Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3246

2010-жылы 7-апрелде Ак үйдүн алды канга боёлуп, 90го жакын эр азаматтын сөөгү жерге бериле элек жатып ошол учурда Бакиевдин бийлигин бөлчөктөп бөлүп алып, өздөрүн Убактылуу өкмөт деп жарыялаган эрендер бир топ банктарды талап-тоношкон эле (алардын баардык эрежелерди бузган мындай варварчылык аракетин мындан башкача атоого мүмкүн эмес). “Азияуниверсалбанк” “Бакай-Банк” жана башка бакиевдер менен алардын жакындарына тиешелүү деп саналган банктардын кутучаларындагы “варварлар” тарабынан эч кандай комиссия түзүлбөстөн, видеотасмага тартылбастан же соттун чечими чыкпастан туруп эле сейфтердин эшиги лом, ширетүүчү аппарат (сварка) менен сындырылып ачылган. Банк системасындагы эреже боюнча ал сейфтерде бир эле бакиевдердин эмес, Сакиевдин же Жакиевдин деле акчасы болушу мүмкүн. Керек болсо анын ким экендиги же канча суммада акчасы бар экендиги тууралуу ошол бантын жетекчиси да билбейт. Анткени тигил же бул адам акчасын ал жерде ишенимдүү жай катары сактап, жөнөкөй тил менен айтканда ижара акысын төлөп берет.
 
Айрым маалыматтар боюнча, ошол учурда банктардан кап-кап долларлар уурдалган жана тез арада чет мамлекеттерге чыгарылып кеткен. Эми бул “банк-операцияларын” кимдер жүргүзгөндүгүн баарыбыз билебиз. Алардын айрымдарынын телефон аркылуу сүйлөшүп, акча бөлүшкөндүгү интернет-сайттарга чыгып кетип, айрымдары Лондон жана башка ири мегаполистерде балдарынын, ойношторунун атынан кымбат виллаларды сатып алышпадыбы. Бирок эмнегедир кийин тонолгон банктардын видеотасмалары да жоголуп кеткен. Ушул эле факт банктарды карактагандардын изин жашырууга аракеттенгендигин далилдеп турбайбы.
 
Күзүндө парламент шайланып, биринчи орунду “Ата-журт” партиясы утуп кетип, бийликчил партиялардын шайы оой түшкөндө бул маселе көтөрүлгөн. Тилекке каршы Убактылуу өкмөттүн (“бактылуу өкмөт”) жетекчилери ошол учурда болгону банктардан 21 миллион доллар уурдалып, түштүктөгү июнь окуясына жана башка керектөөлөргө жумшалгандыгын айтып кутулушкан болчу. Ушул жумада Парламенттин А.Келдибеков жетектеген бюджет жана каржы комитети бул маселени кайра көтөрүп, башкы прокуратуранын маалыматын укту.
 
Натыйжада Парламент комитети Башкы прокуратуранын 7-апрелден кийин төрт банктын уячаларынан алынган акча боюнча ишти иликтөөсүнө канааттанган жок. Ошондуктан ишти иликтөөгө кошумча мөөнөт берди жана парламенттин атайын жумушчу тобу менен биргеликте кызматташуу тууралуу чечимин кабыл алды.
 
Башкы прокурордун биринчи орун басары Нурлан Жээналиев аталган комитеттин мүчөлөрүнө мурда эле айтылып жүргөн маалыматтардын алкагында айланчыктап, эч кандай жаңы жагдайды ачыкка чыгара алган жок..
 
Буга чейин  банктардан алынган каражаттын суммасы 21 миллион доллар эмес, жүз миллиондун айланасында деген маалымат тараган болчу. Н.Жээналиев мындай дооматтарга далилдер жоктугун айтып кутулгусу келди. Анткен менен аталган комитеттин төрагасы Акматбек Келдибеков жагдайлар кылдат иликтенбегенин айтып, бул жагдай эртеби-кечпи ачыкка чыга тургандыгын эскертип, мындай деди: “Бекеринен эл арасында биздин 1-2 жаран Лондондо бирден чоң үй алыптыр деген сөз тараган жок да. Анын баардыгынын бети ачылат. Анан мага 100 миллиондон ашуун доллар боюнча сурак берип койуңуз депсиңер. Болот ал дагы. Чыгат жакында мына ошонун бардыгы. Ким канча акча алганы ошол жерден чыгат. Анан жанагы майда-барат акчаны июнь айында коопсуздукка деген шылтоо менен ортодо бөлүштүрүп койгону жөн эле чекеси болуп калат”.
 
Башкы прокуратураны ошол эле Убактылуу Өкмөттүн ишенген адамы, президенттик аппараттын мурдагы башчысы Эмилбек Каптагаевдин кудасы Аида Салянованын жетектеп турганда деги банк кутучаларындагы “операциялар”, июнь окуясынын күнөөкөрлөрү ачыкка чыгат деп ишенүүгө болобу? Бул карышкырга кой кайтарткандык. Э.Каптагаев бекеринен бул кызматка көздөй кишисин (талапка жооп бербесе да) койдурууга жанталашкандыгынын да өзүнчө сыры бар. Ошондуктан мындай жагдайды түшүнгөн депутаттар банк кутучуларынан алынган каражаттын тагдырын атайын  жумушчу топ түзүп иликтөөгө алган. Тилекке каршы ар кандай бут тосуулар жана сатылып кетүүлөрдөн улам ал топ дагы буга чейин айтылган фактылардан башка жаңы жагдайларды таап чыга алган эмес. Алар бул жагдайды тиешелүү далилдерди тастыктоочу документтерди алуунун кыйынчылыгы менен байланыштырышууда.
 
Бул жумушчу топтун жетекчиси Надира Нарматова ички иштер, коопсуздук жана коргоо түзүмдөрүнө берилген каражаттын негиздүүлүгү боюнча ынандырарлык жооптор болбогонун мындайча билдирди: “Ички иштер министрлиги, Улуттук коопсуздук комитети жана Коргоо министрлиги кандай негизде мына ошол акча каражаттарын алганы белгисиз. Биринчиден, алардын ошол учурда бекитилип берилген бюджеттик каражаттары бар болчу. Экинчиден, алар мына ошол июнь окуялары бүтүп, тынчтык өкүм сүрүп калган учурда деле алып жатышпайбы. Анан ошончо акчаны алып алышып кайда иштеттиңер деп берген сурообузга ынандыраарлык жооп алалган жокпуз. Башкы прокуратура мына ошол каражаттын сарпталышы боюнча өзүнчө иликтөө кылыш керек болчу”.
 
Депутаттар Башкы прокуратура бул иште бир катар шектүү жагдайлар болгондугуна карабастан кандайдыр бир илинчектерди таба албагандыгын каттуу сынга алышты. Айрыкча  аталган банктардагы видео байкагычтардын эстутумунун уурдалып кетиши жана ага жооптуу кызматкерлердин жоопкерчиликке тартылбашы күмөн саноолорду жаратты.
 
Бирок Надира Нарматова банк кутучуларын ачууга катышкан тергөөчүлөр буга байланыштуу бардык сырды билерин айтып, прокуратура органдары өздөрү маалыматты жашырып-жаап жаткандыгын мындайча билдирди: “Силердин тергөөчүлөр мына ошол каражатты банк кутучаларынан алууга катышкан. Демек, мына ошолор иштин төркүнүн жакшы билишет. Силерде бул боюнча көп маалымат бар. Бирок анын баардыгын ачпай жатасыңар. Силер мына ошону аягына чыгарабыз деп тергеп жаткандан кийин тактап туруп, тергөө жүргүзсөңөр белгилүү болот болчу”.
 
Баса, банк кутучаларынан алынган акча боюнча Бишкек шаарынын ошол кездеги прокурору Абылов, тергөөчүлөр Хегай менен Намазалиевге кылмыш иши козголуп, бирок жакында сот аларды аракеттеринде кылмыштын курамы жок деген негиз менен актаган чечим кабыл алган.
 
Жогорку Кеңештин тиешелүү комитети бул  маселени кароону кийинкиге калтырды. Мындан тышкары иликтөөнү күчөтүү үчүн көз каранды эмес эксперттерди тартуу сунушу колдоого алынды. Ал эми Башкы прокуратурага иликтөө иши канааттандырарлык эмес деп табылып, иликтөөнү кайрадан улантуу тапшырмасы берилди.
 
Демек, жакын арада банктарды кимдер, канча акчаны тоногондугу ачыкка чыга турган күн да алыс эмес. Күтө туралы...
 
"Майдан.kg", №13, 16-май
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2150

Айтылуу Ошонун куржунунда жакшы притча бар, кепти ошондон баштасак:
 
“Күндөрдүн биринде жапайы жерлерде саякаттап жүргөн киши жаныбарлардын сөз таймашына күбө болот. Калыс катары таймашка көз чаптырып олтурган арстан адамды да көрүүчү катары чакырат. Биринчи түлкү чыгып, абдан акылуу кептен агызып, айдын күндөн чоң экендигине олтургандардын баарын ишендирет. Андан кийин пил да сонун ширин кеп баштап, баарын жай кышка караганда суук экендигине ынандырат. Сөзгө чыккан жолборс болсо дарыя тоону карай агарын ширин кеп менен айтканда, баары кол чаап тосуп алышат. Мунун баарын угуп олтурган адам арстанга кайрылып мындай дейт:
 
- Булардын мыкты оратор экендигинен кеп жок. Бирок, мен катуу ойго баттым. Себеби, булардын баары таптакыр чындыкка дал келбеген нерселерди айтып жатышпайбы. Мындан да, көрүүчүлөрдүн буга маани бербей, кубаттаганы таң калыштуу. Эмнеге бул ораторлор башынан калп нерсени айтышууда?
 
