактан келип жаткан 30 млн. доллар кредитти да анын жеке ийгилиги катары баалады. Кыскасы, кышы менен үшүп-шишип, бир күн жарыкта, эки күн караңгыда калган карапайым калктын абалына дал ушул энергетика министри күнөөлүү экендигин ойлоп да коюшпады. Биздин айрым депутаттар сүйлөйт десе эле аңды-дөңдү карабай ...дей беришет. Эгер цивлизациялуу Батышты мындай кой, мобул эле Өзбекстан менен Казакстанда ушундай көрүнүш болсо, анда Исламжан аке менен Нураке парламентти бакылдатып отурбай, мындай күзүндө таттуу убаданы берип, кышында элин тоңдурган министрге эбак эле татыктуу жазасын бермек. Ал эми жалаң шылуундар менен шумпайлардын доору өкүм сүргөн бизде  андайлар кайра  баатыр болуп  жатышпайбы. Жакында Германиянын соода министри өз эрки менен отставкага кетти. Көрсө, ал мындан сегиз жыл мурда (анда министр эмес) аялы менен машина айдап баратса, МАИ инспектору токтотуп, “пиво ичип алыпсыз” десе, “ичкеним чын, бирок машинаны аялым айдап баратат” деп кутулуп кеткен экен. Бирок, кийин  аялы менен ажырашып кетип, министр болгондо, сыягы өч алайын дегенби, мурдагы жубайы  күйөөсүнүн 8 жыл илгери МАИни алдагандыгын коомчулукка жайып жиберет. Чындыгында окуя кандай болгондугун ким билсин, айтор министр  актанып отурбай эле “уят болдум” деп кызматтан кетип калды. Ыйманы, уяты жогору Батыштын чиновниктеринин мындай кадамга барышын айта берсек мисал толтура. Тилекке каршы ыйманды  кой, мыйзамды уруп койбогон бизде күнөөсүн кашкайта далилдеп турсаң да актанып, кайра өзүңдү доого жыккандар четтен чыгат.
 
Албетте, депутаттар бекеринен тамагы айрылганча кыйкырып, Шадиевди коргоп жатышпагандыр. Болду болбоду аларды  “сыйкырлап” койгон же байкуштун кебетесин кийип, регионалдык жагдайды колдонуп жалдырап барган. Ооба, бул бийликтин тушунда куугунтукталган, болор-болбос шылтоо менен жоопко тартылган түштүктүк жигиттер толтура, керек болсо аларга карата репрессиялык мамиле жасалууда. Бирок, бир гана үч бийликтин тең эрке баласына айланып келаткан Шадиевге эмес. Эртеси күнү КТРдин радиосунан да жалаң эле Шадиевди шатырата мактаган, жактаган угармандардын пикири уктурулду. Калыстыкты чагылдырган башка теле, радио эмес, качан болбосун “кара жащик” атка конгон, “акчалуунун сөзүн сүйлөгөн, акчасызды сайга сүйрөгөн” КТРдин сыры түшүнүктүү дечи... Эгер Шадиев ошончолук эле ак жеринен күйүп жатса, анда эмнеге кичи мекени Лейлек районунун, бир кезде губернатор болуп турганда “эмгеги сиңген” бүтүндөй Баткен облусунун журту көтөрүлүп чыкпайт? Жол тосушпайт? Себеби “кыздын сыры төркүнүнө белгилүү” демекчи, баткендиктер азыр Шадиевдин ким экендигин эң жакшы билишет...
 
Шадиев алгач бизнести эгемендүүлүк жылдары Бишкек-Жалал-Абад поезди менен Ходжент тараптан борборго канистрлеп бензин, солярка, май, деги эмне өтүп, пул болсо, ошону  ташуу менен баштаган. Кийин чөнтөгүнө акча толгондо бул бизнесин чоңойтуп, бир кезде Бишкектин мэри болгон Б.Силаевге жалгашып, бензин бизнесин кеңейтип, канистрлеп эмес, вагондоп  ташып калган жана Бишкектин чок ортосунан бир нече “Датка” (ыйык ысымды майга булгап) май куючу жайларды ачкан.
 
Андан соң  саясатка бой уруп, “Даткаларды”  ал кездеги “принц” Айдарга тартуулап, депутат, губернатор, Салык кызматынын башчысы сыяктуу бир канча майлуу, “шабашкалуу” кызматтарга жетишкен. Кыскасы, адашы Аскардын тушунда жакшы эле жыргады. Ал тургай “принцесса” Бермет менен да ынак болуп, “Алга, Кыргызстан!” партиясынын негизги идеологуна чейин айланды. Кийин, 2005-жылы март революциясы болуп, акаевдер дыргаяктап Москвага качышканда көпчүлүк бул жигиттин күнү бүттү деп ойлошкон.  Бирок, акаевдерден аты-жөнү гана айырмаланбаса, кулк-мүнөзү окшош, акчаны өлө жакшы көргөн бакиевдердин тилин да  оңой эле таап,  “Ак Жолдон” мүйүзү чыкты.  2010-жылдагы экинчи революциядан кийин бакиевдер Белорустун токоюна кире качканда “эми болду, элдик бийлик эскилердин куйруктарын жогорку кызматка жолотпойт”,- деп ишенгенбиз. Антип оозубузду жыйгычакты эле “өлбөс Кащей” атка конгон Шадиев бул бийлик менен да колтукташып чыга келди. Болгондо да “Республика” партиясына учкашып, Бабанов экөөсүнүн башы “Twiks” шоколадындай болуп бир баштыктан көрүндү. Аңгыча эле кесиби бухгалтер Шадиев өтө кирешелүү энергетика министрлигин басып жыгылды. Ал эми бул кызматта кандай иштегендиги белгилүү...
 
Эки жылдан бери Баткен облусунун аймагы аркылуу Тажикстанга күн сайын 30-40 тонналык кытайдын “Хова” машиналарынын жок дегенде 40, 50сү өтүп турат. Алар Баткен тараптын жолун майкандап, асфальтты камырга айландырып салышкандыгын ойлогон  жетекчи жок. Бир тамчы мунай өндүрбөгөн Кыргызстандан дарыядай аккан дизел менен бензин  бизге Россия өкмөтү арзан баада берген көлөмдөн аткезчилик жол менен кетип жаткандыгы белгилүү.
 
Бул көрүнүштү азыр президент А.Атамбаев да токтото албай калды. Себеби анын артында ошол эле ажобуздун жанында отургандар тургандыгын баткендиктер айтып жүрүшөт. Натыйжада азыр Лейлекте 1 литр бензиндин баасы 50 сомго жетти. Мындай көрүнүшкө ачуусу келген Россия бийлиги да өлкөбүзгө бажы алымысыз мунай продукталарын жөнөтүүнү токтото баштады. Күйүүчү майлар лейлектиктердин көзүн күйгүзүп өтүп, Арка айылына чейин барып, ал жердеги АЗСтерге куюлат. Жергиликтүү элдин айтуусунда, ошол май куючу жайлар Кыргызстан менен Тажикстандын чек арасындагы жолго курулгандыктан, жер астындагы куур менен жолдун ары жагындагы кошуналардын аймагына агып өтөт. Өткөн жылдын күзүнөн бери ал “Ховалардын” экөөсү авария болуп, Кайрагач айылында кырсыкка кабылган бирөөсү жарылып, ичиндеги үч адам өлгөн. Экинчи машина Коргон айылында кулап, 40 тонна майы Козу-Багылан суусуна төгүлүп, андан ары Сырдарыяга кошулгандыгы, эки айдоочусу ошол жерде мүрт кеткендиги коомчулукка билинбеген сыр бойдон кала берди.
 
Азыр баткендиктер бул жолду Ош-Исфана эмес, “Өлүм жолу” деп атай башташты. Ошол Бишкектен Аркага чейин жеткирилген ар бир литр май үчүн айдоочуларга 3 сомдон, бир каттам үчүн 100 миң сомдун тегерегиндеги акча үчүн айдоочулар өлүмдү да моюнга алып иштешүүдө. Бүтүндөй бир аймактын жашоо-турмушун деградациялык абалга жеткирген абалга ким күнөөлүү? Бийлик аларды ооздуктай алабы же өздөрүнүн да тиешеси барбы? Президент менен өкмөт башчы баш болгон “жакшылар” ушул көрүнүштү  эмнеге токтото албай жатышат? Себеби бул схеманы бизнестин битин сыккан өтө такшалган адам түзгөн. “Эл оозунда элек жок”,- дегендей, имиштерге караганда, бул бизнестин да артында Шадиев турат экен. Чын-төгүнү кандай, убакыт көрсөтөт.
 
Булак: "Майдан.kg"
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 1685

Кыргызстандын кадр саясаты кандай деңгээлде экендигин бүт калк билет. Кайсы министрликти караба, кайсы агенттикти караба – “баягы” эле адамдар. Президенттин өз кызы менен баласынан (Ата өз баласын кантип жаман көрсүн. Атанын баласына жүрөгү элжиреп, мээрими төгүлүп турарын түшүнсө болот. Бирок, мамлекеттик саясат менен үй-бүлөлүк мамилени чаташтырбаш керек) башканы көрбөгөнүнүн арты өкүнүч менен аяктаганы кыргыздын соңку тарыхында жазылып калды. Акаевдин жаңылыштыгы, тилекке каршы Бакиевди ойлонтпогон экен, ал бир туугандарын, балдарын биринин артынан бирин мамлекеттик чоң кызматтарга өз колу менен дайындап жатып: “Бир туугандарымды, балдарымды өз жайына койгулачы. Менин бир туугандарым, балдарым акылдуу жана билимдүү болсо эмне кылайын?” деп балп эттирип айтып салганы бар.
 
Мына ошол жөрөлгө, мына ошол салт бийликтин мураскорлору тарабынан ырааттуу уланып жатат. Болгондо да УКМКдан да “жабык” - Тышкы иштер министрлигинде. Биз билгенден ал жакка жумушка орношуу УКМКга киргенден да оор. Анда иштөө үчүн, бери дегенде бир нече тилди жадыбалдай билген, эл аралык мамилелер тууралуу ар тараптуу билим алган адис болушуң керектиги үчүн эле эмес, ал жактан айылдык карапайым адамдын баласы он эмес, отуз тил билсе дагы иштей албастыгы үчүн болсо да керек. ТИМ жалаң чоңдордун жана бизнесмендердин, бери дегенде профессорлордун балдары жана жакын туугандары иштеген элиталык министрлик катары белгилүү.
 
Тышкы иштер министрлигиндеги кадр саясаты демекчи, 2010-жылы Тышкы иштер министринин орунбасары болуп дайындалган Айтмурзаев Нурлан Ташмурзаевич арадан көп убакыт өткүрбөй, ТИМге өзүнүн кызын кызматка алды дешет. Эгер Тышкы иштер министрлигинин 2006-жылдын 27-апрелдеги №35-буйругу менен бекитилген Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлеринин этика кодексине ишене турган болсок, «сотрудник дипломатической службы КР не вправе: находиться на государственной должности в государственных органах, в которых его служба связана с непосредственной подчиненностью или подконтрольностью лицам, имеющим с ним близкие родственные отношения (родители, супруг, родные братья и сестры и дети)» деп ак-карасынан жазылып турат. Ыраматылык Салижан Жигитов “кыргызга орусча айтпасаң ишенбейт”,- дечү эле, буйрукту атайы орусча бердик. Сыягы, Тышкы иштер министринин орунбасары Айтмурзаев Нурлан Ташмурзаевич бул этика кодекси менен тааныштыгы жок окшойт.
 
Тышкы иштер министрлигинде Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлеринин этика кодексин билбеген дагы бир орунбасар министр бар. Ал - Кемелова Динара Амантуровна. 2010-жылдын августунда орунбасар министр болуп дайындалган. Динара Амантуровнаны КР дипломатиялык кызматынын кызматкерлеринин этика кодексин билбейт дегенибиз, анын өмүрлүк жубайы Молдогазиев Рысбек Турганбаевич 2011-жылдын 3-июнунда Отунбаеванын Жарлыгы менен Кыргыз Республикасынын Япониядагы Атайын жана Ыйгарым укуктуу элчиси болуп дайындалган. Кубатбек Байболовду моралдык-этикалык жактан ээлеген кызматына ылайыксыз деп, Башкы прокурорлук кызматынан алып түшкөн Роза Исаковна КР дипломатиялык кызматынын кызматкерлеринин Этика кодексин көзүнө илбей туруп, ушундай иш жасап ийиптир. Же ушундай Этика кодекси бар эле деп, орунбасар министр Динара Амантуровнанын айтып койбогону кызык.  
 
