Канадалык ишкерлердин чыккынчылыгынын айынан Кыргызстандын келечегине чоң коркунуч жаралууда

«Алганды эле билет, бергенди билбейт. Орусиянын алдындагы карызы үчүн Карадеңизден да кооз Ысык-Көлдү алыш керек» маанисинде Кыргызстан тууралуу айткан сөзүнө чычалап, Жогорку Кеңештин депутаттары белгилүү орус саясатчысы, ЛДПР лидери В.Жириновскийдин Кыргызстанга келүүсүнө тыюу салган чечим кабыл алды. Бул туура болдубу же жокпу? Ар ким өз бүтүмүн чыгарар. Бирок бир өлкөнүн эл өкүлдөрү кызыл чеке боло талашып, уу-дуу чыгара талкуулай турган маселе эмес эле. Бул улуттук парламенттин улук даражасына жарашпай турган иш болду. Эмне үчүн?

Биз башында эле, маселени кабыргасынан коюп, “Жантөрө Сатыбалдиев премьер-министрликке татыктуубу же ыңгайлуубу?” – деп жазган болчубуз.Атамбаевдин жакын досу, аппарат башчысы болуп турган жеринен Жантөрө Сатыбалдиевдин багы ачылып, Бабановду кетиргенден кийин түзүлгөн “Ырыс алды – ынтымак” коалициясынын колдоосу менен өкмөт башчысы кызматына бекиген болчу. Жүз күндүгүндө, мына азыр учуру келип жарым жылдыгында да анткен менен, Кыргызстанды бөлүп алып башкарып жаткан парламенттик КСДП, “Ар-Намыс” жана “Ата-Мекен” фракцияларынан турган коалиция дайындаган өкмөт чеке жылытарлык иш жасабагыны көрүнүп турат.

Өлкөдөгү саясый-экономикалык абал кескин начарлап, “Кумтөр” менен камалган депутаттар боюнча нааразычылыктарга, кылмыш чөйрөсүнүн аталыгы аталган Азиз Батукаевди кастарлап узатуу боюнча көтөрүлгөн ызы-чуу кошул, ташыл болуп жатканда Жогорку Кеңеш (ЖК) май майрамдарынын шылтоолоп эки жумалык өргүүгө баса берди. Маалымат чордонуна айланган “саясый казандын” оту тартылганынан коом бир аз дымый түшкөнсүгөнү менен, “көйгөйлүү шишик” тарап кеткен жок. Туюк жарага айланчудай болуп баратат.

9-май күнү океандын ары жагынан кыргыз бийлиги үчүн суук кабар келди. Анткени АКШнын Нью-Йорк шаарындагы Бруклин прокуратурасы Максим Бакиевге карата козголгон кылмыш ишин токтоткондугу тууралуу билдирүү жасады. Эмнегедир алдын ала 13-майга белгиленген сот иши төрт күн эрте болгондугу да табышмактуу. Демек, М.Бакиев Лондондо кала бермекчи. Баса, ал өткөн жылы октябрда Улуу Британия соту тарабынан кармалып, айып тагылганда саясый качкын макамын алууга да жетишкендиги белгилүү.

Президент Атамбаевдин саясаттагы башкы атаандашы катары дүйнөлүк коомчулук тааныган Камчыбек Ташиев баш болгон “Ата-Журт” фракциясынын депутаттарынын, генерал-майор Кубатбек Кожоналиевдин жана үч жансакчы: Бекзат Исаев, Каныбек Камчыбеков жана Заирбек Кадырбаевдин үстүнөн сот ишин Бишкек шаардык соту 2-майда карай баштады. 

3-майда Американын “Манас” Транзиттик жүк ташуу борборунун КС-135 май куючу самолетунун Кыргызстан менен Казакстандын чек арасына жакын аймакка кулап түшүп, күм-жам болушу океандын ары жагынан келген куралчандарды кетирүү маселесин кабыргасынан койду. 

“Кумтөр” алтын кен фабрикасы ишке киришкенден 2 жыл өтүп-өтпөй, 1998-жылдын 20-майында цианид жүгүн тартып бара жаткан кубаттуу автоунаа Барскоон суусуна кулаган. Цианиди менен сууга түшкөн контейнерди чыгарып алууга аракет жасалганда, ал кайра сууга түшүп кетип жарылбай, бирок экинчи ирет көтөргөндө, суу ичинде жарылып, андан 1762 килограмм цианид агым сууга аралашкан. Контейнерде калган цианид кошумча келген автокран менен көтөрүлүп чыккан сон, “Кумтөр Оперейтинг Компанисинин” ошол кездеги жетекчиси Герхард Граддын түздөн-түз көрсөтмөсү менен авария болгонун жаап-жашырып кетүүгө аракет кылынган. Бирок Барскоон тарапка жаңыдан сугатка деп салынган канал аркылуу суу менен кошо ачуу жыттагы киргилт агындылар агып кирген.