- Сиз ойлонбой эле коюңуз,- дейт арстан,- бул болгону жаман адат. Көрүүчүлөргө билимдин жарыгы, кептин тунуктугуна караганда, сөздүн кооздугу жагат. Андан да кызыгы, сиз каршы болбосоңуз, белгилеп кетейин, биз бул жаман адатты, сиздерден, адамдардан алдык...”
 
Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын айрым ректорго жакын тыңчыкмаларынын алгач “АКИпресс” маалымат агенттигинде, көп өтпөй биздин редакцияга келип сүйлөгөн сөздөрүн, андан соң “Жаңы Ордо” гезитине жазган акылдуу макаласын биз болгону “жаман адат” катары кабыл алдык. Образдуу айтканда, бири айды күндөн чоң, экинчиси жайды кыштан суук, үчүнчүсү дарыяны тоону карай агарын айтып, ал аз келгенсип, башкаларга акыл үйрөтүп, өздөрүнчө сыпаттама бергенин башкача кабыл алуу деги эле мүмкүн эмес болчу. Бул адатты жаныбарлар адамдардан алган болсо, ректор Ашыралы Зурдиновдун жактоочу төрт-беш адамы аны Бакиевдин тушундагы айтылуу дүжүр чалдардан алганы көрүнүп турбайбы. Эмнеге дебейсизби? Ректор Зурдинов тууралуу кайсы жерде кандай маалымат чыкпасын, башка киши табылбай калгансып, ушул эле даяр турган адамдар чуркап барат. Муну бүт журналист коомчулугу билип бүткөн, ошондуктан да, алардын “АКИпрессте” былжыраганын бири да чагылдыргысы келбеди, тележаңылыктарга кошкон жок. Үнсүз дабыш дал ошондойчо үнсүз дабыш бойдон кала берди. Анткени, дүжүрлөрдүн доору капкачан бүткөн, алардын айтып чыкканына коомчулук бир ишенет, эки ишенет, үчүнчүсүндө колун шилтеп баса беришет. Дал ошондуктан, Ашыралы Зурдинович биринчи кезекте Мамлекеттик аттестациялык комиссиясы “профессор” наамын ыйгара элек жатып аны колдогон кайрылууга “проффессормун” деп кол койгон дүжүрлөрүн алмаштырышы керек. Антпесе, кетип жаткан кадыры жакында калбай да калат. Ректорго деле таң калабыз, башка киши куруп калганбы? “Жаңы Ордого” жазганында  эмгек жамааттын “дээрлик 97-98 пайызы” колдосо, кантип башка патриоттор чыкпасын? Же ректордун кадыры ошончолук кетип, колдой тургандарынын катары кемигенден кемип баратабы? А азыркы дүжүрлөрдүн жеткен деңгээли эле опурулуп-жапырылганы, студенттердин бизге каршы атака жасоого даяр экенин айтканы болду. Кадырлуу Иса Ахунбаевдин атын алып жүргөн медициналык жогоркуу окуу жай үчүн бул өтө олдоксон көрүнүш. Ошондуктан, ректорго айтарыбыз, мындайларга көп ишене бербеңиз. Эгерде сиздин креслоңуз кичине эле кыйшаңдачу болсо, булар деле Бакиевдин кайыгы солкулдай баштаганда кача баштаган чиновник-келемиштердин жоругун кайталап, сизди биринчи таштап качарына эч ким кепилдик бере албасы бышык. Албетте, бул кепке чычалайсыз, Ашыралы Зурдинович! Анткени, бул кеп барып эле сизге тийип жатпайбы. Бирок, кээде “ачуу душман акыл дос”, “дос күйдүрүп, душман сүйдүрүп” айтарын биле жүргөнүңүз оң. Биздин тарыхта деле ушуга маани бербеген канча жетекчи кетти, ыйлаган бойдон. Биз жалпы иштин оңолуу жолуна түшүшү үчүн чындыкты алып чыгып жатабыз. Айыбы чукулуп, четинен далилденип жатканда Акаев, Бакиевдер деле мойнуна алып, элинен кечирим сурап, оңолуу жолунда реформа баштап ийгенде, минтип калган өмүрүн кусалыкта өткөзүшмөк эмес, Ашыралы Зурдинович!
 
“Жылдын мыкты адамдары” наамы өлкөдөгү социалдык-экономикалык турмушка реалдуу түрдө өз салымын кошкон адамдарга окурмандар арасындагы сурамжылоонун жыйынтыгында чыгарылат. Арийне, кайсы бир бөлүгүнө коммерциялык негизде ыйгарылышы мүмкүн. Сизди ошондо биз “Жылдын мыкты ректору” атаган эмеспиз, Ашыралы Зурдинович! Бул наамды сизге өзүңүздүн окуу жайдын студенттери, кеңири коомчулук ыйгарган. Редакциянын ага тийешеси деле болбойт, биз фактыны гана камтып, аны диплом түрүндө колго тапшырабыз. А бирок, ошол ыйык дипломдун сиздин колуңузга тийишин каалаган адамдардын ишеничин заматта өлтүрүүгө кантип дит барды?Ал аз келгенсип, “айрым мыкты адамдар чыныгы кадыр-баркы, ишкердик сапаттары боюнча эмес эле, өзүнүн чөнтөгү жана жеке мамилеси аркылуу баалынып калышы мүмкүн”,- деп, өзүңүздүн эле кол алдыңыздагы дүжүрлөр кадыр-баркыңызга шек келтирип жатпайбы. Сөздү түз маанисинде айтканда, сиздин да ушул дипломду сатып алганыңызды кыйытып. Биз болсо, “жок, ал татыктуу  алды” дегенибиз үчүн “сары прессага” айланып кетиптирбиз. Муну уккан адамдар эми эмне дешет? Сизди сыйлаган адамдар эмнени ойлошот? Татыктуу адамга татыктуу диплом тапшырганыбызды Кыргызстандын көп эр-азаматтары айтып жатса, а сиздин өзүңүздүн эле кол алдыңыздагы адамдардын дипломду сатып алганыңызды кыйытып жатса, бизде эмне күнөө?
 
Деги эле сизди коргоо кампаниясынын кандай стратегиянын негизинде жүргүзүлүп жатканына түшүнбөй башыбыз катып турат, Ашыралы мырза. Биздин журналисттик иликтөөлөрдө бир катар, жок, бир далай фактылар камтылган. Бирок, эң кызыгы, “АКИпрессте” да, бизге көтөрүп келген доомат катыңыздарда да, андан кийин гезитке берген макалаңыздарда деле мына ошол фактылардын тегерегинде бир да кеп жүргөн эмес. Бизде мындай стилде жазылган макалаларды “этектей болгону менен суусу көп” деп коюшат. Бир адамды көкөлөтө мактап, анын кемчилигин айтып чыккан тарапты бокочо кылып көрсөтүү практикасы атамзамандан бери келе жатат, а бирок, эч бир жерде үлүшүн бербейт. Дүжүр делегацияга деле ошону түшүндүрүп айтканбыз, “андан көрө ошол ар бир факты боюнча далилдүү аргументти камтыган жообуңарды бергиле, биз жарыялайлы”,- деп. “Эртең эле алып келебиз”,- деген адамдарыңыздан дайын жок. Анын ордуна сизди көкөлөткөн макала жазуу гана келет окшобойбу. “Окурмандын башын ушинтип айлантып коебуз”,- таризинде үн катышса, Медакадемияда торгой жумурткалаган заман орномок беле. Биз талап кылган жооптор келбегендиктен, демек, жазганыбыздын баары чын экен десек анда жарашабы? Бир гана карманганы, “мунун баары ушак-божомол, баары сотто далилденген”. Андай болсо айткылачы деги, бизде сотторго ким ишенет? Көчөгө чыгып, “Кыргызстандын сотторуна ишенесиңби?” – деп сурасаң, бири да оң жооп бербейт. Дал ошондуктан, соттордун гана чечимин бетке тутуп, апакай периште боло бергенди токтотуу эп.
 
Башкасын жөн коелу – эмнеге биздин макалаларда айтылган эң бир орчундуу маселеге, “ректор Зурдинов кызматында мыйзамсыз олтурабы?” – дегенге Медакадемия жетекчиси өзү салмактуу жооп бере албайт? Ашыралы Зурдиновдун көп жылдар бою Медакадемияда иштегени, өзүнө жараша кадыр-баркы бар экенин талашкыбыз келген жок. Эч ким деле талаша албайт. Бирок, ошонун баарын тизмелеп, мыкты адам катары сөз менен мүнөздөмө берүү аркылуу маселе чечилип калбайт да. Кеп Зурдиновдун медицина тармагындагы тажрыйбасы тууралуу болуп жаткан жери жок. Бул жерде өкмөттүн Зурдиновду дайындоо боюнча буйругунун мыйзамсыз же мыйзамсыз экендигинде болуп жатпайбы. Мына ушул маселеден баштап, башка ар бир фактыга жооп ала алсак, анда, Медакадемиянын ректорго көз каранды кызматкерлери жазган кайрылуудагы суроо - гезитибиздин кандай түстө экендигин ойлонушубуз мүмкүн болчу. Анын ордуна Медакадемиянын биздин гезитке каршы маалымат чабуулу өздөрү жазган ушак-божомолго түшүп кетти. Себеби, ар бир сөзүндө алар табышмактуу, ректорду алып түшүүнү көздөгөн күчтөр жөнүндө сөз кылышат. Ачыкка чыгышын айтышууда. Биз жашырынган жокпуз, гезитте кайсы гезит экенин айткан логотип турат. А ректордун канча душманы бар, алар ким, бизди кызыктырбайт. Биз болгону коомчулукка чыгышы керек фактыларды жаздык. Ага далилдүү жооп уккан деле жокпуз...
 