ТИМдин дасыккан дипломаттары Молдогазиев Рысбек Турганбаевичти кызматка коюуда этикалык жактан орой катачылык кеткенин айтышат. Себеби, Тышкы иштер министрлиги элчилерди дайындоодо түздөн-түз катышат. Демек, биерде орунбасар министр Динара Амантуровна өмүрлүк жубайы Рысбек Турганбаевичти Японияга элчилик кызматка өзү сунуштабаса да, тийешеси болбогонуна кепилдик жок. “Ооба, бизде, Кыргызстанда балдарын, ата-энелерин, өмүрлүк түгөйлөрүн, жадагалса курбу-курдаштарын, абысындарын жогорку кызмат орундарына дайындоо абсурддук абалга чейин жетти,”- дешет дипломаттар.  Анан калса, Отунбаева Рысбек Турганбаевичти элчилик кызматка сунуштаган жарлыкка карабай туруп кол койгон деп айткан да болбойт. Кыргызстан менен достук мамилелери жакшы, миллиондогон доллар гранттарды, инвестицияларды берип жаткан донор-мамлекетке эл аралык кадыр-баркы бар дипломат дайындалышы керектиги жана дайындоо иштеринде моралдык-этикалык нормаларга жат көрүнүштөр болбоо зарылдыгы айтпаса да түшүнүктүүдүр.
 
Биерде, дагы бир кызык жагдай бар. Орунбасар министр Динара Амантуровна 2004-2008-жылдары Япониядагы кыргыз элчилигинде 1-катчы болуп иштеген экен. Ал мөөнөтү бүтүп, бул жакка ишке которулгандан кийин анын ордуна өмүрлүк түгөйү Молдогазиев Рысбек элчиликтин 1-катчылык кызматына барган. Баса, Рысбек Турганбаевичти дайындоодо дагы бир процедуралык катачылык кеткен. Анын Япониядагы Кыргызстандын элчилигинде иштеп келип, бул жакта ТИМде иштеп жатканына болгону бир жылдын (2010-жылдын августунда келген) гана жүзү болгон. Дипломатиялык тартип боюнча ал бери дегенде 2 жыл ТИМдин өзүндө иштеп, андан соң гана элчилик кызматка кетсе болмок экен. Бирок, эмнегедир аны ушунча бат өстүрүштү, 3-4 айдын аралыгында улам бир кызматка дайындап, рангасын көтөрүп олтуруп, министрдин кеңешчиси даражасына жеткиришти дешет.
 
Жогоруда айттык. Күн чыгыш өлкөсү менен болгон кызматташтыктын биз үчүн болгон мааниси айтып болгус. Демек, ал жактагы ар бир кызматкер япон тилин япондордун өзүнөн мыкты билген, дасыккан дипломаттар болууга тийиш. Тилекке каршы, элчи Молдогазиевдин дипломатиялык этикалык нормаларга ылайык эмес дайындалып калганын айтпаганда, анын Япония элчилигиндеги 1-катчы катары ишмердиги тууралуу ар кандай сөздөр бар. Ошол эле Азимбек Анаркуловичтин Кыргызстандын Япониядагы элчиликте иштеп жаткан уулу тууралуу айтсак, ал деле эл аралык мамилелер тууралуу билими, же иш тажрыйбасы жок болсо керек. Япон тилин деле көп жакшы билбейт деп айтышат.
 
Кадр саясатындагы абал ушундай. Былтыр 7-декабрда Президент А.Атамбаевдин бир эле буйругу менен Жолдубаева Индира Ырысбаевна сот реформасы жана мыйзамдуулук бөлүмүнүн башчылыгына, ал эми Карашев Аалы Азимович мамлекеттик жана аймактык башкаруу бөлүмүнүн башчылыгына дайындалган. Кийин бир айга жетип-жетпей Аалы Карашев вице-премьер-министр болуп кетти. А Индира Ырысбаевна менен Аалы Азимовичтин кандай туугандык байланышы бардыгы тууралуу сөз эмкиде болсун.
 
Болотбек Таштаналиев,
атайын «Саясат.kg” үчүн
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 9411

 
 
Бишкек,  “Саясат.kg”. “Ата-Журт” фракциясынын лидери Камчыбек Ташиев биздин агенттикке берген маегинде ууланган көмүр чыры, бийликтеги коррупция, КСДП фракция лидеринин чагымчыл аракеттери, өзү жетектеген фракциянын күндөлүк турмушу, Атамбаев менен мамилеси, Ош шаардык ИИБ башчысына карата пикири, оппозициянын пландары жөнүндө ой бөлүштү.
 
 
 

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 9645

 
 
Кыргызстандын көпчүлүк эли колдобосо да, административдик күчтүн арты менен президенттикти ээлеген А.Атамбаевдин 100 күндүк иши учурда өзүнүн кол алдындагы маалымат каражаттары аркылуу көбүртүлүп-жабыртылып айтылууда. А чындыгында, президенттин старты кандай болду?
 
 
 

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3962

Орусиянын ири шаарларындагы кыргыз кыздарынын жүрүм-турумун теске салабыз деген топтордун мыкаачылык фактыларынын чети чыга баштады. Алар башка улуттун эркектери менен "ынак мамиледе" жүрөсүңөр деген кине менен колдоруна түшүп калган кыз-келиндерди кордоп, өмүрүнө кол салып, ур-токмокко алган фактыларды тасмага тартып, интернетке жайгаштырышкан.
  •  

30 жаштагы Разия эл катары Москвага акча табам деген тилек менен былтыр ала күздө барган. Бирок жаш келин бөтөн жер, бөтөн элде 4 ай жүрүп, Москванын суук күндөрүнүн биринде 7-кабаттан өз боюн таштап, көз жумган. 

"Разия Чүйдүн Ак Суу айылынан келген, 3 баласы менен күйөөсү бар болчу. Москвага 2011-жылдын августу аяктап калганда келген. Күйөөсү экөө классташ экен, бирок андан уруш угуп, таяк жеп эле жүрчү экен. Бул жерге келип, ар түрдүү жумушта иштеп, кыйынчылыкка чыдаган жок. Күйөөсү болсо учуп өлгөнгө чейин түрткү берди. Мен ага "Болду, Кыргызстанга кет, балдарыңды бак" десем, ал мага жалдырап "Эже мени кетире көрбөңүз, күйөөм өлтүрөт" деген. Көрсө, күйөөсү ага телефондон эле "Сен бузулуп кеттиң, тажик-өзбектер менен жүрөсүң" деп башын оорута берчү экен. Ал кыз болсо 4 ай ушул менин үйүмдө жүрдү, алтургай эшикке бейчеки чыкчу эмес. Эч ким менен сүйлөшчү дагы эмес, күйөөсү телефон чалганда, эшикке чыгып сүйлөшүп келчү. Ал кыз бул оор турмушка, анан күйөөсүнүн телефондон көрсөткөн кордугуна чыдаган жок. Разия учуп өлгөндөн кийин полиция анын телефонун ачып окуса, күйөөсү жүрөк титиреткен смс-каттарды жазчу экен. Кийин болсо байкуш келиндин кыркын өткөрбөй, күйөөсү Сочиге кетип калыптыр. Разия 3 уулунун эң кичүүсү бир жаштан жаңы эле өткөнүн айтып калчу..."

Бул кайгылуу окуяны "Азаттыкка" телефон аркылуу Москвада жашаган Венера Акматова айтып берди. Маркум Разия анын батиринде туруп, өмүрүнүн соңку күндөрү Венера айымдын көз алдында өтүптүр.

Түркүн тагдырлар, ар кыл көз караштар 

Орусияда жүргөн мигранттарыбыз жөнүндө сөз болгондо алыска үй бүлөсүн калтырып, жалгыз бой баргандар же турмуш кура элек улан-кыздар ал жакта бат эле бирөө-жарымды таап, өзүнчө "үй бүлө" болуп кошулуп алат экен деген сөздөрдү ушак-айың сыңары көп эле кулагыбыз чалып калчу.
 

Сапаргүл атуу кызды мажбурлап чечиндирип, аны “сен башка улуттар менен жүрөсүң” деген айыптоо менен сурак жүргүзгөн видео тасма өткөн жуманын аягында интернетте жарык көргөн болчу. Бул маселени иликтөө учурунда андан да кайгылуу аяктаган кыздын тагдыры чагылдырылган тасманы кезиктирдик. Анда белгисиз кыргыз жигиттери  ал кызды курчап алып, токмоктоп, таш бараңга алган учур тасмага түшүрүлгөн. Тасмада ал кыздын мындай мыкаачылыкка туш болушуна анын жүрүм-туруму себеп болгондугу айтылат. Бирок бирөөнүн өмүрүн кыюуга "өкүм" чыгаргандар туурасында тасмада сөз жок.   

"Миң уккандан бир көргөн" дегендей, Москвада бир топ жылдан бери үй бүлөсү менен жашаган 48 жаштагы Абдразак ысымдуу мекендешибиз  менен байланыштык. 8-Марттын урматына чогулган бир топ кыргыздар жогоруда биз сөз кылган интернеттеги видеону талкуулап жатышыптыр.

"Мен ошол жигиттерге кошулам. Ошондой кыз-келиндерди урбай-сокпой, дагы башка кылбай эле топтоп туруп, бул өлкөдөн чыгарып жиберип, анан экинчи Орусияга кирбей турган кылып салса. Полицияны ээрчитип барып, аларды кармап туруп эле "мына бул бузулган адам" деп туруп, Кыргызстанга мажбурлап жиберүү керек. Өткөндө балдар бир кызды тажиктердин үйүнөн алып чыгышыптыр. Ал кыз 7-8 тажик балдардын арасында мас болуп, эч нерсе сезбей 3 күн жаткан экен. "Өлүк" жатат дейт. Эми ушул болобу...? Жанагы аборт кылган жерге барсаң, жалаң кыргыздын кыздары. Таштап кеткен балдар кимдики көп - кыргыздардыкы. Чындыгында уялабыз. Башкалар керек болсо "Силердин кыздарды антип-минтип атабыз" деп, бетиңе айтып шылдыңдайт. Уялабыз...", - деп сөздү Абдразак мырза баштады.

Телефонду ошол эле жердеги Айымгүл аттуу кызга узаттык, ал Москвада 4 жылдан бери жашайт:

"Дагы кыргыздын балдары чыдамдуу экен. Тиги чечен-дагестандыктарга окшоп, чекеден кармап алып мазактаса кантет элек? Туурасын айтсак, азыр кыздар чектен чыгып кетти. Мектепти бүтө элек кыздар келип атат. Жашы жете элек деп иш таппай отургандар дагы бар. Эптеп күнүмдүк кара жумуш жасап, жан баккан кыздар бар. Буга ушундай жаш кыздарды бул жакка жөнөтүп жаткан ата-энелер күнөөлүү. Ата-энелер кызым катырып иштеп жүрөт деп ойлошот, балээниби - алар ичип-чегип жүрүшөт. Анан бир өзбек же тажикти ээрчип алышат, ал туура эмес да!"

2 ай мурда Москвадагы тажик мигранттардын арасында “тарбиялык” мааниси терең, кыз-келиндерге "сабак" болчу видеотасма пайда болгон. Анда эки тажик жигит эки кызды ээн батирге камап алып, кыздардын биринин чачы менен кашын биринчи жигит такырайта кырып атса, экинчи жигит видеого тартып жатканы, курмандыкка айланган кыздын жансоогалап, "Эртең кантип көчөгө чыгам?" - деп ыйлаганы даана көрүнөт. Телефондун видеосуна тартып аткан жигит болсо "Эми муну жөн калтырбай, интернетке коюп, ааламдын алты бурчуна жаябыз", - деген “өкүмдү” угузганда – эми эле чачы-кашынан айрылган кыз “Тажикстанда атам көрсө өлтүрөт” деп эс-учунан танат.

19 жаштагы Айнагүл өзү төрөгөн ымыркайын Москва дарыясына ыргытып ийгенден кийин полиция кармаган. Анын окуясын Москвада 8 жылдан бери юрист болуп иштеген, сотто өз баласын өлтүргөн энени коргогон Назарова Айниса "Азаттыкка" айтып берди:

"Айнагүл Москва шаарына жумуш иштеп, ата-энесине жардам берем деген жакшы ниет менен келсе керек. Анан бул жерде бир жаш жигит менен жүрүп, андан боюна болуп калат. Төрөй турган маалы келгенде "тез жардам" менен төрөтканага кетет. Төрөгөндөн кийин ал кыз "Эми ушул кичинекей наристем менен Кыргызстанга кайсы жүзүм менен барам. Ата-энеме кантип көрүнөм, аларга эмне деп түшүндүрөм, жигитим болсо таштап кетсе", деген ой келип, төрөгөндүн эртеси күнү бөбөктү ороп, көтөрүп барып, Москва дарыясына таштайт. Бул кылмыш иши эмне болуп ачыкка чыкты?  Жанагы жаңы төрөлгөн бөбөктүн колуна "баланча баланча күнү төрөдү" деген атайын номери менен жазууну колуна байлап коюшат да. Анан полициянын оперативдүү тобу ымыркай кыздын сөөгүн колундагы жазуусу менен таап алат".

Соңку кезде Орусияда каракчылык, киши өлтүрүү, талап-тоноо сыяктуу оор кылмыштарды жасаган кыргыз жарандарынын саны өсүп жаткандыгын  юрист Айниса Назарова тастыктайт.

Москвадагы кыргыз диаспорасынын "Ала-Тоо» коомдук уюмунун жетекчиси Жамиля Бегиева мигрант кыргыз жигиттердин жаш кыз-келинди кармап алып, өз алдынча сот уюштуруп, “өкүм” чыгарып, кыргыздын эркектери аялдарын кордогонун  - "миграциянын трагедиясы" деп баалайт.