Өткөн жумада, 26-апрелде Баткен облусунда алгачкы ирет эл аралык деңгээлде инвестициялык форум өткөрүлгөндүн эртеси күнү Ворух анклавы менен Ак-Сай айылынын жашоочуларынын ортосунда чыр-чатак чыгып, тажик тараптан жети миң, кыргыздардан төрт миң адам чогулуп, аз жерден согушка айланып кете жаздады. Анткен менен жаалданган тажиктердин колунан төрт адам денесине келтирилген каттуу жаракаттан улам облусттук ооруканага жаткырылган. Мындан тышкары жол курулуш техникалары талкаланып, бир нече үйлөрдүн эшик, терезеси сынган. Бул окуя жыл башында Сох (Өзбекстан) анклавынын эли Чарбак айылынын жашоочуларын ур-токмоктогондой эле окуя болду.

Эл аралык "Манас" аэропортундагы АКШ авиабазасы кыргыз бийлигинин илгертен келаткан "бакыты" да, баш оорусу да экени талашсыз.

Бүгүнкү күндө Кыргызстан бир гана экономикалык жактан алсырабастан, саясый кризистин да сазына белчесинен батып, океанга чөгүп бараткан “Титаниктин” абалын элестетип калды. “Бакиевдердин үй-бүлөлүк башкаруусун кулаттык” деп алардын ордун морадёрчулук, кандуу, төңкөрүш жолу менен басып алган бийликтин жогорку эшалонундагылар  майлуу, сүттүү кызматтарга өздөрүнүн жердештери менен партиялаштарын орнотуп, карапайым калкты унутту. “Кумтөр” маселесин көтөрүп чыккан депутаттарга “кылым кылмышкери” деген айып коюлуп, ошол эле учурда кыргыздардын кулагын кесип, канын ичкен “мыйзамдагы ууру” Азиз Батукаев жаза мөөнөтүнүн жарымы бүтпөй жатып сый-урмат менен Чеченстанга узатылды. Керек болсо бакиевдер деле ага мындай мамиле жасашкан эмес. Бул бүгүнкү кыргыз бийлигин эл аралык державалардан тышкары криминалдар да башкарып алгандыгынын далили.

Кайта-кайта президенттерди кубалап чыкмай жоругубуз өнөкөткө айланчудай болуп, бийликке карата нааразычылыктар күндөн-күнгө күч алып бара жатат. “Кумтөр” кени боюнча келишимди денонсациалоо, камактагы депутаттарды бошотуу талабы менен 24-апрелде митинг өткөргөнү жаткан «Эл үнү» кыймылыныкы жетишпей жаткансып, эми Батукаевдин бошонгонуна нааразы болгондордун калың катмары пайда болду. Бийликке ызырынгандардын саны күн санап өсүп жатышынан улам, “ахыбал кескин начарлап баратат, дагы бир революция болгону калды, бийлик үчүнчү жолу кучкө салуу жолу менен алмашса, арты тополоңго айланып, узакка созулган граждандык кагылышуулар менен коштолуп, акыры кыргыздар мамлекеттүүлүгүнөн ажырайт”,- деген божомолдорду айткандар көбөйдү.

Эки жолку элдик көтөрүлүш кыргыздын кыйын чыкмаларына, өзгөчө эл башындагы эренге сабак болбогону элибиздин кабыргасын кайыштырып, эртеңин бүдөмүк кылып, өлкөнүн бүтүндүгүнө сокку уруп турган маал. Жок дегенде ондогон азаматтын каны менен бийликке жеткен азыркы журт башчыбыз мурункулардын жолоюна түшпөй, так иштесе түзүк болмок. Тилекке каршы, шорубуз каткан эл экенбиз, өлкөбүздү жеген мите курттардан арылбадык. Анын бир мисалы – «Кумтөр».

“Мыйзамдагы ууру” Азиз Батукаевдин бир күндө сот аркылуу чыгарылып, атайын чакырылган самолет менен Чеченстанга учурулуп жиберилиши бир гана бүгүнкү кыргыз бийлигинин эмес, бүтүндөй кыргыз элинин бетине сүртүлгөн кара так болду. Ал 2006-жылы Жогорку Кеңештин депутаты Тынчтыкбек  Акматбаевдин, Жазаларды аткаруу башкармалыгынын төрагасы Икматулла Полотовдун, дагы эки парламент аппаратынын кызматкерлерин түрмөдө өлтүрүлүшүн уюштургандыгы үчүн 16 жылга соттолуп, Нарындагы абак жайда жазасын өтөп жаткан болчу. Мындан тышкары А.Батукаев баш көтөргөн кыргыздын кыйын жигиттеринин далайынын түбүнө жетип, көзүн тазалай албагандарынын кулагын, колун кесип шылдыңдагандыгын эл жакшы билет. Бир сөз менен айтканда, Кыргызстандагы кылмыш дүйнөсүн башкарып, баңгизаттан тартып, бизнесмендерге салык салган, байларды талап-тоногон уурулук, каракчылыкты толук бойдон көзөмөлдөө үчүн кыргыздын кыйын жигиттеринин башын кыйып турат. 