Мына силер, “Майданды” майда-чүйдө, ушак-айыңды басууга куштар басылма катары мүнөздөпсүңөр. Анда эмнеге ушул эле майда-чүйдө, ушак-айыңды басууга куштар басылма учурунда Медакадемияга маалымат чабуулу башталганда силерди колдоду эле? Анда башка басылмага барбайт белеңер, майда-чүйдө болбогон! Силер биздин түсүбүзгө асылганыңар менен, биздин гезиттин эл ичиндеги чыныгы кадыр-баркын билесиңер. Чычалап, “АКИпресске” чейин барганыңар да ошондон.
 
Айтып коюу оңой, ал адисти иштен кетирдик, мунусун соттон утуп алдык таризинде. Адам тагдыры оюнчук эмес. Мындайда албетте, бийлиги бар гана тараптыкы чындык болот. Колунда бийлиги жоктор байкуш боюнча кала берет. Бул бир гана Медакадемия эмес, республиканын бүт булуң-бурчунда кездешип келе жаткан адилетсиз жагдай. Дал ошол себептүү, акыйкаттын жолу менен ойнобоого чакырабыз. Адилеттүү эл талабын укпагандардын тагдырын деле эки ирет көрбөдүкпү... Ректор деле өзү ушундайбы, же айланасынын начардыгынанбы адилеттүүлүктөн тая баштагандай. Кызматынан кетеринде жетекчи дегениңдин баары ушундай болуп калчу эле...
 
Адилет Нуржигитов,
"Майдан.kg" гезити
 
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3462

Мурунку доорлордо, жогорку мамлекеттик бийликтин алмашуусу дээрлик бир гана тапталган жол менен – куралдуу көтөрүлүш аркылуу болуп келгендиги жалпыга дайын факт. Адегенде Англия, андан кийин АКШ эки кылымдан ашуун убакыттан мурда, бийликтин мындай жол менен алмашуусун жапайычылык, адамзаттын артта калуусунун саркындысы катары санап, бийликти элдик шайлоо, демократиялык жол менен алмаштыруу салтына өтүп, баштап беришкендиги белгилүү...
 
Жалпысынан, ХХ кылымдын экинчи жарымында, дүйнөлүк экинчи согуштан кийин бийликтин күч менен алмашуусу бардык өздөрүн өнүккөн, цивилизациялуу өлкө деп санашкан өлкөлөр тарабынан  катуу сынга алынып, африкалык айрым өлкөлөрдө кээде күн сайын болбосо да, ай сайын төңкөрүш болуп, бийлик алмаша баштаган кезде, аларга шылдың аралаш, карагылачы, кандай артта калган элдер, жөн эле демократиялык жол менен шайлап, жакпаган бийликти кетирип алышпайбы? - дегендей сын көз караштар үстөмдүк кылып келгендиги маалым... Арийне, өнүккөн өлкөлөрдө деле кээде бийлик күч колдонуу жолу менен алмашылып, ал элдик революция, көтөрүлүш катары (төңкөрүш эмес!) бааланып келе жаткан учурлар арбын кездешет.
 
Айрыкча, геополитикалык оюндарга маш болгон, кайсыл бир региондордогу өз таасирин күчөтүүнү каалаган ири державалардын көмүскөдө туруп жетекчилик кылуусу астында, түздөн-түз каржылоосу астында жасалган төңкөрүштөр дал ушул “элдик көтөрүлүш” деп аталган бааны алып келет. Алыска барбай эле, өзүбүзгө жакын жайгашкан, Борбордук Азия чөлкөмүндөгү фактыларга эле кайрылалык. 1978-жылы негизги максаты ­– Иран шахтарынын бийлигин кулатуу үчүн жасалган, а бирок, артында АКШ, күчтүү Европа мамлекеттери турган (Францияда саясий качкын катары жашап жүргөн Аятолла Хомейни дал революция болор алдында Тегеранда самолеттон түшүп жатпайбы!) Исламдык революция деп аталган мамлекеттик төңкөрүш, же 1979-жылдын апрелинде СССР державасынын колу менен жасалган Афганистандагы Элдик революция... Бул эки революциянын чыгуу табияты да, анын кийинкиге мурас болуп калган кесепеттүү калдыктары дагы окшош экенин баамдоого болот: бийлик алмашкан соң, ал колбала-марионетка бийлик болушу узакка созулбай эле, кайра өзүн алып келген күчкө карай каршы багытталып, эзели кайра жанбас, өчүгүшкөн душманга айланды да калды...
 
Соңку жылдардагы ар кайсыл континенттерде, бийлик табияты боюнча ар кандай багыттагы болгон мамлекеттерде бийликтин күч менен тартып алынуусу, же ачык эле куралдуу көтөрүлүш аркылуу бийликке келүү фактылары абдан эле көп орун ала баштагандыгы, учурдагы дүйнөлүк геополитикалык оюндардын да жүзү тездик менен өзгөрө баштаганынан кабар берип турат. 
 
Бул өңүттөн алып караганда, 2012-жылдын апрелинде (же отуз жылдан ашуун убакыт өткөн соң!) 1980-жылы Турциянын жарандык өкмөтүн кулаткан соң, президент болгон генерал Кенан Эврендин үстүнөн башталган сот иши мамлекеттик оор кылмыштын эч кандай мөөнөтү жок (срок давности) экендигин дагы бир ирет ырастап турат. Азыр сотко жооп бербейт деген иммунитетинен ажыраган, 94 жаштагы генералды бир кезде мамлекеттик төңкөрүштү уюштургандыгы үчүн айыптап жатышат. Ошол төңкөрүштүн дагы бир көзү тирүү катышуучусу, – Аскер-аба күчтөрүнүн командачысы, 87 жаштагы Тахсина Сахинкая дагы жооп бермекчи.
 
1980-жылдын 12-сентябрында, – соңку жыйырма жыл ичинде үчүнчү жолу жасалган! – төңкөрүш аркылуу бийликке келишкендердин үч жылдык башкаруусу тушунда өлкөдө элүү адам өлүм жазасына тартылса, жарым миллион адам камакка алынып, жүздөгөн адамдар түрмөлөрдө өлүшүп жана дайынсыз жоголушкан. 
 
Мындан бир нече жыл мурда эле, эгерде кимдир бирөө “Эврен акыры өз кылмыштары үчүн соттолот!” - деп айтса, эч ким буга ишенмек да эмес. Бул сот процессине азыр жүздөгөн аскер адамдары демин ичине катып, байкоо жүргүзүп жатышат. Алардын арасында азыркы жогорку командачылыктарда тургандар жана эс алууга кеткендери дагы бар. Алардан сырткары, «Эргенекон» жана «Кувалда» деп аталган, Турциянын премьер-министри  Реджепа Тайипа Эрдогандын өкмөтүн кулатуу максатындагы путчка катышкан деп айыпталышып, жөнөкөй жарандар дагы жооп берип жатышат. 
 
Мурдагы президенттин “төңкөрүшкө катышкандыгы үчүн сот жообуна тартылбайт” деген иммунитети, конституцияга жакында эле киргизилген түзөтүүлөр менен алынып салынган...
 
Турцияда генералдар осмон түрктөрүнүн титулу боюнча, “паша” деп аталышып, өздөрүн 1923-жылы аскердик-мамлекеттик ишмер Кемаль Ататүрк Осман империясынын урандыларынын үстүнө куруп, калтырып кеткен ак сөөктүк тартиптердин алып жүрүүчүлөрү жана сактоочулары катары санашат.
 
1960-жылы генералдар төңкөрүшү жасалып, анын натыйжасында премьер-министр жана дагы эки министр дарга асылган. Андан соң, дагы эки ирет – 1971-жана 1980-жылдарда да генералдар өздөрүнүн тартибине коркунуч туудуруп жатышат деп эсептешкен өкмөттөрдү кулатышкан болчу.
 
Ошол төңкөрүштөр болгон сайын өлкөдө демократиянын бир аз өзгөртүлгөн түрү гана орноп жаткан. Салыштырмалуу алганда, анчалык деле көп убакыт өтө элек, – 1997-жылы дагы аскердик күчтөр Турциянын демократиялык жол менен шайланган биринчи происламисттик өкмөтүн кетирүүгө мажбур кылышкан эле…
 
Өлкө азырга чейин ошол трагедиялуу мезгилдин оор залдарынан арыла элек. 1980-жылы дээрлик бүт саясий класс камакка алынып, же жашоо эркиндиги кескин чектелген болчу.
Башкаруучу Акыйкатчылдыктын жана өнүгүүнүн партиясынын мүчөсү Хусейн Челик бийлик азыр 1980-жылдагы төңкөрүштөгү негизги фигуралардын ысымдарын мектептерден, көчөлөрдөн, стадиондорон жана аскердик казармалардан алып салып, өчүрүү жолу менен, өткөн трагедиялуу мезгилдин саркындыларын жок кылып жатат. Челиктин тарапкерлери: «Биз төңкөрүшчүлөрдүн мамлекеттик мекемелердеги жана коомдук жайларда коюлган аттарын өчүрөбүз. Алар элдин жүрөгүндө кара так болуп да калбашы керек!» - деген ишенимди карманышат.
Бул сот ишинин башы мындан бир жылча мурдараакта эле башталган. Дүйнөлүк маалымат агенттиктеринде, 2011-жылдын 11-февралында Турцияда 2003-жылдагы “Бальоз” (Кувалда) деп жашыруун аталган операцияны даярдап, премьер-министр Тайип Эрдогандын өкмөтүн кулатуу үчүн төңкөрүш аракетине даярдык жасашкандыгы үчүн делип, айыпталып жатышкан 196 аракеттеги жана эс алуудагы аскер адамдарынын 163үн камакка алуу тууралуу чечим кабыл алынгандыгы тууралуу кабар таркаган.
 