Кайдыгерлик... 

Жогорку Кеңештин депутаты Урмат Аманбаева Орусияда оор абалда калган кыргыз кыздарынын тагдырын кайдыгерликтин жыйынтыгы катары сыпаттайт:

- Бул көйгөй ата-эне, коом, мамлекет - бардыгы кайдыгер болгондуктан улам пайда болуп отурат. Ал эми жанагы жигиттер ошондой жол менен намысыбызды коргойбуз деп аша чаап жатышпайбы. Бирок ошол абалга түшүп калган кыздын чыныгы көйгөйү менен эч кимдин иши жок болуп жатпайбы. Бул жактагы укук коргоочубуз дегендер мындай иштер менен алектенбейт. Анткени ага грант берилбейт. Акыйкатчынын болсо мындай маселеге колу жетпей жатабы же кайдыгерлик кылып жатабы, анысы белгисиз. Бул өзү Акыйкатчынын негизги иши болуш керек эле.

Орусиянын шаарларындагы кыргызстандык эмгек мигранттардын арасындагы буга окшогон фактылар боюнча бир дагы кылмыш иши козголо элек. Адам укугу дегенде ичкен ашын жерге койгон Кыргызстандагы жарандык коомдун өкүлдөрү же саясаттын казанын кайнаткан коомдук активисттер бул туурасында маалыматтары жок экендигин айтып, ийин куушурушат. Орусиянын аймагында иш алып барган кыргызстандык бейөкмөт уюмдарга бул маселе белгилүү болгону менен, жыйынтыктуу иштерди жүргүзүүгө алардын чама-чаркы жетпей жаткан сыягы.  Кыргызстандын Акыйкатчысы Турсунбек Акун бул көйгөйгө көңүл буруп, тиешелүү иликтөө иштерин жүргүзүүнү убада кылды:

- Мына ошол балдар да улуттук ар-намысы козголуп күйүп жатышкандыр. Бирок маселени андай жолдор менен чечүүгө болбой тургандыгын түшүнүшпөсө керек. Кыздарды мыйзамсыз суракка алып, өз алдыларынча эле сот жүргүзүп отурушканы мыйзамсыз. Бул боюнча алар жооп берүүгө тийиш. Биз бул маселени укук коргоо органдары менен биргеликте иликтеп чыгып, тиешелүү жыйынтык чыгарабыз. Ал жигиттер кыздарды коргобой эле аларды кордоп айрым учурларда алардын өмүрүнө кол салып жатышканы үчүн жазаланууга тийиш.

"Ура патриотторбу"?

Бейформал маалыматка караганда, үч жыл мурун Орусиянын Москва, Екатеринбург, Новосибирск сыяктуу ири шаарларында “кыргыз кыздарынын жүрүм-турумун тескеп, аша чапкандарын жазалайбыз” деген кыргыз мигранттардын атайын топтору уюшулган. Алардын курмандыктарынын саны учурда канчага жеткендиги азырынча эч кимге белгисиз. Анткени бул маселе кыргыз эмгек мигранттарынын арасындагы жабык темалардын бири. Мурдагы миграция министри, азыркы өкмөттүн аппарат жетекчисинин орун басары Айгүл Рыскулова мындай көрүнүштөрдүн көбөйүшүн улутчулдукту бетине кармаган криминалдык күчтөрдүн аракети катары баалады:

- Буга негизинен Кыргызстандын ичиндеги улутчул саясатчылардын, улутчул-радикалдык топтордун пайда болушу таасир этип жатат. Мына ошол жагдайлардан улам, өздөрүн ар-намыс үчүн кызмат кылып жаткандай түр көрсөткөн жигиттер иш алып барып жатышат. Мурда мындай көрүнүштөр жок болчу. Муну орусиялык укук коргоо органдары менен биргеликте иликтеп, мына ошол балдардын өздүгүн аныктап табуу керек. Диаспоралар аркылуу иш жүргүзүп, бул маселеге чекит койбосо, анын арты кайгылуу иштерге алып келиши ыктымал.

Ошол эле кезде Кыргызстандагы улуттук-патриоттук күчтөр чет жердеги кыздардын жүрүм-турумун тескөөгө байланышкан Орусиядагы кээ бир белгисиз
топтордун аракеттерин айыптаган билдирүү менен чыгышты. “Жогорудагыдай мазмундагы интернет аркылуу таратылган видео тасмалар улуттун ар-намысын коргоодон мурун, аны мазактоого барабар” дешет алар. 

“Ата-Журт” партиясынын лидерлеринин бири Камчыбек Ташиев Орусиядагы кыргыз кыздарын видеого тартып, интернетке койуп, кордогон фактыларды кылмыш деп баалап, ага тиешеси бар адамдарды жоопкерчиликке тартууга чакырды:

- Бирөөнүн эркиндигин чектеп, коркутуп-үркүткөн же болбосо мына ошол кыздарды кордоп, шылдыңдаган фактылар эч кандай абийирдин чен-өлчөмүнө жатпайт. Бул жерде алардын аракеттери туурасында бирдеме деп айтууга да ооз барбайт. Мына ошондуктан, бул маселени кылмыш фактысы катары гана кароого болот. Тилекке каршы, сыртта миграцияда жүргөндөрдүн ичинде адеп-ахлакка туура келбеген  жүрүм-турумдагы уул-кыздарыбыз болуп жатат. Бирок аларга карата зордук-зомбулук менен кандайдыр бир деңгээлде таасир этебиз дегендер жаңылышат. Мындай маселелерди түшүндүрүү же колдоп, коргоо аркылуу чечсе болот.

 

Укук коргоо органдарынын укуругу жетеби?

Бул туурасында Кыргызстандын укук коргоо органдарынын маалыматы жок болуп чыкты. Башкы прокуратуранын өкүлдөрү интернеттеги материалдардын негизинде иликтөө иштерин алып барууга мыйзам жол бербей тургандыгын айтышып, бул боюнча Орусиядан кандайдыр бир маалымат болгондо гана ага карата чара көрүүгө мүмкүн экендигин белгилешти. Ички иштер министрлигинин маалымат борборунун өкүлү Бакыт Сейитов болсо тиешелүү арыздын же кандайдыр бир жолдонгон маалыматтын негизинде гана атайын иликтөө иштерин уюштурууга боло тургандыгын белгиледи:

- Биздин ички иштер министрлигинин Орусияда атайын өкүлчүлүгү бар. Эгерде бул фактылар боюнча кандайдыр бир так маалыматтар болуп калса, мына ошолорго кайрылышса же бизге кайрылып конкреттүү фактылардын негизинде билдирме жолдоно турган болсо мындай маселени иликтеп чыгып ага катышы бар жарандарга карата чара көрсө болот.

Анткен менен Орусиядагы эмгек мигранттарынын арасындагы аталган фактылар Орусиянын же Кыргызстандын укук коргоо органдарынын көңүлүнө илинбей калган. Буга чейин кайдыгерликтин айынан көтөрүлбөй келген бул көйгөйдү бир катар депутаттар парламенттик талкууга койууну сунушташууда. Ошол эле кезде депутаттар тиешелүү аткаруу бийлигинин өкүлдөрүн чакырышып, Орусиядагы эмгек мигранттарынын абалы боюнча токтоосуз чараларды көрүү маселесин талкууга алууну мерчемдешүүдө.

Ким күнөөлүү? Ким чечет?

Философия илимдеринин доктору, профессор Мариям Эдилова четте жүргөн ар бир жаран жеке жүрүм-туруму аркылуу өз улутунун маданиятын чагылдырып тураарын белгилейт. Ал эми кыргыз мигранттардын өз жердешине көрсөткөн “тарбия-сабактын" учугу барып туруп “кызга кырк үйдөн тыюу” деген элдик философияга такалаарын чечмелейт.


Орусия Илимдар Академиясынын алдындагы Миграция борборунун маалыматында Тажикстандан келген аялдар жалпы мигранттардын 12%, өзбек аялдар 15-16%, кыргыздын кыз-келиндери 30-40% чейин түзөт экен. Мигранттардын жаш курагы, таштанды балдардын саны боюнча жана орус тилин билүү жагынан дагы кыргызстандыктар 1-орунду эч кимге бербей келатат.

Орусияда жалпы эле чет элдик эмгек мигранттарынын 30% аялдар түзөт. Бул расмий статистика гана. Ал эми чын-чынында учу-кыйырына көз жетпеген бул өлкөдө канча аял мигранттар жүргөнүн эч ким айта албайт.

Кыргызстандын парламенти Москванын балдар үйлөрүндө кыргыз мигранттардын кан-жанынан жаралган кеминде эле 230 наристе багылып жатканын билдирген. Москвадагы кыргызстандыктардын "Айгүл Таш" коому таштанды балдардын көбүнүн энелери өз мекендештеринин сексуалдык курмандыктары болгонун белгилейт.

 

"Азаттык"

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2410

4-мартта республикабыздын 13 жергиликтүү (айыл округ) жана үч шаардык (Ош, Токмок, Каракол) кеңештерине шайлоо демейде ышкырыгы таш жарган саясый партиялардын дарамети кандай экендигин дагы бир ирет далилдеп койду. “Тойдун болгонунан да болору кызык” демекчи, көптөн бери карапайым адамдардан тартып, бийлик башындагыларга чейин бүйүрүн кызытып, түн уйкусун бөлүп келген Оштогу шайлоо тынч өтүп, айрым кайрадан чыр-чатак чыгып кетпес бекен деп чочулагандардын “тилегин таш капты”. Кайра тынч деген Каракол шаарында кайсы бир партиянын үстөмдүгүнө, добуштарды бурмалап, мыйзамды одоно түрдө бузган жосунсуз жоруктарына нааразы болгондор чыр-чатак чыгарышып, тартип коргоо органдарынын кызматкерлеринин арасынан жаракат алгандар болду.
 
Бул ирет да (2010-жылдын июнь окуясынан кийин УӨ башчысы Р.Отунбаева баш болуп) бийликтин “Ошту алабыз” деп борбордон жөнөткөн далай “десанттарынын” аракети текке кетти. Акүйдөгүлөр түштүк борбордун мэри М.Мырзакматовду кызматтан алуу үчүн анын “Улуттар биримдиги” партиясына каршы коюлган КСДП баш болгон бийликтин жандоочу - аты башка, максаты бир партиялары (“Замандаш”, “Ата-Мекен”, “Республика”, “Адилеттүү Кыргызстан”, “Кыргызстан элдик-демократиялык”) эски ыкма менен канчалык аракет кылышпасын, шайлоочулардын басымдуу бөлүгү аларды колдошкон жок. Чындыгында бийликтегилер эки жүздүүлүгүн көрсөтүп, Оштун депутаттыгы үчүн “Бастилияны алгандай” эле аракет кылышты. Себеби бул жолу да (балким, акыркы) борбордун Ош мэрлигинде “көздөй” кишиси болбосо, анда алар мурдагыдай эле Кыргызстандын жарым падышасы боюнча кала беришмек.
 
Борбордук шайлоо комиссиясынын акыркы маалыматына караганда Ош шаарындагы баардык 73 шайлоо участогундагы берилген добуштар саналып чыкты. Шайлоого 73% адамдар келишти. Добуш берүүгө 96 049 шайлоочу же алардын 77,96 пайызы катышкан.
 
 «Улуттар биримдиги» партиясына - 45 475 добуш (47,35 пайыз),
“Кыргызстан Социал-демократиялык партиясына” - 23 036 (23,98%),
«Республика» саясий партиясына -16 394 (17,07%),
«Адилеттуу Кыргызстан» саясий партиясына - 4 854 (5,05%),
«Ата мекен» партиясына - 2 206 (2,3%),
«Замандаш» («Современник») партиясына -1 603, (1,67%),
«Кыргызстан элдик –демократиялык партиясына” - 939 (0,98%) добуш берилген.
Бардыгына каршы - 674 (0,70%) добуш берилген.
 