Коомдук Биринчи каналды көрүп отурсам, «Мекен чегинде» телеберүүсү башталып калды. Буга чейинкидей аскерлердин турмушунан бир үзүм эмес, бул ирет апрель окуясында курман болгон афган согушунун ардагери тууралуу экен. А дегенде эле алып баруучу: «2010-жылдын 7-апрелинде Бакиевдин кандуу бийлигин кулаткан азаматтарыбыз тарыхта үй-бүлөлүк, коррупциялык бийликти кулаткан азаматтарыбыздын эрдиги эч качан унутулбайт» деп баштады. Ооба, ал баатырлардын эрдиги эч качан унутулбайт. Унутууга акыбыз да жок. Ажал чачкан автомат менен снайпердин окуга каршы өзүнүн жашоодогу эң кымбат деп эсептеген кара жанын ала чуркаган адамдардын эрдигин кантип унуталы?

Ажо Атамбаев оппозицияда жүргөндө Кумтөр алтын кени боюнча дал ушул “атажуртчу” депутаттар Камчыбек Ташиев, Садыр Жапаров, Талант Мамытов көтөрүп жаткан маселени көзүр кылып пайдаланып келген. Керек болсо Кумтөр кенин улутташтырабыз дегендердин бири болгон. Ал эмес, “Ак үйгө киргендер баардыгын унутуп жети баштуу ажыдарга айланып калат экен” деген тариздеги сөздүн автору Алмазбек Шаршенович эмес беле. Мезгил көп күттүргөн жок, арийне, Атамбаев Ак үйгө киргени Кумтөр алтын кени тууралуу айткан сөздөрүнөн тангандай унчукпайт. Же ажобуз дагы ажыдаарга айландыбы?

Бизге жеткен маалыматтар боюнча, азыр президент А.Атамбаев башында турган бийликтин КСДП партиясынын карапайым мүчөлөрүнүн жетекчилерине нааразычылыгы күч. Алар мындан бир аз күн мурда азыр Ак үйдүн кол тийгис, үн жеткис жетинчи кабатында отурган бир кездеги үзөнгүлөштөрүнө кайрылышып, “биз өлүш үчүн эле керекпизби?” дешип, нааразычылык митингин өткөрүү талабын коюшкан. Ошондо гана көзү көрбөс, кулагы укпас аткаминерге айланган “жакшылар” түшүнөн чочугандай чукул өзгөрүп, нааразы болгон партиялаштарын кабыл алышып, бир топ талаптарын аткарууга убада беришкен.

Кыргызстанда ГЭСтердин курулушуна каршымын деген адам жок болсо керек. Бирок биргелешип куруунун шарттарына каршы болгондор бар жана мен алардын катарына кирем. Мен жана алты депутат «каршы» добуш бердик. Мунун себеби төмөнкүдөй:

“Кыргызстанда эки жолу “революция” болду, аны биз жасадык…”- деп артыбыз куру сөз менен дале ооз көбүртө мактанып келсек, алдыбыз “Эл баатыры” төш белгисин көкүрөгүбүзгө тагып, корстон болуп отуруп калдык. Ондогон адамдар босоголуу боз үйүн “боз топуракка” алмаштырып, кара жерди жазданып кала берди, жүздөгөн кишилер майып болушту. Бирок, андан эл башчылары да, мамлекеттин экономикасы да, элдин саясый-социалдык турмушу да оңолбоду.

Жалал-Абадда өткөн курултайга Бишкектен барган бир топ журналисттердин арасында мен да барып келдим. Курултай учурунда, түштүк жергесинде Атамбаевдин бийлигинин кымындай да кадыр-баркынын жоктугун байкадык. Ажону колдогондор бир ууч акимдер, айыл-өкмөт башчылары, азыркы жергиликтүү атка минерлер, анан КСДПнын убактылуу жалданма мүчөлөрү гана колдобосо президенттен эл жүзүн эбак эле буруп калганын журналисттер өз көздөрү менен көрүп, күбө болуп кайтышты. Элдин пикирин чогултуп жүрүп, президент, азыркы бийлик, парламент туурасында жакшы сөз деле уга алган жокпуз. Ажонун кадыр-баркы ушундай кыска убакыттын ичинде, байпакка чейин түшүп кеткенине өзүбүз да таң калдык.