Камакка алынуучулардын тизмесинде Турциянын Аскер-деңиз флотунун мурдагы командачысы, адмирал Озден Орнек, Аскер-аба күчтөрүнүн мурдагы командачысы, генерал Ибрахим Фыртына, жана дагы биринчи талаа армиясынын мурдагы командачысы генерал Четин Доган да бар болчу...
 
Стамбул прокуратурасы төңкөрүшкө даярдык көрүү жөнүндөгү «План Кувалда» деп аталган иш боюнча иликтөөнү 2010-жылдын январында, тиражы аз сандагы «Тараф» аттуу газетада бир нече чуулгандуу  материалдар жарыялангандан кийин баштаган. Ал материалдарда,  Турцияда таасирдүү күчүн сактап келе жаткан, 1960-жылдан бери бир нече төңкөрүштөрдү жасаган армия Стамбулдун мечиттеринде жардырууларды уюштуруу боюнча планды даярдап койду деп айтылган эле. Ал эми миңге жакын барактагы иликтөө ишинде болсо, төңкөрүш планы Стамбулда турган биринчи талаа армиясынын штабында даярдалгандыгы, жана дагы анын авторлору – 2003-жылы ошол армиянын командачысы болуп турган Доган, жана дагы Аскер-деңиз флотунун мурдагы командачысы, адмирал Озден Орнек, Аскер-аба күчтөрүнүн мурдагы командачысы, генерал Ибрахим Фыртына болгон деп айтылат.
 
Башында бул иликтөө боюнча, төңкөрүшкө тийиштиги бар деп эсептелген 49 аскер адамы жана генералдар кармалган. Арийне, жактоочулардын кысымы алдында, алар кийин бошотулган.
 
Айыпталып жаткандар Турциянын кылмыш-жаза кодексине ылайык, “өкмөттү бийликтен кетирүү аракети”, “төңкөрүш жасоо аракети” деген күнөөлөрү үчүн соттолуп жатышат.  Улам барган сайын көп сырдуу жагдайлар ачылып жатат. Маселен, азыр Турциянын премьер-министри Реджеп Эрдоганга кол салуу аракетин көргөн деп айыпталып жаткан Турция мамлекетинин чалгындоо кызматынын мурдагы башчысы, ошол төңкөрүш жасоо аракетин көрүшкөн генералдарды Израиль каржылап турган деп моюнга алды. Чалгындоо кызматынын генералы, мындан сырткары Израилдин территориясында курд подпольдук күчтөрү менен байланышкандардын террористтик топтору даярдыктан өтүп жатышканын дагы жарыя кылды!...
 
...Кыргызстанда 2005-жылдын 24-мартындагы (эч кан төгүүсүз!) жана 2010-жылдын 7-апрелинде болгон бийлик алмашууларын дагы азыр коомчулукта ар ким ар кандайча, жеке өзү тутунган позициясына жараша баалап жатышкандыгы маалым. Айрымдары экөө тең элдик революция болду дешсе, көбү 7-апрелде кан төгүүлөр менен коштолгон куралдуу төңкөрүш болду деген ойду карманып келе жатышат. Баса, өз бийлигинен баш тарткан экс-президент Курманбек Бакиев дагы өзүнүн эң соңку билдирүүсүндө “В Кыргызстане был совершен вооруженный государственный переворот” – деп жазгандыгы дароо эле бүткүл дүйнөгө таркап кеткен. Ким билет, балким, ошондуктанбы, дэрлик бир жарым жылга жакын (парламенттик жана президенттик шайлоо өтүп, легитимдүү деп саналган бийлик орногонго чейин) өздөрүн цивилизациялуу өлкөлөр деп санашкан бардык мамлекеттер биз менен карым-катнашты мүмкүн болушунча азайтышып, мамилелерин чектеп, финансылык жардам бермек тургай, четтен гана сынагандай, карап туруп калышканы маалым...
 
Эми болсо, дээрлик эки жылдан ашуун созулуп бара жаткан сот ишинин иликтөөсүндө да, улам барган сайын, мурда жаап-жашырылган көп фактылар айкын болуп, бийлик жана төңкөрүш жасаган күчтөрдүн кысымы менен,  оңой эле чүргөй салына тургандай көрүнгөн сот иши абдан татаалданып бара жатат. Айрыкча, кошумча күбөлөр сурала баштагандан бери, белгилүү бир атайын даярдалган сценарийлер боюнча иш алуу мүмкүн болбой калгандыгы белгилүү боло баштады.
 
Айталык, 7-апрель күнү саат 12 лерде эле Ак Үйдө ок атуудан улам алгачкы жарадар болгон аскерлердин пайда болушу, аянттагы элге каршы ок (Мурат Суталиновдун буйругуна ылайык) атышпаса дагы, жаалданган эл тарабынан ар кандай жаракаттарды алышып, бери эле болгондо, эстери оогончо сабалышкан күч органдарынын кызматкерлери, милиция окуу жайынын курсанттары өздөрүнүн антына ылайык, өз милдеттерин аткарышкандыгы үчүн каармандык медальдарын алышмак турсун, сотко айыпталуучулар катары тартылышып, ал эми ар кандай укуктук, мыйзамдык бузууларга барышкан «төңкөрүшчүлөр» “Революция каармандарына” айланышып, мамлекет тарабынан ар кандай социалдык артыкчылыктарга ээ болуп калыштарынын өзү эле күмөндүү көп суроолорду жаратпай койбойт.
 
Албетте, улам ушундай жаңы жагдайлардын пайда болуп жатышы, бул сот иши үстүртөн гана шашылыш (бир жарым жыл өткөнүнө карабастан!) иликтенип, белгилүү бир алдын ала максаттар менен (предвзято!) каралгандыгы адис эмес адамдарга деле дайын болуп калды. Башкасын айтпаганда да, аскер сакчылары жана күзөт кызматкерлери такай карап турушканына карабастан, жабырлангандар жана соттолуучулар ортосунда күн сайын кагылышуулардын болуп жатышы, дегеле, жогорудагы айтылган себептерден улам, чыныгы жабырлануучулар кимдер жана соттолуучулар кимдер экенин дагы ажырата албай калган чекке жетип, баш айлантчу жагдайлар түзүлүп жатат. 
 
Аянтта ок жешип, курман болушкан эки курсанттын бири, – жалгыз уулу Никита Кущтан айрылган апасы – Лидия Кущ кечээ жакында көрсөтмө берип, өзү Улуттук госпиталда иштегендиктен, аянт тарапта октор атылып, жардыруулар угула баштаганда эле, уулу ошол аянтта экендигин билгендиктен, чыдай албай чуркап келгендигин, өз көзү менен митингчилер арасында Ак Үй тарапка ок атып жатышкан адамдарды көргөндүгүн жана алардын туура ок атууну да билбегендиктен улам, аянттагы элдин арасындагыларга тийип, курман болушкан адамдарды, андан ары сүрөтчүлөр галереясы тарапка барып, ал жакта дагы колдоруна автомат кармашып, асманга, эл тарапка татыратып атып жүрүшкөн адамдарды өз көзү менен көргөндүгүн тастыктабадыбы!.. Лидия Кущтун айтымында, ошол күнү 57 курсант жарадар болушуп, алардын 37си ок атуучу куралдардан жаракат алышкан.
 
“Жабырлануучулар” деп аталган тараптын бүйрүн кызытып, кыжырдантканы – 7-прелдеги демонстрация тынчтык жолу менен өткөн эмес дешкен күбөлөр болуп жаткандыгын түшүнсө болот. Анда 2010-жылдын 6-апрелиндеги  Талас жергесинде тынчтык митинги болбой эле обл.акимчиликти өрттөп, УВДнын имаратындагы курал-жаракты тартып алышкан эле. ИИМ министри М.Конгантиевди чала өлүк кылып сабагандар да сот алдында жооп бериши керек. Анткени, мындай өңүттөгү фактылар көбөйүп, сот иликтөөсү объективдүү багытка өтүп кетсе, алар “революция каармандары” болбой эле, төңкөрүшчүлөр болуп калышары айкын.  Ошондон уламбы, соттолуп жаткандардын жактоочусу Тимур Карабаев кылмыш ишине, жабырлануучулардын “митингге чыккандардын колдорунда курал-жарактар болгон эмес” дегенин ашкерелеген  400дөн ашуун сүрөттөрдү кошууну өтүнгөнү дагы аларга жакпай турат. Көрсө, алардын колунда курал болуптур, болгондо дагы абдан эле көп санда!..
 
Асыресе, альфачы Кубан Маматбаев көрсөткөндөй, “Форум” ишканасынын жанында эч кандай митинг деле болбоптур. Эч ким эч кандай саясий талапты койгон да эмес, саясий мазмундагы транспаранттар да колдорунда болгон эмес. Тек гана агрессивдүү маанайдагы топтолгон адамдар дароо эле куралданууга аракет кыла башташыптыр. Баарынан да таң калычтуусу, ошондо “тынчтык митингин уюштургандар” спецназчылардан тартып алышкан куралдар кийин диний-экстремисттик уюм болгон “Жайшуль-Махди” коомунун мүчөлөрүнүн колунан чыгып жатпайбы!?
 