Ошентип, шаардык кеңештин 44 депутаттык орундун жарымына жакынын (21 же 22) алган М.Мырзакматовдун “Улуттар биримдиги” партиясынын өз лидерин кайрадан шаар башчылыгына калтыруу мүмкүнчүлүгү жаралып олтурат. Ал эми президент А.Атамбаевдин КСДП партиясы 24%, ал эми Өкмөт башчы Ө.Бабановдун “Республика партиясынын 17% гана добуш алып калышы алардын түштүк борбордо кадыр-баркы канчалык экендигинин далили болуп саналат. Баарынан да Ө.Текебаевдин партиясы (“Ата-Мекен”) болгону 1 орунга жетишиши анын Ошто ким... экендигин кашкайта көрсөтүп койду. Булардын колунда бийлиги, капчыгында кап-кап акчасы, административдик ресурсу болуп туруп эски бийликтердин “Алга, Кыргызстан!”, “Ак Жол” партияларындай иштей албагандыгы оозундагы буламыкты жута албагандай эле абалда экендигин көрсөтүп турат. Ушунча мүмкүнчүлүктү пайдаланып (шайлоочуларды алдап же коркутуп эмес, иштеп, ишенимге кирип), өздөрүнүн чыныгы революциялык бийлик экендигин көрсөтө албаган бийликти да бийлик деп атоого болобу?
Эгер чындыкты бетке айта турган болсок, ошол мурдагы шайлоолордо 2010-жылы апрель, июнь каргашаларынын себепкери болгон мурдагы-азыркы бийлик башындагылар “башыбызга каран түн түштү, бизге биримдик, ынтымак, керек, кокуй, Кыргызстан бөлүнүп-жарылып кетип жатат, бизди колдосоңор көпүрө болобуз” деген сөздөрдү айтып бийликке келишкен. Тилекке каршы андан бери эки жылга жакын убакыт өтсө да ошол убадалардын бири аткарылбады. Же экономика өнүкпөдү (кайра жарга кулап баратат), же жети баштуу коррупция тыйылбады (өздөрү коррупционер болсо кайдан тыйылмак эле), же улуттар ортосунда ынтымак орногон жок, өзү өткөн соң көпүрөнү өрттөп салгандай иш кылып жатышат (Андарак, Жаңы-Жер окуялары). Улутту мындай кой, ошол 2010-жылдын апрелинен тартып уруучулук, түндүк-түштүк болуп бөлүнүү болуп көрбөгөндөй чекке жетип, Бишкектеги майлуу, жайлуу кызматтарды жалаң жогорку жактагылардын тууган-уругу менен жердештери ээлеп, башкаларды “сен бакиевчисиң” деген шылтоо менен эле куугунтуктап жатышат. Мындай көрүнүш керек болсо адамдын укугун бузуу гана эмес, репрессияга барабар. Эгер булар дагы эки жыл ушундай “ыкма” менен башкарышса, анда Кыргызстанды эч кандай Кадыржансыз эле  экиге бөлүп тынышат.
 
Айрым маалыматтар боюнча, мындан мурда (2010-жылдагы референдум, парламенттик жана 2011-жылы президенттик шайлоолордо) бийликтин партиялары үчүн добуш берип келген Оштогу шайлоочулардын көпчүлүгүн түзгөн эл да бул ирет алардан көңүлү үч көчкөн журттай калып, “Улуттар биримдигине” добуш беришиптир. Анткени алар кеч болсо да жалаң гана саясый курал катары колдонулуп, добушун берген соң, унутулуп каларын түшүнүшкөн окшойт.
 
Бир чети 1-мартта оппозиция лидерлеринин Ошто өткөргөн митингинде бийликке карата айтылган ачуу сөздөр, ак менен караны ажыратууга шарт түзүп берди. Бул жерде күч биримдикте экендигин түшүнгөн А.Мадумаров, К.Ташиев, А.Келдибеков, И.Масалиев жана башкалар бийликти “нокаут” соккондой эле кадам жасашты. Ал эми Ак үйдө отуруп алып, “кара жащик” атка конгон УТРК аркылуу бийлик билермандары Т.Акеров сыяктуу бүгүнкүнүн арзыматына айланган “дежур” серепчилеринин оозу менен чабуулга өтүшү шайлоочуларды кайра намыстантты.
 
Б. Жамалидинов,
"Майдан.kg" гезити
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2190

1-марттагы 30 миң адамдын катышуусундагы оппозициянын Оштогу митингинде негизги талап катары – өкмөттүн отставкасы айтылды. Ойлонууга убакыт 15-мартка чейин берилди. Демек, бир жуманын ичинде бийлик “ак” же “көк” деши керек. А биз өкмөттүн эмне себептен элдин нааразычылыгын жаратып жатканын талдоого аракет жасадык.
 
Биринчиден, өкмөттүн кышкы сезонго даярдыгы жакшы болгон эмес. Муну өздөрү да, ар кайсыны айта бербей, моюнга алып коюшканы оң. Ооба, шылтоо издесе табыла берет. Маселен, бу өкмөтүң “биз өзүбүз араң кышында ишке киришсек, бизге чейинкилер жооп берсин”,- деши мүмкүн. Анда ляппай, Бабанов мурунку өкмөттө ким эле? Биринчи вице-премьер-министр. Өкмөт башчысы Атамбаев болгон. Экөө кышка даяырдыктын жакшы болбой, биздин үшүп-тоңгонубуз, жарыктын улам өчүп, ызгардуу сууктун жарымында караңгыда калганыбыз үчүн жооп берүүгө тийиш. Ошол эле Энергетика министрин да ордунда калтырышты. Бул жогорку жетекчиликтин бири-бири менен чырмалышып бүткөнүнөн кабар берип турат. Баары табакташ. “Кемеге түшкөндүн жаны бир”. Демек, коллективдүү жоопкерчиликти ушулар тартышы абзел. Ал аз келгенсип, мектеп-интернаттарга ууланган көмүр түшүрүп, огобетер калктын кыжырын кайнатышты. Жеке чөнтөктү ойло бербей, элибиздин да камын көрүү керек го, акыр-аягы?! Ууланган көмүрдөн баштап, энергетикадагы көйгөйлөрдүн бардыгы коррупциялык схемалардын натыйжасы. Максимдин схемалары азыр деле типтирүү экенин эксперттер бекеринен айтып чыгышкан жок. Жада калса, Максимдин ордун Кайрат аттуу бир бизнесмен ээлегенин да депутаттар ачык айтып чыгышпадыбы. Терең изилдей келгенде, мындан да коркунучтуу фактылар чыгат деңизчи. Тек гана, Бабановдун парламенттик шайлоо алдында “электр энергиясын өз наркында беребиз”,- дегении эске түшөт. Эми “Эшеги ылайдан өткөнчө” эмне десең да жараша берет турбайбы. Ошончо убаданын артынан кууган эл да бар экенин унутканы жанды кашайтат. Анан да, азыркы бийликтин акырындап, “электр энергиясынын баасын көтөрбөсөк, тармакты жоготуп алабыз”,- дей баштаганы кыжырыңды келтирет. Кудайды унутканда адам ушундайча өзгөрөт.
 
Экинчиден, өкмөт башчысынын өзүнүн персонасы көп күдүк ойлорду жаратат. Ооба, ал мыкты бизнесмен, өз мээнети менен миллиондорду тапкан бала дешет. Анткен менен, анын Айдарга, кийин Максимге дос болуп жүрүп, канча менчикти ээлеп алганын кантип унуталы. Ошондон улам да, кээде Бабанчик өз чөнтөгү менен мамлекеттикин алмаштырып алганын укканда, анча таң кала бербейбиз. Далил жок дейсизби? Анда бир фактыны келтирели. Бюджеттин араң дем алып жатканын баары билет. Буга өкмөттү көп деле күнөөлөбөйбүз. Бирок, бар акчаны булар кантип иштетип жатат? Былтыр Каржы министрлиги бюджет таңкыстыгын жоюу максатында 8 млрд. сомдук баалуу кагаздарды (вексель түрүндө) чыгарып, коммерциялык банктарга 21 пайыздык үстөк пайызга жайгаштырган. Мунун натыйжасында 2 млрд. сомдон ашуун каражат коммерциялык банктарда “калып”, 2011-жылдын жыйынтыгында коммерциялык банктар ушунун өзүнөн эле 800 млн. сомдун тегерегинде таза киреше алышкан. Чындыгында, коммерциялык банктарга баалуу кагаз түрүндө жайгаштырылган каражаттар бюджеттин керектөөсүнө жумшалуусу тийиш болчу. Канчалаган балдар үйлөрүнүн чатырлары оңдолбой, мектептер, интернаттар жылуулук сезонуна тийиштүү даярдык көрө албай калышты. 2011-жылы өкмөт бул максатта бир сом да каражат бөлгөн эмес да, бюджеттеги акчага баалуу кагаздарды чыгарышып, коммерциялык банктар менен тымызын келишимдин негизинде жайгаштырышып, аларды байытышкан. Жогорудагы фактынын өзүнөн эле өкмөттүн бюджет статьяларын атайылап каржылоону чектегени далилденип олтурат. Эң өкүнүчтүүсү, социалдык багыттагы каржылоо солгундай түшкөн. А жалпысынан, жылдын жыйынтыгы боюнча, бюджет статьялары 3,2 млрд. сомго (казына корундагы калдык) каржыланбай калган.
Өмүрбек Бабановду карабайсызбы. Бул фактыны билбегендей түр жасап, ушундан да саясий упай топтоого аракет жасап жатпайбы. Премьер-министр 2011-жылдын аягында өкмөт каржы жылын профицит менен аяктай тургандыгын, тарыхта биринчи ирет келерки жылдын бюджетине 2 млрд. сомдон ашуун каражат өтө турганын билдирген. А бирок, иш башкада тура: булар баалуу кагаздарды чыгарып, андан пайда түшүрүп, анын жыйынтыгында бюджеттин канча чыыгашасы каржыланбай кала берген. Бир да өлкөдө мындай жок. Өзүн сыйлаган мамлекетте бул мамлекеттик кылмыш катары бааланат да, ага катышы бар адамдар мыйзам алдында катуу жазага кириптер болушат.
Эми эң кызыгы – баалуу кагаздар “Кыргызстан” АКБ банкы аркылуу да жайгаштырылган. А бул банктын кожоюну болуп, кадимки эле, биз сөз кылып жаткан Ө.Т.Бабанов саналат. Баса, көп мамлекеттик органдар айлыгын ушул банктын карточкалары аркылуу ала баштады. Андан да банк пайда көрөт.
Мындан тышкары, өкмөт башчысын “Мегаком” баш болгон башка ири ишканаларда да кызыкчылыгы болгонун айтып келишет. Учурунда Максим тууралуу да сөздөр ушинтип башталган. Кийин, эл оозунда айтылгандын баары чындыгын тапкан, далилденген. Бабанов жөнүндөгү сөздөр да учуру келгенде такталып чыкса, ага анча таң калыштын кереги жок.
 
Үчүнчүдөн, өкмөттүн күйүүчү май аткезчилигине каршы чечкиндүү күрөшүн көрө алган жокпуз. Баткенден дагы деле тонналаган күйүүчү май ташылып жатат. Албетте, “крышаң” болбосо, андай ишти жасай албайсың. Эл ичинде ачык эле мунун башында Атамбаевдин мурунку шоопуру, азыркы кеңешчисинин турганы айтылып жүрөт. Бир министрдин да аты угулууда. Мындан, өкмөт өзү аткечиликке кызыкдар десек болобу?
 
Төртүнчүдөн, өкмөт абдан саясатташып кетти. Бабановдун партиясынын киришпеген жери калбады. Район акимдеринин шайлоосу болсо базарга айланып кетти. Эми майда барат кеңештердин шайлоосуна чейин кол салышууда. Бул албетте, калктын кыжырын кайнатууда. Нормалдуу өлкөдө, өкмөт экономика менен гана алектенет. Саясатка аралашты дегиче, экономиканын арбагына арнап куран окуй берсең болот. Бизде да ушундай көрүнүш.
 
Соңунда айтарыбыз, эл талабы жөнү жок жерден көтөрүлгөн жок. Өкмөттүн отставкасынын бышып жетилгени билинип турат. Чын эле, эл ишениминдеги өкмөт келмейинче, турмушубуз оңолбойт өңдүү.
 
Кыдыр Тагайбеков
Булак: "Майдан.kg" гезити, 7-март
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 5155

 

Бишкек – “Саясат.kg”. Кыргызстандын аймагы, калкынын саны  чакан болгон менен сексенден ашык улуттардын мекени болуп саналат.  Биз бир кезде (СССРдин тушунда) дал ушул тилдери ар башка болгон менен дили, максаты бир элдер бир үй-бүлөдөй ынтымактуу жашаган интернациналдуу республика болгондугубуз үчүн сыймыктанып, алыс, жакын өлкөлөргө биринчи байлыгыбыз катары айтып мактанчубуз. Тилекке каршы акыркы жылдары дүйнө жүзү Кыргызстанды пикет, митинг, этникалар жана улуттар аралык жаңжалдын өлкөсү катары таанып калышты...
 
 Эгемендүүлүккө ээ болгон акыркы 20 жылдан ашык мезгилдин аралыгында ынтымагыбыз менен достугубузга, меймандостугубуз менен кең пейилибизге  көз тийгендей, бир катар адам өмүрүнүн кыйылышы менен коштолгон улуттар  аралык кайгылуу окуялар болуп өттү. Башкасын айтпаганда да, туура 20 жылдан кийин кайталанган Ош окуясы бул маселенин себеби тереңде же саясый жана сырткы таасири бар экендигин каңкуулап турат. Ошол эле учурда 2010-жылдын май айындагы Маевка, өткөн жылдын декабрындагы Андарак, андан соң Жаңы-Жер  жаңжалдары да улуттук же этникалар аралык кагылышуунун чыгуу себеби кайсы бир саясый же чагымчыл күчтөрдүн өз максатына жетүүдөгү ыңгайлуу ыкмасы катары туюлуп турат.
 
 Ош окуясынан баштап, Андарак, Жаңы-Жер жаңжалдарына чейин өкмөттүк, парламенттик, ведомстволор аралык, ал тургай эл аралык комиссиялар түзүлүп, кандайдыр бир деңгээлде бүтүм чыгарышты. Бирок акыркы мезгилде бул жагдайга ооруунун диагнозун койгондой так баа берилди деп айтууга болбойт. Анткени  маселенин себеби тереңде жана коомубузда чейрек кылымга жакын өкүм сүрүп келаткан идеологиялык боштуктан тартып, адам укугу, мыйзам кагазда гана калып, иш жүзүндө анархия, сырткы күчтөрдүн таасири өкүм сүргөн баардык терс көрүнүштөрдүн “натыйжасы” болуп саналат. Ал тургай сөз эркиндиги менен демократиянын “аралчасы” аталган өлкөбүз сырткы күчтөрдүн ар кандай сасый долбоорун сыноочу “полигонуна” да айланып калгандай. Алар бул максатын ишке ашыруу үчүн улуттук же этникалык “картаны” пайдаланып жатышкандыгы деле жашыруун эмес. Ошондуктан республикабыздын жөнөкөй жаранынан тартып, мамлекетке чейин   улуттар аралык чыр-чатактарды жоюу, жол бербөө үчүн ракты айыктырган дарыгердей кылдат жана ар тараптуу мамиле жасалууга тийиш. Балким биздин бул чакан макалабызда   коомубуздагы  ошол “дарттын дабасын” табууга аз да болсо салым кошулуп калаар.
 
Жеке өзүм кырктын кырынан эми гана ашкан курагымда өлкөбүздүн тарыхындагы өтө кайгылуу эки ирет кайталанган Ош окуяларынын күбөсү болдум. Азыр да эсимде, 1990-жылы 4-июнда Оштогу кыргыздар менен өзбектердин ортосундагы улуттар аралык жаңжалдын чыккандыгы (тилекке каршы ошол учурда бул окуяга  саясый баа берилбей, кылымдар боюу ынтымактуу жашап келген эки элдин ортосуна ким от таштагандыгы, ортодогу чагымчалар кандай максатты көздөгөндүгү ачыкка чыккан эмес). Балким, ошондогу чала өлтүрүлгөн жыландай калып калган жагдай 20 жыл быкшып отуруп, 2010-жылы кайра дүрт этип жалындап кеткендир?
 
1990-жылдагы Ош окуясына күбө болгондордун айтуусунда, алаамат башталган 4-июнь күнү каш карайып калганда шаардын борбордук көчөсүнөн такси менен бир адам жылаңач болуп алып, эки элди бири-бирине тукуруп кыйкырып өткөн. Кийин тээ борбордон (Москва тараптан) келген тергөөчүлөр бул адамдын ким болгондугуна кызыгып да коюшкан эмес. Кайра бейкүнөө адамдар жоопко тартылып, эл арасында бир топ нааразылыктар жаралган. Андан ары учкун тутанып, заматта бир түндө эле жүздөгөн бейкүнөө адамдардын өмүрү кыйылып, ырыскысы төгүлүп-чачылган байыркы ордолуу Ош шаары канга боёлуп жатып калган.
 
Ал эми арадан туура жыйырма жыл өтүп (болгону бир жума кеч) 2010-жылдын 10-июнунда кайталанган экинчи Ош окуясы да дал эле биринчисиндей “сценарий” менен башталган. Бул ирет да каш карайган маалда Шейит-Дөбө көчөсү тараптан чыккан эки жүзгө жакын жаштар кандуу булоонду башташкан. Баса, раматылык атам (ал киши Жалал-Абаддагы педогогикалык училщида окуган) 1967-жылы да Жалал-Абадда улуттар аралык чоң кагылышуу болуп, студенттер бир нече күнгө өз айылына жөнөтүлгөндүгүн айтып калчу (Демек, акыркы кырк жылга жакын мезгилде үч ирет чоң этникалык кагылышуу болгон). Күндүн аптабы күч алган июнь айында адамдардын активдүүлүгү да жогорулай тургандыгын бул каргашаны уюштуруучулар дыкаттык менен эске алышса керек...
 
2010-жылдагы июнь коогалаңын мен ошол түнү  эле угуп, эртеси күнү таңга маал өзүм иштеген маалымат агенттиги аркылуу алгач кайгылуу кабар жазган журналисттердин бири болдум. Себеби ошол күндөрү балам каникулга чыгып, таэнеси менен Оштогу туугандардыкында конокто болушкан. “Биз кечинде чай ичип отурсак эле сырттан ызы-чуу башталып, куралдын атылганын угуп калдык. Аңгыча кошуналар качпасак өлтүрүп кетишет деп, түнү менен такси жалдап, Оштон Сүлүктүгө араң жеттик. Жолдо бизди бир нече колуна курал, арматура, ар кандай темирлерди кармаган жаштар токтотуп, “балдар менен кемпирлерге тийбейбиз” деп коё беришти”,- деп балам айтып берген эле. Ушул миң күнгө тете бир түндө жалгыз баламдын таэнеси менен отко, канга чулганган Оштон аман чыккандыгын телефондон билип,  жарык дүйнөгө кайра жаралгандай болгонмун.
 
Арадан бир жума өтпөй, 16-июнда иштеген жеримден “Оштук болгон соң Ошко сиз гана барганыңыз ылайыктуу болот. Биздин кабарчыларыбыздын үйлөрү өрттөлүп, өздөрү араң аман калышыптыр. Мамлекеттик маалымат агенттиги болуп туруп ал жактан маалымат ала албай жатабыз”,- деп, ошол кездеги жетекчибиз тапшырма бергендиктен, эртеси күнү таңга маал  согушка аттанган жоокердей Ошко учкан болчумун. Алгач аэропорттон түшкөндө эле аралыгы болгону үч километрдей облусттук администрацияга жете албай үч саат отуруп, акыры куралчан ОМОНдордун машинасына түшүп бардым. Ушул 5-10 минут аралыкта баратып качан капталдан атып жиберер экен деп, жүрөгүм оозума тыгылып кеткен. Себеби ошол учурда аэропорт менен шаардын аралыгындагы бири-бирине улаштырылып салынган үйлөрдөн партизанчасынан чыга калып ок аткандар, адамдарды тирүүлөй барымтага кармагандар күч алып турган болчу. Ал эми дайыма кучагын тосуп күтүп алчу берекелүү Ош кара түтүн менен күйүккө чулгангандыгына күбө болгонмун. Албетте, 15 күн аралыгында адамдар кантип жырткычка айлангандыгы, бейкүнөө өлтүрүлгөн адамдар тууралуу өз көзүм менен көргөн каргашалуу окуяларды кайра эстегим келбейт. Журналист катары бир гана укук коргоо органдарынын расмий маалыматы менен чектелип калбай, жеке адамдар менен да сүйлөшүп, тополоң башталган алгачкы күндөрү жергиликтүү жашоочуларга окшобогон белгисиз чагымчыл көзгө атарлар жүрүшкөндүгүн айтышкан эле.
 
Адамды мыкаачылык менен өлтүргөн учурда алар соо болбогондугун, баңгизатын колдонгондой түрүн көрүшкөндөр да болгон. Ал тургай ыйык Сулайман тоосунун чокусуна жайгашып алган көзгө атарлар бир нече күн улам бир тарапка ок атышып, кырдаалды курчутуп, бейкүнөө адамдардын өмүрүн кыйып, ортого от жагып турушкан. Бирок кийин “болоору болуп, боёсу канган” соң көздөн кайым болушкан. Ошол күндөрү карапайым кыргыздар, өзбектер менен да жолугуп, сүйлөшүп, алар эч качан өздөрү жашаган куттуу шаарында мындай тополоңго жол берүүнү каалабай тургандыктарына, кылымдар боюу куда-сөөк болуп ынтымактуу жашап келе жаткан турмушун мындан ары да улантуудан башка максаты жок экендигине көзүм жеткен. Ал тургай улутуна карабай бири-биринин өмүрүн сактап калышкандыгына да күбө болгонмун.
 
Албетте. Жараны тырмаган сайын ырбайт, биз мындан ары баарыбыз кантип  ошондой бейкүнөө адам өмүрү кыйылган улуттар аралык жаңжалдарга жол бербөөнүн жолдорун издешибиз керек. Ош шаарында эзелтен бери эле кыргыздар менен өзбектер сырттан караганда билинбегендей болуп көрүнгөн менен эки бөлүнүп жашап келишкен же мурда отурукташып калган өзбек калкынын өкүлдөрү бир көчөнү, кварталды же кичирайонду толук ээлеп, үйлөрүн сатса да өз улутуна гана сатып келген. Ал эми кыргыздар кийин отурукташып, жаңы өздөштүрүлгөн кичирайондор менен жаңы конуштарда жашап калышкан. Эки улут базардан деле бири-биринен оңой менен соода-сатык кылбайт. Менимче ушул жана башка социалдык көрүнүштөр акырындап күчүнө келген минадай чыңалып жүрүп отурган. Кыргызстандын түштүгүндөгү башка ири шаарлар менен райондордун борборлорунда да ушундай эле көрүнүш же эки негизги калк бири-биринен бөлүнүп калган. Кээ бир мечиттер да “өзбектердики”, “кыргыздардыкы” деп бөлүнөт. Ал тургай алар бири жалаң соода-сатык, тейлөө тармактарында алектенип, экинчиси дыйканчылык, мал чарбасында иштешет. Мындай бөлүнүүчүлүк акыры келип бири-бири тууралуу терс маанайды, пикирди жаратары психологиялык көз караш менен алганда деле түшүнүктүү. Пикир алышуу, аралашып жашоо адамдардын өз ара мамилесин чыңдап, дос, куда-сөөк болушуна шарт түзөт.
 
Ошто жүргөндө облус губернатору Сооронбай Жээнбековдон интервью алып жатып, “Мындан ары эки элдин өкүлдөрүнүн мурдагыдай махалла, кичирайон болуп бөлүнүп жашоосуна жол бербей, жаңы бүткөрүлө турган үйлөрдү ар кайсы улуттарга аралаштырып берсе, азыркыдай “анклавдар” болбосо керек?” деген суроо берсем, ал киши “Аябай жакшы идея айттыңыз, чын эле өткөн бийликтин бир кемчилиги ушул болгон. Мындан ары бул көрүнүштөргө жол бербешибиз керек”,- деп  ыраазы болгон эле. Сооронбай Шарипович кийин бул маселени ар кайсы жыйындарда айтып, эл аралык уюмдардын өкүлдөрү менен жолукканда да баса белгилеп жүрдү. Бирок иш жүзүндө идея толук ишке ашкан жок. Мындай келечекти көрө билген, этникалар аралык жаңжалдарды ооздуктай турган кадамдарды бир чети “адам укугу, эркиндик” деп кыйкыргандар да төө бастыга алышып, жаңы салынган үйлөр баягыдай эле тизме менен бөлүштүрүлүп жаткандай.
 
Баса, “анклав” демекчи, 2010-жылдагы июнь коогалаңында Ош шаарынын кичирайондору менен “махаллалары” өзүнчө эле партизандардын аймагына айланып, ал жакка эл аралык Кызыл чырым уюмунун гуманитардык азык-түлүк жана дары-дармек ташыган өкүлдөрүнөн башка эч ким, ал тургай аскерлер да  бир нече ай кире албай калган болчу. Натыйжада ушул аймакка кокусунан барган же калып калган адамдар жапа чегип, далайлары дайынсыз да жоголуп кетишти.
 
Мындай пикирибизди дагы бир ирет далилдөө үчүн 2010-жылдагы Маевка айылындагы, өткөн жылдын соңунда орун алган Лейлек районунун Андарак, Сокулук районунун Жаңы-Жер айылдарын эле алып көрөлү. Ушул үч айылда тең түрк-месхеттер, тажиктер жана кавказдыктар өз алдынча көчө, квартал же айыл болуп бөлүнүп жашашат. Натыйжада жогорудагыдай эле адамдардын аң-сезими менен күнүмдүк турмушунда ортодо көзгө көрүнбөгөн дубал орноп калган.
 
Ошол эле учурда ар кайсы улуттар аралашып жашаган аймактарда мындай этникалар аралык кагылышуулар жок же болсо да аз. Андыктан мамлекет тарабынан ар кайсы улуттун өкүлдөрүнүн бөлүнүп эмес, аралашып жашоосу үчүн шарт түзүлүш жана атайын идеолгия иштелип чыгырылышы керек. Себеби нааразычылыктар менен чыр-чатактар негизинен социалдык теңсиздиктен, түштүк аймагында болсо көпчүлүк учурда жер, суу талашуудан келип чыгат. Мисалы,  Андарак айылында беш миңге жакын тажик улутунун өкүлдөрү болсо, алар айылдын өйдө жагында отурукташып, айдоо жердин “майлуусун” жана сууну ээлеп алышкан. Ал эми жай мезгилинде огороду кургаган айылдын ылдый жагындагы кыргыздар нааразы болушуп, ортодо болор-болбос чыр чатак чыгып кетет. Эгер айыл же район жетекчилери жер бөлүштүрүүдө мындай бөлүнүүчүлүккө жол беришпесе, анда суу талаш маселеси мынчалык улуттук мүнөзгө ээ болмок эмес.
 