Жыйынтыктап айтканда, 7-апрель окуяларына байланыштуу бул сот иши эгерде объективдүү, калыс иликтене турган болсо, абдан татаал кылмыш иши болуп калгандыгы аныктала баштады жана дагы ал боюнча бир беткей чечимди чыгаруу мүмкүн эмес. Арийне, бийлик же башка бир таасирдүү күчтөрдүн кысымы аркасында, учурдагы саясий-коомдук аба-ырайынын ыңгайына жараша кандайдыр бир соттук бүтүм чыгарылган учурда деле, ал чечим узакка чейин жашабайт. Жогорудагы маалыматтар тастыктап тургандай, эртеби-кечпи, баары бир чыныгы акыйкаттык орнобой койбойт. 2010-жылдын 7-апрелиндеги кандуу төңкөрүштүн авторлору Р.Отунбаева, А.Атамбаев, А.Бекназаров, Ө.Текебаев, И.Өмүркулов, Т.Тургуналиев, Э.Каптагаев, К.Дүйшөбаев ж.б. да мезгил сотунун, тарых алдында жооп бере турган күн жакындап, Түркиядагы “төңкөрүшчүлөрдүн” тагдыры күтүп турса керек. Ала-Тоо аянтында окко учкан балдардын өлүмүнө азыркы бийлик башында тургандар да жооп берет. Анын үстүнө, адам табияты өзү ушундай эмеспи, адилеттик биротоло орноп, эң соңку чекит коюлмайынча,  ар кандай иштер талаш-тартыштарды туудура берери шексиз.
 
Азамат САЛИЕВ,
"Жаңы Ордо"
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2297

Турциянын катардагы ишкери, Кыргызстандын президенти Алмазбек Шаршенович Атамбаевдин (АША) өлкө башчысы катары тышкы саясаттагы ишмердүүлүгүн түшүнүп болбойт. Кошоматчылыгына сөз жок.  Эсиңерде болсо Атамбаев Президенттикке талапкер кезинде  Россияга чапкылап барып келип, орус Өкмөт башчысы В. Путинге тоонун атын ыйгара койгон. Турцияга жасаган иш сапарынан кийин Кыргыз-Түрк «Манас» университетинин ректорлугуна түрк жаранын дайындоого шарт түзгөн жасакерлигин айталы. 
 
Эми  жакында Азербайжанга бара коюп, Бишкекке Гейдар Алиевдин паркын ачууну көздөгөн кошоматчылыгы менен эркиндикти туу тутуп,  эки Президентти кууп чыккан көк жал кыргыз элинин аброюн тебелеп жаткан жокпу? - деген собол жаралбай койбойт. Ушундай жүрүштөрү аркылуу Президент элдин пикирин эске албай, кызматынан кыянатчылык менен пайдаланып жатат десек жарашат. Себеби, өзүбүздүн улутубуздан чыккан залкарларыбыз  бааланбай турган чакта, башка өлкөнүн жарандарын даңазалоонун не зарылчыгы бар? Алар андай сый-ургалга муктаж деле болбосо керек. Бир мисал. Залкар жазуучубуз Чыңгыз Айтматов тирүү кезинде эле, Турцияда анын наамында парк ачылган болчу. А биз кыргызды дүйнөгө дүңгүрөткөн залкар жазуучубузду даңктай алдыкпы? Андан көрө, Айтматовдун каармандарынын айкели менен бирге көркөм-эстетикалык паркын ачпайлыбы. «Кыргыз өңү Чоморовдун өңүндөй» демекчи, дагы бир залкарыбыз Сүймөнкүл Чокморовдун айкелин орнотуу боюнча коомчулук чуркап, акча чогултуп жүрсө, биздин бийлигибиз былк этпей отурбады беле. Азербайжан өлкөсү нефтини кайра иштетүүчү бир завод куруп берсе эле Гейдар Алиевдин паркын ачып, абийир-парасатыбызды сата беребизби?! Же Айтматов менен Чокморовго караганда Гейдар Алиевдин кыргыз эли үчүн жасаган эмгеги чоң  бекен? Бу деги не деген саясат, өзү?! Бирок, окурман кептин төркүнү башкада экен көрсө…
 
Президент Атамбаев «Ганси» авиабазасын чыгарамын» деп калп эле опурулуп жатат. Анткени, жасаган иши менен сөзү дал келбей жатпайбы. Ошону менен бирге миллиондогон кыргыз жаранын эмгек мигранты катары иш менен камсыз кылган Россияга каршы саясат жүргүзүүдө. Эмнеге? Мунун сырын чечмелеп көрөлү. Биринчиден, бүгүнкү күндө АКШнын бутасында Иран мамлекети турат. Согуш чыгып кетүү коркунучу бар. Ошол эле учурда Иранды ири державалар Россия менен Кытай колдоп турат. Ал эми АКШнын согуштук өнөктөшү эсептелген Турция Иранга каршы позицияда экени талашсыз. Ошондой эле биздин кыргыз саясатчылары «ат тезегин кугатпай» тез-тез каттап жаткан Грузияда АКШнын каражатына ооруканалардын санын көбөйтүп, аскердик машыгууларды өткөрүп жатканы да бекеринен эмес. Ал эми Азербайжандын Иран өлкөсүнө карата дооматы өзгөчө. Анткени, эки өлкөнүн ортосундагы чек ара маселеси бир топ жылдан бери талашты жаратып келатат.  Айрым маалыматтарга караганда Иранда 16 миллиондон 36 миллионго чейин (Азербайжандын өзүндө 8 миллиондун тегерегинде) азербайжан жашайт экен. Андан дагы АКШ аскерлеринин Азербайжан армиясы менен бирге машыгуусу, кызыкчылыктын дал келгенин айгинелейт. “Ени Азербайжан” партиясы эки жакта жашаган азербайжан элин бириктирип, бир мамлекет куруу идеясын көтөрүп келатканы буга ачык далил. Ошондуктан, бизге өтө эле ылым санап жаткан Грузия менен Азербайжандын геосаясый жактан алып караганда, алардын  позициясы АКШнын Иранга карата согуштук саясатына дал келип жатканы эмнегедир биздин бийлигибизди кооптондурбаганы кызык. СССРдин учурунан бери 6 миң чакырым радиустагы ракетанын учушун көзөмөлдөгөн Азербайжандагы Габалинск  радио-локациялык станциясын Россиянын куралдуу күчтөрү пайдаланып келген. Мурда ижара акысына жылына 7 миллион доллар төлөп келсе, жаңы жылдан баштап,  Азербайжан бийлиги Россиядан 300 миллион доллар ижара акысын сурады. Эгерде чын эле стратегиялык жактан өнөктөш өлкө болсо, дээрлик 40 эсе кымбат бааны сурайт беле? Экинчиден, Турция Кыргызстандын 50 миллион долларга жакын карызын жоюп жатат. Азербайжан болсо, рыногу чакан Кыргызстанга нефтини кайра иштетүүчү ишкана ачууга кызыкдар экенин билдиришти. Биздин өлкө менен эч кандай жол катнаштары аркылуу байланышы жок, андан калса, Россия менен Казакстандын күйүүчү май менен камсыз кылуудагы үстөмдүгү күч региондо завод ачуу канчалык пайдалуу экени дагы күмөн. Турция менен Азербайжандын кайрымдуу иш аракеттери жөндөн жөн болгон жок. Бул идеянын артында  океандын ары жагындагы АКШдагы Сэм байкеси турганы бештен белгилүү. Үчүнчүдөн, кыргыз Өкмөтүнүн башчысы Өмүрбек Бабанов Араб өлкөлөрүндөгү «араб жазы» ыңкылабынын катализатору болгон Катарга иш сапары менен барып келди. Ири инвестицияны убада кылып атат. Арийне, Катар мамлекетинде Россиянын элчилери сабалып, эки тараптуу алака кыйла эле муздап турат. Анткен менен Катар бийлиги  АКШнын тымызын колдоосуна таянып,  араб өлкөлөрүндөгү ыңкылаптарга каржылык жактан колдоо көрсөтүп келгени азыр шардана боло баштады. Эми Кыргызстан Катардын ишкерлеринин колдоосуна ээ болуп, акчага маарый турган кез келди дешип, бийлик өкүлдөрү алакан ушалап отурушат. Демек, АКШ Кыргызстанга Грузия, Турция, Азербайжан, Катар аркылуу өзүнүн таасирин тийгизип жатат. Мына ушул иш аракеттердин бардыгы Американын үстөмдүгү аркылуу ишке ашууда десек жаңылышпайбыз. Анан кантип, «Ганси» аскердик базасын чыгара алабыз? Анан кантип, Бажы союзуна киребиз? Бул эки жакка ырсаңдаган эки жүздүү саясат эмеспи?! Же кыргыз бийлиги  Россиядагы, Казакстандагы миллиондогон өз жарандарынын тагдырын уруп ойнобой, аймактагы геосаясый «оюндун» куурчагы боло береби? Саясый-маданий катнашты айтпай эле, экономикалык байланыштын дээрлик 80 пайызын түзгөн Россия менен болгон алаканы заматта эле унутуп калабы, кыргыз бийлиги? Ошондуктан АШАнын ушул жааттагы туруксуз, бир жактуу саясый «кашасы» коомчулуктун тынчын алышы абзел. 
 