Ушул  көрүнүштү өз турмушумда күбө болуп жүргөн башка мисал аркылуу да айта кетейин. Кадамжай районунда жашаган бир кайнагамдын келинчегинин улуту өзбек, кесиби медик, кыргызча тап так сүйлөйт, каада-салттарды да мыкты билет. Ошол кайнагам  мындай деп айтып калган эле: “Июнь окуясынын учурунда Оштун өзүндө жашаган кайнатам менен кайненем курчоодо калышыптыр, мен тез арада жетип барып үйлөрү өрттөлүп, таланып-толсо да өздөрүн аман алып калып, кырдаал тынчыганча Кадамжайда жашап турушту. Жалаң кыргыздар жашаган биздин айылдын эли төрүнөн көрү жакын кемпир-чалдын бул абалын көрүшүп, жек көрмөк турсун кайра бирөөсү да жаман сөз айтышкан жок”. Көрдүңүзбү, улутчулдук илдетине кабылбаган айылдык карапайым адамдардын пакизалыгын (жан дүйнөсү тазалыгы). Кайнагам менен жеңебиздин беш баласы бар. Алардын аң-сезиминде улутка бөлүү түшүнүгү жок.
 
 Ошондой эле мен өзүм жашаган Бишкек шаарынын Эркиндик көчөсүндө кошуналарым ар кайсы улуттардын өкүлдөрү (кыргыз, орус, татар, өзбек, тажик, дунган, чечен ж.б.). Балдарыбыз бир көчөдө чогуу ойношуп, бир тилде (орусча) сүйлөшөт. Бирок алардын улутка бөлүнгөндүгүн, бири-бири менен чырлашкандыгын такыр көрө элекмин. Кайра менин уулумдан энеси чечен, атасы пакистандык Хасан, Хусан деген мектепте окуган балдары сабак даярдаганда кыргыз тилин,  уулум алардын тилин бири-биринен үйрөнүшөт. Ошол эле учурда айрым майрамдарды кошуналар чогуу белгилейбиз. Биздин мындай ынтымагыбызга балдардын салымы чоң деп ойлоймун. Анткени алардын балалык аруу дүйнөсүндө улутка бөлүнүү жок. Кайра бири-бири менен аң-сезими ажырагыстай жуурулушуп, советтик мезгилдеги интернационализм идеологиясы иш жүзүндө калыптанып калган жана чоңдорго да “жугууда”. Бул балдар келечекте  улутчулдук деген илдетке кабылбай, интернационалист болуп чоңоюшат деп бекем ишенем.
 
Эмне үчүн эбегейсиз СССР мамлекети кыйроо алдында турган 1990-жылдары айрым борбордук чагымчыл журналисттер тарабынан “уйкудагы республика” катары жазылып жүргөн Кыргызстанда эгемендүүлүккө ээ болгон 20 жылдан кийин улуутар, этникалар аралык чыр-чатактар улам көп кайталанууда? Деген суроонун айланасында даги бир ирет ой жүгүртүп көрөлү. Бизден башка чет мамлекеттерде деле этникалык чыр-чатакты тутантуу аркылуу өз максатына жетүү кайсы бир сырткы күчтөр үчүн өтө ыңгайлуу курал болуп жаткандыгын көрүп, угуп жүрөбүз. Ошондуктан мүмкүн чоң державалардын саясый жана географиялык полигонуна айланган, дүйнөнүн борборунда жайгашкан биздин өлкөбүз да бул  “бомбаны” сыноочу же өздөрүнө көз каранды кылуучу аймактыр.
 
Албетте, мындай кырдаалга жол бербөө үчүн жогоруда айтылгандай, ошол куралды “зыянсыздандырышыбыз” же ар кайсы улуттардын ортосундагы көзгө көрүнбөгөн дубалды бузушубуз зарыл. Менимче 20 жылдан бери мамлекеттик идеологияны издеп таппай келген идеологдорубуз ушул жагдайга көңүл бурушса, пайдалуу иш жасашкан болот эле. Башкача айтканда бала бакчадан тартып бөбөктөрдүн аң-сезими калыптанган студент куракка чейин интернационализм, улуттар аралык достук идеясы курулай сөз же декларация эмес, атайын предмет катары окутулуп, мээсине продукт болуп кыттай орношу зарыл.
 
КР Президенти Алмазбек Атамбаев өткөн жылы инаугурация аземинде сүйлөгөн сөзүндө мындан ары элди улутка, аймакка бөлгөндөр сот жоопкерчилигине тартылаарын, бул тууралуу тийиштүү мыйзам долбоорун иштеп чыгуу тапшырмасын Башкы прокуратурага бергендигин айткан эле. Эгер мамлекет башчыбыздын бул идеясы ишке ашса же тийиштүү мыйзам кабыл алынса,  ар кандай чагымчылар менен улутчулдардын тилеги таш каап, кара ниетин ишке ашырууну көздөгөн сырткы күчтөрдүн да оюу ойрон болмок.
 
Тилекке каршы өлкөбүздөгү географиялык жагдайдан улам  улуттук гана эмес, уруулук да илдетке кабылып, айыга албай келебиз. Анткен менен  сыртта адамзат цивлизация менен прогресске умталган XXI кылымда жашап жатабыз. Бир кезде Америкада деле түндүк-түштүккө бөлүнүү күч алып, ортодо бейкүнөө адамдардын өмүрү кыйылып, мамлекет депрессияга кабылганда ошол учурдагы Президент Авраам Линкольн мындай аймактык бөлүнүүчүлүктү жоюп, өз өлкөсүн өнүгүүнүн жолуна салган экен. Биз да азыр ошондой абалда тургандайбыз...
 
Эмилбек МОМУНОВ. (фотолору автордуку)
 
 

 

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2126

Бишкек, “Саясат.kg”. Сот болуу азыр ардактуу деле эмес. Ошондой эле: кадыр-барк, өзүнүн жана  жакындарынын коопсуздугу, ден-соолугу үчүн да  коркунучтуу. Ата мекендик сот  системасында үч жылдан бери бүтпөй келе жаткан дагы бир ызы-чуулуу  иш бар. Мамлекеттин атынан чечим чыгарып жаткан Фемиданын өкүлдөрүнүн  даректерине карата болгон нааразычылыктарды биз сот процесстеринин катышуучуларынан гана  эмес,  Кыргызстандын биринчи адамдарынан дагы угуп келебиз.
 
Бул жолу борбор калаабыздын Ленин райондук сотунун кээ бир судьялары ушундай  көрүнүшкө дуушар болушту. Бирок кайсыл бир “ак ниеттер” бүтүндөй сот системасын  реформалоодо бул ызы-чууга тиешеси жок деле сот кызматкерлерин аралышыргылары келип жатышат. Мисалы,  Ленин райондук сотунун төрагасы Оморова Максуданы. Анын кол алдындагылар жөнөкөй гана граждандык иштен 2008-жылдын башында эле  көп нерселерди жасап жибергенге үлгүрүшкөн.     
           
 “Сводка”  сайтында  өтө  таң  калыштуу билдирүүлөр пайда болду. “Право.kg”  коомдук бирикмесинин  юристи Данияр Мейманбаев жана “Ларк”  ассоциациясынын аткаруучу директору Айбек Мейманбаев  Ленин райондук сотунун судьяларын жана Молдова өлкөсүнүн Кыргызстандагы ардактуу консулун кызматтык жасалмачылык  жасашты,  чектен чыгып кетишкендигин билдиришкен.
 
Бул жерде эң башкы “мокочо”  кылып  “ленинчилердин”  төрагасы Максуда Оморованы көрсөтүшкөн. Ал болсо көптөгөн жылдар бою мамлекетке ак ниет кызмат кылып келе жатканы чындык.
 
Анын  себеби бар,  анткени Оморованын кадыр баркы күчтүү. Бул судьянын кесиптик эң жогорку  деңгээли кайсыл бир атка минээрлерге жага бербейт. Аларга болсо сот системасындагы реформаны жактырышпайт,  телефон  аркылуу жумуш бүтүргөн Фемида кызматкерлери аларга өтө керек.
 
Эске сала кетсек,  экс-президент Роза Отунбаева коррупциялашкан мамлекеттик органды реформалай алган жок. Канчалаган сынактар,  мыйзамсыздыктан запкы көргөн жабырлануучулардын арыздары жардам берген жок.
 
Максуда Оморовага каршы жүргүзүлүп жаткан иштерге кайрылалы.        
 
2008-жылдын башында Мейманбаевдер Кыргызстандагы Молдованын консулу Д. аттуу  жаранга чоң суммадагы чет өлкөлүк валютаны карызга беришет. Тил кат жазылып,  Бишкектин борбордук бөлүгүндөгү кыймылсыз мүлк күрөөгө коюлат. Юрист  Мейманбаевдер  жеке  адам катары эмес,  юридикалык каттоодон өткөн контордун атынан иш алып барып жатышып эмнени байкабай калышканы бизге белгисиз. Ал боюнча прокуратура жана укук коргоо органдары кызыгышса болот.
 
Эң башкысы карызкордун өз убагында төлөгөнгө акчасы жок болуп калат. Башкача айтканда сот  органдары тарабынан  граждандык тартипте чечүүгө укук бере турган себеп пайда болот.
 
Аймактык  тиешеси бар болгондуктан бул иш борбор калаабыздын Ленин райондук сотунун кызматкерлери карамак болот. Соттун төрагасы бул ишти кароону судья М.Мельниковага  тапшырат.
 
Оморова бул ишти кароого кийлигишкен эмес, кийлигишкенге  негиз дагы болгон эмес. Ал соттун  төрагасы катары судьяга ишти тапшырат, ошо менен анын жумушу бүтөт.
 
Бирок,  соттун имаратында кандайдыр бир сырдуу көрүнүштөр башталат.
 
Таң калыштуусу,  катуу тартиптеги документтердин арасынан эң башкы кагаз жоголуп кетет. Ал кагаз  карызкордун жазып берген тил катынын түп нускасы эле. (Граждандык иштин № ГД-2703/09 г.Б1) Анын ордуна “Д”  шашып жазган тил каттын көчүрмөсү пайда болот. Ал биринчи тил катка такыр окшобойт эле.
 
Бул иш жаманынан “сасый”  баштайт. Режимдик обьектинин ичинен,  документтерди сактоо  боюнча көптөгөн көрсөтмөлөргө карабастан,  ишти карай турган судьянын жеке жоопкерчилигиндеги  маанилүү документ “качып кеткени”  оюнчук эмес го.
Кийинчерээк Судья М.Мельникова кызматтык жасалмачылык фактысы бар экенин айтып, бирок өзүнүн бул ишке тийешеси бар экенин мойнуна албайт. Мейманбаевдер бул судьядан баш тартышканына байланыштуу төрагадан бул ишти башка судьяга берүүсүн өтүнөт. Оморова Максуда ишти судья А.Сейдакматовага тапшырат. Бул ишке  эми жаңы дайындалган судья кирише баштайт.
 
Бишкек шаардык ички иштер башкы башкармалыгы тарабынан Мельникованын үстүнөн  териштирүү жүрүп жатканда карыз бергендер кайрадан арыз жазышат. Бирок, Мельникованын үстүнөн кылмыш  иш козголбойт. Ал гана эмес созула баштайт. Созулуп отуруп  ушул күнгө  чейин жетти. Бул аралыкта дагы эки судьяны алмаштырышты. Мейманбаевдер бул боюнча Максуда Оморованын кызыкчылыгы  бар деген маселени айтып жатышат. Ал эмне себептен прокуратура жана тергөө органдарынын ишине кийлигишип жатканын түшүндүрүп бере алышпайт? Соттор тергөөнүн ишине таасир бере алышпасын юристтер эң сонун билишет. Алардын ортосунда чыр-чатактуу маселелер эң эле көп.
 
Андан ары баш тартуулар жөнүндө өтүнүчтөр, сот процессине катышуучулардын эки тараптан тең келбей койуусу,  иши кылып окурмандарга кызыксыз болгон граждандык-процессуалдык мүнөздөгү иштер жүрүп келе жатат.
 
Интернет аркылуу Оморованы шыбаардан мурда эки тараптар тең тааныштары аркылуу ишти карап жаткан судьяларга өздөрүнүн пайдасына чечип берүүлөрүн өтөнүп кайрыла башташат. Аларга  баардыгы мыйзам чегинде гана чечиле тургандыгын түшүндүрүшөт.
Мына ошондо Мейманбаевдер Ленин райондук сотунун төрагасын күнөөлөй башташат. Бирок Максуда Оморованын  кесиптештери өздөрүнүн жетекчиси тарабынан эч кандай кийлигишүү же болбосо кысым көрсөтүү болбогонун өз түшүнүктөрүндө көрсөтүшөт.
 
Алар Мейманбаевдер өздөрүнүн туугандарын жиберишип, чыр маселени алардын пайдасына чечип берүү өтүнүчтөрү менен кайрылып жатышканын айтып беришти. Муну Мейманбаевдер деле танбайт, бирок алар юрист катары мындай кылбашы керек эле. Алар буга “мыйзам”  чегинде биздин пайдабызга чечилиши керек эле деп түшүндүрүшөт. Бир туугандар Дудин төлөп бере турган акчаны алгылары келишпейт,  өздөрүнө жагып калган,  күрөө катары коюлган,  баасы алынган акчадан жогору  болгон кыймылсыз мүлктү алабыз дешет.
 
Бүт баары тескерисинен болуп жатат. “Билимдүү”  юрист  Мейманбаевдер Молдованын атуулуна карыз берип жатышып өтө эле көп каталарды кетиришкени аз келгенсип, эми Ленин райондук сотунун төрагасы Оморованы жана Кыргызстандын бүтүндөй сот системасын күнөөлөп жатышат. Чындыгында,  бүгүнкү күндө  сотторго  “жалкоолор  менен  келесоолор”  гана  асылышпайт.
 
Ооба,  бул система жетилген эмес,  корупцияланган,  ошондой эле дайым эле кесипкөй  эмес.  Ошентсе  да  баардыгын эле булгай бербеш керек да. Биздин  сот системасында  да   тартиптүү  кызматкерлер  бар. Алардын тажрыйбасысыз  сапаттуу  сот  системасын  түзүү  мүмкүн эмес. Кылыч шилтегенди баарыбыз  билебиз. Бирок,  анчалык  кесилген баштардын  баарын  кайда кетиребиз?
 
АКШнын Жогорку сотунун төрагасы Джон Гловер Робертс жакында эле Россия телевидениесине берген интервьюсунда бир жылда 8000  ишти карай турганын билдирди (жумасына 150 гө чукул). Аларда президентке же  парламентке көз карандылык  болбойт. Биринчи орунда – мыйзам  турат. Ошентсе да Американын жогорку сотунун  жакын арага чейин 144 жыл бою өз  имараты болгон эмес!
 
Бизде болсо  тескерисинче. Баары болуп туруп,  соттор  ар  кандай  деңгээлдеги атка  минээрлердин  телефондук  укугуна  көз  каранды  болуп  олтурушат. Ал  эми  Оморовага  окшошогон  баш  бербегендерин  кандай  гана болбосун жаманатты  кылып,  каралап  туруп  соттук  практикадан  четтетүүнү каалашат. Себеби,  ондогон жылдар бою калыптанып калган коррупциялык  системаны  бузбай,  “чөнтөк”  сотторду  кармап туруу  керек болуп жатат.
 
Мындай  абалда Оморовага  окшогон соттор Ак  үйгө,  азыркы  Жогорку Кеңештин имаратынын  жанына  митинг-пикеттерди  уюштургандардан мамлекет тарабынан коргоого  алынышы керек.
 
Айла  жоктон  күлкүң  келет. Жөнөкөй  гана  граждандык  иш  өздөрүн  кыйын  юристпиз  деген адамдардын  алып сатарлыгынын  курмандыгы болуп калды.
 
Мырза  Мейманбаевдер  муну  бул  окуяда  кызыктар  болгон  жактардын  айтуусу боюнча  жасап жатышат. Алардын кадыр баркы  өздөрү  жашаган,  клиенттерин  колдон  келишинче  алдап  көнгөн Токмокто  анчалык  деле эмес.
 
Астыда сот реформалары болгон турат. Кырдаалдын  курчугуна караганда,  ал  каттуу   болгон  турат  окшойт. Өзүнүн  жашоосун  бүтүргөн сот  бийлиги  дагы бир топко чейин  керексиз болсо да сакталып тура берет. Мына ушундай кырдаалда өз  ишин  билген  кесипкөй  Оморова Максудага окшогон судьяларды  сактап турубуз керек.
 
Судья М.Оморованын кесипкөйлүгү туууралуу белгилүү  укук коргоочу-адвокат Акин Токталиев : “Эгерде  бийлик  алдамчылардын колу менен өз ишин так аткара билген Оморовага окшогон соттор менен күрөшүүнү чечсе, анда мындай мамлекетти  юридикалык жана моралдык кудуретсиз деп жарыялаш керек. Мен  андан башка эчнерсе деп айта албайм” – деп өз оюн билдирди.
 
Мейманбаевдер өз  арыздарын эмне себептен өздөрүнүн  атынан эмес, “Право kg”  коомдук бирикмесинин жетекчилеринин  атынан жазып  жатшкандыктары түшүнүксүз.  Бул  факт боюнча  ушул убакытка чейин эч кимдин  кызыкпагандыгы  таң калыштуу. Бул  болсо  Мейманбаевдер тарабынан  кетирилген  процессуалдык  эң  чоң катачылык. Ал  боюнча кылмыш-жаза кодексинин  тиешелүү  статьялары  бар,   ал  статьялар менен  эркинен  ажыратып койсо  болот. Ошол  жөнүндө  тийиштүү  прокурорлор  ойлонушат болду бекен,  аны  убакыт  көрсөтөт...
 
А.Баратбаев
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2592

Бишкек, “Саясат.kg”. Кыргыздын бир уулу элинин узак жылдар бою жакырчылыктан бели ийилип, мүңкүрөп, өз жеринде башын өйдө көтөрүп, байгерчиликтүү өмүр сүрө албай, укугу, кадыр-баркы тепселенгенине кейип, “өйдө тартса, өгүз өлбө, ылдый тартса, араба сынба” деген өп-чап мамлекеттин жүгүн тартымыш эткен, мансап үчүн, байлык үчүн энесин сатууга даяр турган бийликтеги бир ууч топтун көзүн ачып, акыйкат сөздү, ырас, акыйкат сөздү, болгондо да кыргыз үчүн күйгөн нукура кыргыздын тынчын алдырбай, уйгу-туйгу кылып келген сөздү кыргыздын мүнөзүнө таандык чогоол мүнөз менен балп эттире айтып койду.
 
Ал арада ортодогу бөйрөктөн шыйрак чыгарган чагымчылардын, кыргызды көрө албаган, жумурткадан кыр таппай, Кыргызстанды экиге бөлүп-жарганга далалат кылган кыргыздын душмандарынын табасы отко май тамызгандай куп гана кана түштү. Жашырганда эмне, ал ортодогу сөздү уу-дуу кылгандар көчөдө денесин саткан сойкулардай дилин, тилин сатып көнгөн киргиз-манкурттар кой терисин жамынган карышкырдай кыргыздын атын сатып, ичтен ириткен Абыке, Көбөштөй дил бузарлар. Башкасын айтпайлы, бир ууч улутту ууландырып, жок кылууну көздөп, тонналаган көмүрдү өлкөгө кийирип, акыры көздөн далдалап, аялуу катмар элдин, балдар, карылар үйлөрүнө ташытып, былыгы чыкканда бет тырмарлык кылган кимдер? Мамлекеттин, элдин жалпы коопсуздугуна залал келүү коркунучу турганда эмнеге ошолор жабыла кыйкырып, азыркыдай айтып чыккан жок. Анткени, анын башында эл башына жүк түшкөндө түйүнчөгүн түйүп качууга камы даяр, мансабына чиренген, мамлекеттин, өкмөттүн эсебинен ичип-жеген бийликтеги бир ууч топ турат. Ар-намысты унутуп койгондойбуз. Өз мекенибизде, өз ата журтубузда жашап, кыргыздын намысына шек келтиргендерге жол берип, жарымыбыз көр тириликтин айынан көрүнгөндүн жеринде темселеп, бийликтеги ичип-жегичтердин айынан өлкөбүз өргө эмес, көргө тартылып баратканы чындык эмей эмне!
 
2010-жылы түштүктө эки улутту араздаштырып, ага күнөөлүүлөр жазасын тартпай, эч нерсе болбогондой азыркы тапта да бийликте папка талашып, чоң-чоң креслолорду ээлеп олтурушат. Чымындан пил жасаган ушу бир ууч саткындар эмне үчүн ошол эки бир тууган элди араздаштырган эки жүздүү, миң кубулма анткорлордун бетине айта албайт. Бир ууч кыргыз биригип, өз улутубузду өзүбүз сактап калбасак, биз айтпасак, биз күйбөсөк, ким айтат да, ким күйөт. Улутчул болуудан уялып, ким эмне дейт деп жүрүп төбөбүз көккө жеттиби?
 
 “Бөлүнсөң бөрү жеп кетет,
бөлүнүп кетти кыргыз деп,
бөлөк элге кеп кетет” деп кыргызда бекер айтылбаган. Акын Байдылда:
“Улутчул” дешет билбеген,
 Улутун кимдер сүйбөгөн
“Кыргыз” деп келем дүйнөгө,
“Кыргыз” деп өтөм дүйнөдөн” – деп бекер чыркырабаган экен. Ар бирибиздин көкүрөгүбүздө Манастын, Чынгыздын, Байдылданын, ошол эле Камчыбек Ташиевтин кыргыз деген өчпөс духу жашаса гана адашкан көчүбүз түзөлөт, ооматыбыз келет, коломтобузга кут түшөт. Арабызда жашап жүргөн ошол эле дунган жалкоо баласын “кыргыз бол” деп тилдейт имиш. Ага эмнеге арданбайбыз? Өзүбүздү өзүбүз кордоп, бечара кыргызды көрсөк, колдон алып, жөлөк-таягандын ордуна, бөлөк-бөтөндөргө кошулуп, аны кайра шылдыңдап, жер-жеберине жеткире жемелегенибиз жалганбы. Айта берсек, арманыбыз аттын башындай эмеспи. Калмактар: “өзүң билбе, билгендин тилин алба” деп каргайт экен. “Кыргыздын түндүгү түшсүн” деп эңсегендер тымызын кайраштырып, мыйыгынан күлүп турганын кантип түшүнбөйбүз. Эрксизден баягы эле кыргыздын абийирине шек келтирген такмаза кеп эске түшпөй койбойт. “Чыныгы дүйнөдө ар бир улутту ар башка орго салып, чыгып кетпесин деп ооздорун капкап менен жаап коюшат. Кыргыздыкына келгенде кайтарып да убара болушпайт. Көрсө, кыргыздар бирин бири буттан тартып жатып, баары бир ордон чыга алышпайт” дейт имиш. Анын сыңарындай, азыркы арышыбыз менен алдыга жылбай эле, артка кете берет окшойбуз. Кантсе да, депутат Камчыбек Ташиевтин айтканы, ар бир кыргыздын жүрөгүн ойготуп, ойлонтушу зарыл. Бир ууч чагымчылдардын кебине кирбей, акыры ар-намысыбызга келсек болгону.    
    
Жакшылык Курманов,
Ак-Талаа району.

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2052

Ырынан чыры көп "Кумтөр" ишканасына байланышкан комиссиялар кайра-кайра түзүлүп, бирок андан маселе оң жагына чечилбей келет. ЖКнын кечээги жыйынында да жергиликтүү жашоочулардын нааразылыктарына байланыштуу түзүлгөн ведомстволор аралык комиссия "Кумтөр" боюнча отчетун угузду. Башында депутат Эркингүл Иманкожоева турган комиссиянын иши эл өкүлдөрүн канааттандырган жок. Комиссиянын иши көп суроолорго жооп таппаптыр. Кайрадан 15-майга чейин ишин жүргүзүүчү, ар бир фракциядан 2ден депутат киргизилген жаны комиссия түзүлдү. 


Жогорку Кеңештин ушул жыйынында айтылгандай, "Кумтөр Оперейтинг Компани" 1992-жылы түзүлгөн. Долбоор боюнча 276 млн. 600 миң долларга курулмак. Бирок иш жүзүндө компания 452 млн. 200 миң сарптадык деп, ортодо 175 млн. 200 миң доллар ашыкча чыгым болгон. Келишимге ылайык, Канада тарап өздөрү инвестиция алып келиши керек болсо, алар Кумтөрдүн алтынын, лицензиясын чет элдик банктарга күрөөгө коюп кредит алышкан. Кыргызстанга тиешелүү алтындын эсебинен 456 млн. долларды үстөгү менен берип кутулушкан. Алтынды өндүрүү 1997-жылы башталып, ошондон ушул күнгө карай 250 тоннага жакын алтын өндүрүлгөн. Анын баасы болжол менен 10 млрд. долларды түзөт. Кыргызстанга берген үлүшү 1 млрд. 468 млн. доллар. Эмне үчүн дээрлик 90 % алтын Канадага өтүп кеткен деген суроо туулбай койбойт. Келишим 10 жылга түзүлүп, 2007-жылы "Кумтөр" толугу менен Кыргызстанга өтмөк экен. Бул убакытта 70 % үлүшкө кыргыз тарап ээлик кылса, калган 30 %ы канадалыктарга тиешелүү болгон. Бирок 2003-жылы Акаев менен Танаев жең ичинен келишим түзүп, ЖКнын ратификациясыз Канадага 68 %ын, Кыргызстанга 32 %ы гана тийип калган. Ошондон бери "Кумтөр" алтын кени кыргыз эмес, канадалыктар үчүн иштеп келатат.


"Кумтөрдүн" экологияга тийгизген таасири жөнүндө айтсак, астында алтынды каткан мөңгү, тоолор атайын заттар менен ачык эле жардырылып-бузулууда. Мындай жардыруулардан тараган зыяндуу чаңдар мөңгүлөрдүн эришин тездетип, натыйжада мөңгүлөрдүн жок болуу коркунучу пайда болууда. "Кумтөр" калдык сактагычынын көлөмү 36 млн. доллардан ашса, анын долбоордук көлөмү 100 млн. кубометрди түзөт. Салыштыра келсек, 45 кен сактагычынын көлөмү болгону 70 млн. кубометр. Мындан сырткары Балыкчы шаарындагы цианид, күйүүчү майларды сактоочу склад да чоң коркунучту жаратып келет. Анткени алар өрт жана техникалык коопсуздугу сакталбастан ачык асманда турат. Бул өз кезегинде жергиликтүү элге терс таасирлерин тийгизүүдө. 