Экинчи маселе, кадрдык саясат тууралуу. Президент Алмазбек Атамбаев Москвага жасаган иш сапарында кыргыз жаштары менен жолугушканда, Кыргызстанда жумуш менен камсыз кылуу жаатында берген жаштардын суроолоруна татыктуу жооп бербей, бир иренжитти эле. Эми жакында  Стратегиялык изилдөө улуттук институтунун директору, экономика илимдеринин доктору Чыңгыз Шамшиевдин кызматынан бошотулушу, чет элде иштеп жүргөн кыргыз жаштарынын арасында бир топ терс пикирди жаратты. Франциянын Гренобыль университетин бүтүргөн, Чыңгыз Болотовичтин доктордук диссертациясы  Франциянын кадырлуу, ири илимпоздору тарабынан ырасмий түрдө новатордук иш катары бааланган экен. Арийне, чет элде бааланган кадрыбыз, өзүбүздө бааланбай калганы өкүнүчтүү. Шамшиевди кызматынан алуу менен бирге, Кыргызстандын азыркы жетекчилигине өнүгүүнүн стратегиялык маселелерин чечүү үчүн социалдык-экономикалык процессти тереңдетилген илимий экспертиза жүргүзө алган жаш кадрларга, узак мөөнөттү камтыган программага муктаж эмес экенин айгинелеп койду. Биздин бийликке эптеп күн өткөргөн кадрлар керектиги айкын боло баштады. Чыңгыз Шамшиев Стратегиялык институттун узак мөөнөттүү механизмин иштеп чыгып, мамлекеттик экономикалык саясатты аныктоодо Европанын жана Россиянын ири илимий-изилдөө институттарынын мисалында түзүп жаткан экен. Эми мына ушунчалык эмгек текке кеткени туру. Жаш кадр Шамшиевдин кызматынан алынышы, чет өлкөдө жыйырма жылдап ири компанияларда иштеп жана окуп жаткан кыргыз жаштары үчүн, биздин өлкөбүздө калыс кадрдык саясаттын жоктугун тастыктап, алар муну коркунучтуу кырдаал катары кабыл алышууда. Маселен, Facebooc социалдык түйүнүндө 3200 жаш адис буга тынчсызданганын билдириптир. Ошондой эле алыс жактагы кыргыз жаштары, Кыргызстандын келечегинен үмүт үзбөй, 50 чакты саясатчынын курмандыгы болгон бийлик бутактарынын жаңыланышын талап кыларын билдиришкен. Францияда 15 жылдан бери жашап, ТАС Financial консалтинг фирмасынын консультанты болуп келген, экономика илимдеринин доктору, «Жаштар – бул жаңы кадрдык саясат үчүн» кыймылынын активисти Арман Ахунбаев, максатсыз кадр саясатынан, куру убадалардан, мааниси жок революциялардан чарчап бүткөнүн, өлкөбүзгө гүлдөгөн турмушту кааларын басма сөз аркылуу билдирип, бийликтин жаш кадрлардын пикири менен эсептешүүсү керектигин айткан. Анткени, алардын экономикага, жалпы эле коомго болгон көз карашы, керектөөсү таптакыр башка экени талашсыз. Ушундан улам, Президент баш болгон төбөлдөр чет элден билим алып, ошол жакта иштеп жаткан жаш кадрларды «бутка теппей» бийлик бутактарына алып келсе, уттурбас элек. 
 
АША мына ушул өңүттөгү тышкы жана кадрдык саясаттан аксап турат. Так позициясы жок. Ал баягы эле мурунку бийлик башчыларын «жарга түрткөн» акыл-кошчу кадрларынын кебинен чыкпай келет. Бизде оболу улуттун кызыкчылыгы биринчи орунга коюлушу керек десек, чет жактагы окуп билим алып иштеп жаткан, жөнөкөй жумуштарда иштеген кыргыз жарандарынын тагдыры түйшөлдүрүшү абзел эле. Себеби, Кыргызстанды багып жаткан күч дал ошолор. Эгерде, азыркы бийлик алардын укугун басмырлаган саясатты жүргүзө турган болсо, анда Атамбаев баш болгон төбөлдөрдүн башкаруу мөөнөтү кыскарары турган иш. Тилекке каршы, АША муну азырынча эске албай жатат сыягы. Али да кеч эмес…
 
Шекербек Калыков,
"Жаңы Ордо"
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2741

Зурдинов студенттин баарын өзүндөй бай ойлойбу?
 
Жогорку Кеңештин Билим берүү, илим, маданият жана спорт боюнча комитетинде жума башында өтө кызыктуу талкуу болду. Гезитибиздин такай каарманына айланган Иса Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын ректору Ашыралы Зурдинов да ага катышып, бардыгыбыздын төбө чачыбызды тик тургузган билдирүү жасады. Анын сөздөрүн түп маанисине буруп карай турсак болсок, ушу тапта жогорку окуу жайларынын араңжан жашап жатканына өкмөт эмес, президент да эмес, катардагы ...студенттер күнөөлүү экен. Дароо ой келди: студенттердин эсебинен мамлекеттик жогорку окуу жайдын маселесин чечкиси келип жаткан ректордон биз кандай жакшылык күтсөк болот?!
 
 
Балык башынан, каржынын жетишсиздиги жетекчинин начардыгынан
 
“Медицина кызматкерлерин даярдоо көп каражатты талап кылат. Бирок, бизде жетиштүү деңгээлде каржыланбайт. Кыргызстан медицина багытында билим алган бир студентке 33-36 миң сом сарптаса, АКШда 50 миң доллар жумшалат. Ошондой эле коңшу өлкөлөрдө кадрларды даярдоого каражат бизге салыштырмалуу 15-20 миң сомго көп. Дал ушундай каржылоонун кесепетинен медицина кызматкерлерин даярдоонун сапаты начарлап кетти”.- дейт ректор А.Зурдинов. Эсеп палатасынын төрагасы Сабырбек Молдокулов болсо эгерде азыр студенттер 50 миң контракт акысын төлөсө, аны 100 мин сомго көтөрүү керектигин айтканда, башка ректорлордун катарында Зурдинов да бүгүн ошондой жаңылык киргизилгендей сүйүнүп кетти.
 
Мындай тирукмуш абсурддук көрүнүштү башка бир да мамлекеттен жолуктуруу мүмкүн эмес. Бизде гана эмне маселе болбосун, аны карапайым адамдардын эсебинен чечүү көнүмүш адатка айланган. Бакиевдин тушунда ректорлукка олтурган Ашыралы Зурдиновдун да эски “шефтеринин” ыкмасын жактырганында эч кандай ачылыш жок. Айырмасы, Бакиев энергетика тармагындагы олуттуу кыйынчылыктарды элдин эсебинен, светтин баасын кымбаттатып чечкиси келсе, Зурдинов окуу жайдын жеке кызыкчылыгы үчүн байкуш студенттин акыркы тыйынын кагып алууга багытталган адилетсиз маселени колдоп жатат. Элдин ансыз да жукарган жонун тилгиси келген Бакиев азыр Белоруссияда. Анткен менен, Зурдинов укмуштуудай карьерасын улантууда.
 
Мейли, окуу жайдын мышык ыйлагыдай абалын туура түшүнөлү. А бирок, аны сөзсүз эле элдин эсебинен чечиш керекпи? Кыргызстандын студенттеринин дээрлик 80 пайызын ата-энеси аргасыздан чет мамлекетте кара жумушта ден-соолугун бузуп окутуп жатат. Элде байкуш эмнеси калды? Мурда мал-жанын сатып баласын же кызын окууга жөнөтчү. Быйыл кашайгыр жутчулуктун айынан, карапайым адамдар андан да айрылып, кан жутуп олтурат. Булар контракт акысын көтөрбөсө деле быйыл канча абитуриент окуй албайт. А бюджетке эзели карапайым адамдын баласы же кызы өткөн эмес. Аларды колдоого багытталган кандайдыр бир мамлекеттик программа да жок. Деги эле, ушул окуу жайдын өздүк маселесин чечүүнүн башка жолу жокпу? Антейин десең, жеке менчик университет-институттар бюджеттен бир тыйын албай эле таптатынакай жашап келе жатышпайбы. Маселен, Кыргызстандын эл аралык университети эч кимге барып даттанбай эле, жогорку сапаттагы билим менен биздин гана эмес, чет өлкөлүк дагы студенттерди камсыздап келатканы башкаларга сабак боло албайбы? Контракт акысы деле Медакадемиядан ашып кетпейт. Демек, кеп башчыда. Башчың кандай болсо, иш да ошого жараша жолго коюлат.
 
Эң биринчи маселе инвестиция тартуу иши жана коррупцияны жоюу. Адилеттүүлүк иретинде белгилеп кетели – мунун бири да ректор Зурдинов тарабынан жакшы жолго коюлган эмес. Анын жыйынтыгында, азыр көз жашын он талаа кылып, каржынын жетишсиздигине даттанып, Жогорку Кеңешке чейин барган Ашыралы Зурдиновдун айынан, миллиондогон каражаттар Медакадемиянын бюджетине түшпөй калып жатканын жазганбыз. 2010-2011-окуу жылына план боюнча 1-курска 150 чет элдик студент кабыл алынышы керек болчу. Бирок, жыйынтыгында 37 гана студент кабыл алынган. Бир студенттин контракт акысы 110 200 сом болгондо, Медакадемия бюджетине 13 миллион сомдук зыян келтирилген. Быйылкы 2011-2012-окуу жылына планда каралган 120 орундун ордуна 12 гана студент 1-курска кабыл алынып олтурат. Анын жыйынтыгында 10 миллион сомдун тегерегиндеги суммага Медакадемия бюджети аксаган. Ошол эле учурда, Кыргызстан эл аралык университетине 250 чет элдик абитуриент кабыл алынган. Көрдүңүзбү, жетекчиңе жараша окуу жайында абал кандай болорун?
 
Парламенттин комитетинде окутуунун сапаты каржынын жетишсиздигинен аксап жатканын билдирген ректор Зурдиновдун эсине салып, эскертип койчу дагы бир маселе бар. Зурдинов Медакадемияны башкара баштагандан бери баш-аягы 70тей медицина илимдеринин докторлору, кандидаттары, доценттери, б.а. академиянын “каймактары” башка жакка кетип калышкан. А “каймактарынан” башка катардагы окутуучулар, кызматкерлерди санаган эч ким жок. Ошондо окутуунун сапатынын эмнеден улам начарлап жатканын көпкө ойлонуштун деле кереги жок болуп жатпайбы. Медакадемияда окутуунун сапатын каржынын тартыштыгы (ага да ректор өзү күнөөкөр) түшүрүп жатабы же анын авторитардык башкаруусу себепкеркерби?
 