Депутат Садыр Жапаров баса белгилегендей, "Кумтөргө" байланыштуу көп маселени сөзсүз оң жагына чечүү зарыл. Алардын бири калдык сактоочу жайларды каржылоо. Сейсмикалык шарттарга жана мөңгүлөрдүн күтүүсүз эрип аткандыгына байланыштуу бүгүн калдык сактоочтор бузулбайт, суулар агызып кетпейт дегенге эч кандай кепилдик жок. Бул боюнча кайрылган кыргыз тарапка "Кумтөр" компаниясынын жетекчилиги терс жоопторду узатып келатышат. Эл аралык кен иштетүү тажрыйбасында айлана чөйрөгө, жергиликтүү элге болгон терс таасирлер ишкана тарабынан ашыгы менен компенсацияланат. Тилекке каршы, "Кумтөр Оперейтинг Компани" ар кандай шылтоолорду айтып, бул нерсени аткаруудан качууда. Садыр Жапаров мындай көрүнүштөр Кыргызстандын тиешелүү министрлик, ведомстволордун тиешелүү деңгээлде иш жүргүзбөгөндүгүнүн натыйжасы деп эсептейт. 


Ушул эле күнү өкмөттүн биринчи вице-премьери Аалы Карашев атайын жыйында "Кумтөр Оперейинг Компани" ишканасына 4 миң 280 га аянттагы жерди концессияга берди. Ошо менен бирге Геология жана минералдык ресурстар агенттигине Сары-Төр, Муздуу-Суу жерин жана Сарычат-Эрташ коругун концессияга берүүнүн максаттуулугун текшерүү тапшырмасын берди. Агенттик өз бүтүмүн 15 күндөн кийин билдириши керек. Ошентип, ЖКда депутаттар "Кумтөрдөн" тарткан зыяндарыбызды аныктап, кунубузду өндүрөбүз деп атышса, өкмөттө "Кумтөрдүн" пайдасына чечилген чечимдер дале уланууда.

 

Мирлан Дүйшөнбаев,

"Де-факто"

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3174

"Эгемендүү мамлекет болуп өзүбүздүн тагдырыбызды өзүбүз чечип, мыйзамдуу мамлекет курабыз!"-деп калп эле көкурөгүбүздү чааптырбыз. Душман алыстан эмес, өзүбүздүн арабыздан эле чыкпадыбы. Элибизди тентитип, таштандыга аралаштырып, интеллигенциябыз дүжүр сойкуга айланып же адилеттүү мамлекет башчыга ээ боло албай өлө кыйналдык. Элибиз кан жутуп, саясаттын туткуну болуп жапа чегип күн көрүүдө.


Ушундай жашоого ким алып келди деген ойго келет экенсиң. А балким биздин мыйзамды көзөмөл кылган кыргыз прокуратурасы болуп жүрбөсүн! Дал ошондой! Прокуратура милдеттүү кызматын аткарбай, коррупциянын апогейине жетип, Кыргызстанды локалдык чыр чатактардын детонаторуна айлантты. Бул кейпибиз менен граждандык согушка жакындап калдык көрүнөт.

 

Акыркы күндөрдөгү окуяларга көз салсак 2010-жылкы апрель ыңкылабы 98 адамдын өмүрүн алып кетти, 1500 миң жаранды майып кылды. Оштогу июнь когалаңы 469 адамды набыт кылганы айтылып келгени менен али дагы так саны айтыла элек. Канчасы набыт кеткенин, канчасы жарадар болгонун, канчасынын үйлөрү өрттөнүп, канчасынын мүлкү жоголгону белгисиз. Жарандык коомдун арасында нааразы болгондордун саны көбөйүп, алар пикет, митингге чыгышып, Баткендеги, Сокулуктагы улут аралык чыр чатактар жана түрмөдө жаткан кылмышкерлердин ачкачылык жарыялашып ооздорун тигүүсү-өлкө бетине сүйкөлгөн көө болду. Банктагы акчаны тоногонго жол берген, коррупциянын өнүгүшүнө жолду кенен ачып берген да так ушул прокуратура эмей ким?! Ооба, түздөн-түз прокуратура гана күнөөлүү. Ал эми мүнөт сайын айдоочулардан пара алган МАИ кызматкерлерине жол берген дагы ушу прокуратура. Yч жылдын ичинде 48 кылмышкерге издөө салынды, буга дагы жол берген прокуратура эмеспи.

 

Эмне үчүн прокуратура көзөмөлдүгүнөн алыстаган? Же баягы эле көр азабы акчага барып такалабы? Себеби, бардык мыйзамдын аткарылышына прокурор көзөмөл жүргүзөт. Мындайча айтканда мамлекет башчысынан баштап жөнөкөй жарандардын мыйзамдын чегинен чыкпай милдет аткаруусунун сакчысы. Прокуратура, тергөөнүн көзөмөлү жана мыйзамдуулугун көзөмөлдөп турат. Ошондуктан тергөөчүлөр прокуратуранын айтканы менен болуп, керек болсо жата калып кошоматын кылып, ар бир тергөө процессинде прокурордун "отметкасын" (пара) берип турат. Ошондуктан тергөөчү күнөөлүүлөрдөн акча алып кылмышкердин күнөөсүн актап, жаза чарасынан кутултуп, нааразычылыкты пайда кылууда. Ошондой эле прокуратуранын паракорлугунан мамлекеттик админстрациясынан баштап фискалдык органдардын кызматкерлери мыйзамды тебелешип, бардык тармак коррупцияга айланып, мамлекеттин өнүгүү факторуна тоскоол болушуп, мамлекеттин казынасына кол салышып, анын айынан ушу күнгө чейин кедейчиликтин сазына батып турабыз. Ал эми прокуратураны ким гана башкарбады? "Оңойт!"-деген А. Бекназаров бир дагы жылыш кылбай акчанын артынан жүрүп, Жайсаңбаевди, Э.Пакты кутултуп, раматылык Р. Акматбаевди актап, Аксы окуясынын кылмыш ишин аягына жеткирбей "Капчыгын кампыйтты да, көчүккө Бакиевден жеп алып" кызматтан кетти, "Оңойт!"-деген К.Байболов прокуратурага башчы боло калды эле кудай уруп бул дагы "ууру" экени коомчулукка билинип калып, аялы менен пара ала коюп ал дагы Роза эжебизден "көчүккө жеп" кызматынан айрылды. "Жыгылган күрөшкө тойбойт"-болуп, кызматтан түшкөндөн кийин "патриот" болуп чыга калды эле арызы шоона эшпей калды. Мындайды-"после драки кулаками не машут" дечү беле?.. 


Аялдардан мыкты күйүмдүү мыйзамчы чыгат дедик эле, Ч. Баекова эжебиз Кыргызстандын башкы прокурору болду, башкы соту болду, констутциялык сот болуп кылгылыктын барын кылып Акаевди "кутуртуп" жиберди. Натыйжада Аксы эли канга боёлсо да Баекова кылмыш жообуна тартылган жок. Негизи эле аялдардан көрмөй болдук тозокту. Бүткүл дүйнөгө жар салып жөн эле шоу жасап: "Роза эжебиз тынчтык жол менен бийлигин өткөрүп берди"-дешет. Бирок, бийликке Роза эжебиз калам десе, ошол жанында жүргөн эргулдар тактыдан бир секундага калтырбай шыпырып түшүп, эжекебизди акыры-ын жетелеп чыгып коюшмак. Анын бийликке калууга бир дагы шарты жок болчу. Дагы жакшы түз эле түрмөгө камалган жок. Ал эми азыркы башкы прокурорубуз А. Салянова болсо прокуратуранын ишин алып барганга жөндөмсүз экендигин көргөзө алды. Элди таң калтырган бир дагы коррупциянын бетин ачкан жок. Прокуратура тармагына нааразы болгондордун саны көбөйгөндөн-көбөйүүдө. Күйүүчү майлар контробандалык жол менен тажиктерге кетип жатканы күнү бүгүн болуп жаткан кылмыш иш. Бир дагы кылмыш ишинин акырына чыгара алган жок. Бир дагы чоң коррупционер жазасын алган жок. Ошол эле баткендик карапайым калк күйүүчү май контробандалык жол менен тажиктерге күнүгө өтүп жатканына күбө болушууда. 


Ал эми жакындагы камактагы нааразычылык дагы прокуратуранын ишинин түз таасирин берет. Камактагы наразычылыкка бирден бир күнөлүү спец. прокуратуранын милдеттүү иши. Прокуратура көзөмөл жүргүзүүнүн ордуна паранын айынан камактагылардын кулу болушуп, акчанын артынан камактагы "положенецтердин", уруулардын айтканынан чыга албай, алардын буйругун аткарып калышкан. Камактагылар менен спец.прокуратуранын адамдары акча табуу механизми жана инструментин ойлоп таап, аны акча жасоочу булак катары колдонуп алышкан. Ошондуктан криминалдар саясаттын курмандыгы болуп, саясый заказдарды аткарышып, кээ бир саясатчы түрмөгө камалып калса, кыйноого алып мойнуна акча салып айлаларын кетиришчү. Прокуратуранын макулдугу менен кылмыш чөйрөсүндөгү лидерлер зонага атуучу куралдарды алып кирген фактылар бар. Мисалы, "вор в законе" А. Батукаевдин жанынан пулемет жана кылычтар чыкканын жана ошондой эле эки "Жип" автомашинасы зонанын ичинде турганын көргөзгөн эмес беле. Демек, камактагылар түнкүсүн сыртка ээн-эркин кирип-чыгышып, "разборкасын" кылып, "отметкасын" алып турушчу. Мындай жат көрүнүштөрдөн, Бакиевдин убагында болгон фактылардан, азыр деле зона айдыңы оңолуп кеткен жок. Камак жайларында баш аламандык орун алгандыгы чындык. Мыйзам бузуулар аябай өнүккөн. Нарко заттар, алкоголдук ичимдиктер, түрмөгө кадимкидей эле кирип турат. Буларды тартип сакчы кызматкерлери өзүлөрү ташып киргизип кадыресе "бизнес" кылып алышкан. Мындайда прокурордун көзү "сокур" болуп калат.
Прокуратуранын эчак эле мамлекеттин мыйзамын так аткарып, эл аралык мыйзамга ылайык мыйзамдарды колдонуп, керек болсо, мамлекет башчысы дагы мыйзам бузса коомчулукка алып чыгып жоопко тартууга мүмкүнчүлүктөрү бар эле. Тилекке каршы бир дагы прокурор бетке таамай айтууга чамасы дагы келген жок. "Кылмышты жашырганы үчүн"- деген дагы берене бар. Демек, мурдагы прокурорлордун баарын камакка алып, кылмыш жообуна тартыш керек. 


Ал эми азыркы КР башпрокурору А. Салянова деле мурдагы арык менен агып баратат. Эгер кадр алмаштырууда Аида кызыбыз дагы тууганчылдык, жердешчилдик, дос-жоро "оорусунан" алыс болуп, прокуратура системасын таза жолго салса, коррупциянын анабашчыларын жоопкерчиликке тартса - эл колдоосуна ээ болмок. Кызыгы, оозеки эле бир далай прокуратуранын кызматкерлерин бошотуп жиберсе, көбү сотко берип кайра ордунда иштөөгө чечимди колго алышкан. Мындай "беспределге" ким колдоо берип жатканы табышмактуу? Мыйзамды тебелеген ишти уланта беришсе, анда, прокуратура жана соттор мурункудай эле төңкөрүштүн дүрмөтү болуп беришет. "Жаз алды менен эл кайра көтөрүлөт"-деген шыбыш бар. Кашайып, дагы бир революциянын күбөсү болуп калсак - албетте, таң калыштуу деле эмес.

 

Качкынбек 
БУЛАТОВ, 
укук коргоочу

 

P.S.: Жакында коопсуздук кызматынын катчысы Бусурманкул Табалдиев жылына 30 миллиард сом уурдалат деп тастыктады. Ушул маалыматка улай: "Прокуратуранын "көмүскө капчыгы" канча өлчөмгө барарын бажы, чек арачылар, салык инспекциясы, эсептөө палатасы, билим берүү, электр, газ, темир жол, кен өндүрүү, экология, автомобиль, жолдор тармактары ж.б. болжоп баксак болот. Деги прокуратуранын көзөмөл жүргүзгөн тармагы көп. Чындап келгенде алкымдарын тыйышса Кыргызстанды прокуратура эле гүлдөтүп иймек" деп, жаноту менен күйүп-бышкан укук коргоочу Качкынбек агабыздын үнү кандай чыкса ошондой жарыяладык.

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 8916

 
 
Бишкек, “Саясат.kg”. Бу бийликте олтургандар өздөрү ушундай команда береби, же кол астындагы чаласабат кызматкерлеринин жеке демилгесиби, айтор, алардын чындыкты айткан саясатчыларга Бакиев доорунан бетер асыла баштаганы өнөкөткө айланып баратат.