Айтор, ректор Зурдинов мыйзамсыз кызматында олтурганы аз келгенсип (аны да “Майдан” кеңири жазган), алды-артына карап, байкуш студенттерге жетекчилик кыла албаган алсыздыгын шылтаганды койсо жакшы болот эле.
 
Фармакология комитетин да курутканбы?
 
Бу Зурдиновго Кыргызстандагы эң ири окуу жайдын ректорлук кызматы аздык кылып жатканбы, айтор, анын ушу кезге чейин Медициналык техника жана дары-дармектер менен камсыздоо департаментинин Фармокология комитетин колдон чыгарбай, мыйзамды да уруп ойнобостон, жетектеп келе жатканына айран таң калдык. “Мамлекеттик кызмат жөнүндө” мыйзамына ылайык, мамлекеттик кызматкер илимий жана окутуучулук кызматтан башка экинчи жумушта иштей албайт. Бирок, ошого карабастан, Зурдиновдун аталган комитетте да, Медакадемияда да жетекчи болуп, эки чылбырды бир колуна кармап олтурганына эч ким кызыгып да койгон эмес. Мунун бирден-бир себеби, Медициналык техника жана дары-дармектер менен камсыздоо департаментинин жетекчиси Р.Курманов менен да Зурдинов аябай тыгыз мамиледе экен.
 
Билишибизче, Зурдинов департаментке келген учурлар сейрек, бирок, андай жаңылык салтанаттуу түрдө тосулат. Зурдинов мырзаны Курмановго кандай сый-урмат көргөзүшсө, ошондой урмат менен тосуп алышат. Анткен менен, Фармакология комитетинин жыйынын негизинен ректор Зурдиновдун Медакадемиясында өткөзүү салтка айланып кеткен. Фармакологдор КММАнын ректорунун колу бошобой жатканына ал жакка барышабы, же башка да себеби барбы, азырынча так айтуу кыйын. А бирок, ал жыйындар Зурдиновго керектүү документтерге кол койдуруу менен гана чектелерин жер тыңшар маамыттар айтышууда. Дары-дармек департаментинин өзүндө Фармакология комитетинин ишин Зурдинов дайындаган орун басары, санитардык-гигиеналык гана билими бар аялзаты жүргүзөт.
 
Окурманга Фармакология институту тууралуу азыноолак маалымат бере кетсек. Бул органдын бирден-бир иши Кыргызстанда сатыкка чыгарылуусу тийиш жаңы дары-дармектерди каттоого багытталган. Алар дары-дармектин үлгүсүн берет да, институт анын ден-соолукка коопсуз экенин текшерип чыгуусу кажет. Оңой көрүнгөнү менен, дары-дармегине лицензия алуу фирма үчүн тозоктун тозогу. Биздин маалымат боюнча, лизенция алуу кезеги учурда узаргандан узарууда. Анын себеби эмнеде? Акаев учурунда дал ушул Фармакология комитетинин ишмердүүлүгүнүн айланасында чыр чыккан. Ошондо коомчулукка дары-дармектин бир түрүн каттоо үчүн 1000 долларга чейин пара алышары жөнүндө сөз тарап кеткен. Адатынча, бул чырды бийлик көп курчутпай жабууга жетишкен. Кийин деле, азыр деле ушундай ушактар угулуп калат. Ошонун өзүнөн эле Фармакология институтунун төрагасы кызматынын канчалык майлуу-сүттүү экени көрүнүп турбайбы. Зурдиновдун да бул кызматын мыйзамды бузса да, өткөзбөй кармап турганына дал ушул жагдай себеп болгон жокпу? Айтуу кыйын...
 
Профессор атын жамынган илим докторлору
 
Ректор Зурдиновдун өзүнө карата басма сөздө кандай сын макала чыкпасын, жалаң медицинада атагы чыккан адамдардын атынан жооп жазуу оорусу бар. Эмне маселе болбосун, бул адамдар ректорду колдоп чыгууга даяр. Алардын колу коюлган кайрылуу каттары дээрлик бардык мезгилдүү басма сөз каражаттарында жарык көргөн. Бирок, эң кызыгы, ректорду колдоо максатында бул адамдардын уят-сыйытты жыйыштырып коюп, илимий даражасын жогорулатып жазып алгандыгы болууда. Кыргыз Республикасынын Жогорку аттестациялык комиссиясына Улуттук люстрация кыймылы кайрылып, бул бакиевдик режимге кызмат кылган Ашыралы Зурдиновду колдогондордо чын эле профессорлук наам бар-жогуна кызыккан. Жыйынтыгында, кайрылууларга оозу-мурдун кыйшайтпастан, фамилиясынын тушуна “профессор” деп жазып алгандын баары эле профессор эмес экени аныкталган. Н.Н.Бримкулов, Р.Калиеванын профессор наамын алуу боюнча аттестациялык иштери каралып жаткан болсо, Б.А.Абилов, К.Б.Куттубаева, У.М.Тилекеевада өмүрү профессор наамы болгон эмес.
 
Айтор, өзүн коомчулуктун көзүнчө апакай көрсөтүү үчүн ректор Зурдиновдун ойлоп таппаганы жок.
 
Корутунду ордуна
КММАнын ректорунун канча жерге барып кандайча кубулуп жүргөнүн бул макалада жакшы эле ачып бергендей болдук. Ошентсе да, бийлик чөйрөсүндө олтургандардын Ашыралы мырзаны кандай болбосун колдоого алууга даяр экени бизди өтө таң калтырууда. Же бийликтин оппозиция айткандай сокур, дүлөй болуп бүткөнү чынбы? “Качанга чейин биздин үстүбүздөн акыйкатсыз жетекчилер башкарат”,- деп жаалданганы канча. Ошентсе да, бизге жеткен маалымат боюнча, бийлик сересинде жандануу пайда болуп, ректор Зурдиновду алып түшүү маселеси талкууга алыныптыр. Бир чиновник “акчасын алып, ордунда калтырбайлыбы” деген экен, аны башбакан Бабанов кууп чыккан имиш. Чынбы-калппы, айтор, КММАнын реткорунун да күнү бүтүп калган окшойт. А биз бул теманы эмкиде Медакадемиядагы финансылык тартип бузуулар туурасында улантабыз.
 
Асанбек Садыров,
"Майдан.kg" гезити
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2573

Бишкек, "Саясат.kg". 26-апрелде парламентке өкмөт башчы Ө.Бабанов баш болгон аткаруу бийлигинин атка минерлери 2011-жылдын жана акыркы “100 күндүк” отчетун берүү үчүн түгөлү менен барышпадыбы. Андан эки күн мурда, 24-апрелде "The Moscow Post" маалымат–аналитикалык гезитинде “Кичинекей мамлекеттеги чоң мүмкүнчүлүктөр” аттуу макала жарыяланып, анда Кыргызстандын премьер-министри Өмүрбек Бабанов менен Казакстандын президентинин өкүлү Булат Утемуратовдун маегинин стенограммасы көрсөтүлгөн. Коомчулукка премьер-министр Өмүрбек Токтогуловичтин Казакстандын президентинин жардамчысы   менен болгон жолугушуусунда сүйлөшкөн сөздөрү бир катар интернет жана басма сөз каражаттарына жарыяланып кеткен болчу. Мындай сенсация менчик болгон менен  россиялык басылма тараптан таркатылышы биздин бийликке, тагыраак айтканда өкмөт башчыбызга ал жактын көзү түз эмес экендигин каңкуулап турат. Демек, орустардын бийлик менен коомчулуктун ортосундагы мамилени алгачкы сыноосу деп түшүнсөк да болот.

 
Бирок өкмөт башчыбыз адатынча эле парламент трибунасынан чычалап, “бул кара пиар, менин лексиконумда андай сөз жок” деп чыкты. Ал ушинтип оозун жыйгычакты эле  Социал-демократтар фракциясынан депутат Акылбек Султанов өкмөт башчы Бабановдун беделине шек келтирген басылмаларга чара көрүүнү сунуштап жиберди. Акылбек мырза токтоно албай, мындай далилденбеген имиштерди жарыялаган маалымат каражаттарын жоопкерчиликке тартуу боюнча акылын да айтты: “Ушуга окшогон ушактар менен ар кайсы гезит бетинде жүрөсүз. Муну окуган коомчулук чындыгында эле туура эмес пикирде болуп калышы мүмкүн. Мен да окуп алып, 200 пайызга башка пикирге өзгөрүп кете жаздадым. Сиз бул маселени жөн койбой, ошону баскан гезиттерди сотко берип, өзүңүздүн укугуңузду коргошуңуз керек. Бул жерде өтө катуу нерселер жазылган экен”.
 
Ушуну эле күтүп турган Ө.Бабанов парламенттеги кошоматчы, эскиче ой жүгүрткөн, Акаев, Бакиев доорун эңсеген депутаттардын колдоосуна таянып, жалпыга маалымдоо каражаттары тууралуу мыйзамды катаалдаштыруу демилгесин көтөрдү. Муну ал басылмаларда ушак-айың көбөйүп, туура эмес коомдук пикирди калыптандыруу өнөкөтү күчөп жаткандыгы менен түшүндүрдү. Айрыкча ал "казакстандык олигарх Булат Утемуратов менен телефондук сүйлөшүүнүн тексттик көчүрмөсү" деп алгач сайтка жарыяланып, андан гезиттер көчүрүп баскан материалды мисал келтирди.
 
Өмүрбек Бабанов анын саясий атаандаштары төбө чачты тик тургузган ушактарды гезиттерге жаздырып жаткандыгы тууралуу мындай деди: “Мына ошол сайтка, анан гезиттерге чыккан материалдагыдай Утемуратов менен андай сүйлөшүү болушу мүмкүн эмес. Менин лексиконумда жок сөздөрдү кошуп алышып, ушундай деп жазып жатышат. Аны окуган адамдын чынында эле төбө чачы тик турат. Аны ким жаздырганын жана мына ошону тараткан сайттын ээси ким экенин силер өзүңөр баамдап жатсаңар керек”.
 
Ооба, акыркы мезгилде өкмөт башчыны, анын командасынын (министрлер) популисттигин көп эле маалымат каражаттары, анын ичинде “Майдан kg” гезити сындап келатат. Бул эң оболу элдин үнү, себеби бир эмес, эки ирет революция жасалган менен эски бийликти карапайым элдин каны менен жетип, бийликке кайра эле ошол карапайым калктын шорун куруткан шылуундар менен шумпайлар, уурулар менен кескилер, кошоматчылар менен эки жүздүүлөр келип жаткандыгына нааразы болгондор толтура. Эми алардын баягы эле Айдар менен Максим түзүп кеткен эски схема менен иштеп, байкуш элдин шорун шорподой кайнатып жаткандыгын сындабаганда, макташ керекпи? Топчубек Тургуналиев айткандай, буларга “Акаев болобу, Бакиев болобу, эртең Сакиев келеби, баары бир, кайсы бийлик менен болбосун, тил табышып кете берет”.
Бир эле уулуу көмүр чуусун алалы, өткөн жылдын күзүнөн бери бүтүндөй коомчулук алардын “уурулугун” кашкайта далилдеп, бул миллиондогон долларлар айлантылган “шабашканын” артында кимдер тургандыгын көрүп, билип турса деле, ал тургай Башкы прокуратура кылмыш ишин козгогондугуна карабай, айрым көлөкөсүнөн алысты көрө албаган депутаттардын колдоосу менен акталып, кайра иштеп жүрүшпөйбү.
 
Ал эми өкмөттүн “100 күндүк” программасы элдин башын айланткан шоу же жаш балага кургак упчу эмизген алдамчылыктын эле бири болууда. Дүйнөлүк практикада кайсы аткаруу бийлиги болбосун, жумуш орундарын түзүү, экономиканы көтөрүү менен иштегендигин көрсөтө алат. Бирок бизде тескерисинче бюджеттик мекемелердин кызматкерлерин кыскартуу, мурда  же эл аралык уюмдар жасаган иштерге автор боло коюу гана амалы жасалууда. Мисал дейсизби? Оппозициялык “Ата-Журт” фракциясынын депутаттарынын өкмөттүн популисттигин көзгө сайа көрсөткөн далилдерин мындай эле коёлу, ошол эле коалициялык “Ар-Намыс” фракциясынын депутаты Каныбек Иманалиев аткаруу бийлиги “100 күндүк” отчетуна экс-президент Р.Отунбаева эл аралык донорлордун жардамы менен Улуттук китепканага тартуулаган белегин да кошуп койгондугун айтып каңырыгы түтөбөдүбү. Кыскасы, улам убакыт өткөн сайын өкмөткө элдин эле эмес, өздөрүн такка отургузган депутаттардын да нааразылыгы күч алууда. Кыскасы, окемдер айтмакчы, “Бетиң кыйшык болсо, күзгүдөн көрбө”.
 
Анткен менен К.Оторбаевдин “кара жащиги” КТРди, Бабанов тарабынан каржыланган “НТС” каналын бурасаң эле эртеден кечке өкмөттү мактай берип тажатат. Алар ушинтип элдин башын айландырабыз деп ойлошсо керек. Тилекке каршы быйылкы жылы республикабыздын түштүгүндө дыйкандар эгинин эшек менен айдап жатышат. Акаев, Бакиевдин учурунда Кытай менен Беларустан жыл сайын тракторлор келип турчу эле, бул Бабанов менен Атамбаевдин тушунда ат араба да келе элек. Баарынан да күйүүчү май, техника акысы кутургандай кымбат. Ошол эле учурда 30-40 тонналык “Ховалар” Баткен аркылуу Тажикстанга күн сайын тынбай өтүп жатат. Биздин Өкмөт эмне, ала допучан кошуналардын дыйкандарына шарт түзүп койгонбу? Мындай көрүнүш ошол Бакиевдин бийлигинде да болгон эмес. Айтор, айта берсең, азыркы бийликке элдин арманы аттын башындай...
 
Бул бийликтин жолу ушунчалык эле каттуубу, кышында төрт түлүк мал жутка кабылып кырылып калса, жаз келбей жатып сел-ташкын күч алып,  өткөн жумада Лейлек районунда 400дөн ашык үйдү сел каптап, миңдеген гектар эгин аянтын жууп кетти. Мына сага “100 күндүк”...
 
Баса, 30-апрелде парламент депутаты Жылдызкан Жолдошева Акүйгө журналисттерди чогултуп алып, жүрөктү түшүргөн алдын ала маалыматтарды айтты. Жылдызкан Айтибаевна айтса жөн айтпайт эмеспи, ал жакында Германияга барып,  Кыргызстанда чоң социалдык жарылуу болорун угуп келиптир. Бул ирет карапайым калк үчүнчү революция деп Акүйдүн алдына чогулуп отурбай эле, жогоруда айтылгандай, элдин эсебинен байлык топтогон байлар менен көпөстөрдүн үйлөрүнө чабуул жасап, талап-тоношот экен. Үчүнчү революциядан кудай сакта!
 
Анткени азыркы бийликтин “гумандуу” саясаты менен бүгүнкү күндө байлар ого бетер байып, кедейлер андан да жакырчылыктын сазына батып, ортодогу ажырым күн сайын жогорулап жатыптыр. Бул так, ойлонуп сүйлөгөн немистер орустарга окшоп оюна келгенди эле божурай бербесе керек. Болгондо да алар мындай каңшаарды Айтибаевна айымга бекер айтпаса керек да...
 
К. Жакшылыков
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2608

Бул кылмышкерге айланган башкаруучу байлардын саясаты тарыхтын таштандысында кара тамгалар менен жазылып калаары чындык эмеспи. Себеби, өзүбүздүн нукура маданиятыбыздын багыты кылмыштуу болгондуктан, бийликке жана парламентке дагы маданиятыбызга жараша кылмышкерлер келип жатпайбы.
 
Бийликтегилердин да, оппозиция маанайыдагылардын да, түпкү максаты, эптеп чоңураак олжого ээ болуп калууга умтулууда болуп жатпайбы. Шалйлоолор менен  бийлик тепкичине көтөрүлүү үчүн, акча гана аябай жөлөлөк болоору айдан ачык белгилүү болуп калды. Дал ушул себептердин артынан  парламенттин ичинде акча жасоо максатында гана интригалар болуп жатканына күбө болуп келүүдөбүз. Бирөө коомчулукка белгилүү болуу үчүн, бир бийлик бутагында отурган лөктүн кылмыштуу бетин ачууга аракетин баштайт да, бирок тилекке каршы айягына жетпейт. Себеби ал кылмышкердин да, ар тарапта  колдоочулары көптүгүнөн бармак басты, көз кысты болуп иш жабылып калат.
 
Мисалы, Жогорку Кеңештин депутаты Искак Пирматовдун үстүнөн прокуратура кылмыш ишин козгогон эле, бирок парламенттеги депутаттар соттук териштирүү иштеринин милдетин алып, коллегасын «күнөсүү жок» деп сактап калышпадыбы. Буга кошумча кылып энергетика министри  А.Шадиевди дагы аман алып калышты, эгерде прокуратура менен сотторго өйдө жактан бут тосуулар болбогондо, өздөрү паракордун торунда чырмалбаганда, бул кылмышкерлер эчак эле темир тордун артынан орун алмак. Бир кезде 250 миллион долларды экс-транспорт жана комуникация  министри Н.Сулайманов Максим Бакиевге которуп берген деп А.Бекназаров айтып, үстүнөн кылмыш иши козголдугу туралуу маек берди эле, кандайдыр бир себептер менен бул кылмыш иши да жабылып калды. Учурда Н.Сулайманов ЖКте депутат болуп элге акыл үйрөтүп отурат. Мындай  мисалдарды айтта берсек түгөнбөйт, анын үстүнө кептин барысы бийлик башындагылардын өздөрү экономикалык кылмышка барып жатканында болуп, «балык башынан сасыйт» деген накыл кепке дал келип жатпайбы. Баарысынан эң коркунучтуусу, шайлоодо карапайым калк эчтеке кыла албай калды көрүнөт, себеби, байлар  ыргыткан сөөккө баарысы жанталашып чуркап, жада калса ал сөөк үчүн бирин-бири кекиртектен кармап мууздап салууга да даяр. Бийликтин өкмөттү коомдук көзөмөл киргизели дегени жакшы, бирок ошо коомчулук тараптан  өкмөттү көзөмөл кылууга Кыргызстанда активистердин саны жетеби? Же болбосо ошол эле коомдук көзөмөлдүн сөзүнө өкмөт башын ийчү беле.
 
Жүзгө жакын чет өлкөлөрдөн грант алып, иш алпарган  активистер бар, аларда дагы тууганчылык деген маселе жатат. Булар деле өз тууган туушкандарын жумушка алуу менен өз кызыкчылыктарын аткарышат. Ошондой эле министерстволордун тапшырмасын аткарып жүргөн коомдук бирикмелер дагы жок эмес, алар деле паракорчулук жолу аркылуу кызмат орундарын таап берүү менен алек. Ал эми  жаңы ачылган коомдук бирикмелерге грант алуу өзүнчө эле тозок, грантты дагы эски карышкыр лидерлер көзөмөл кылып жаңы чыккан лидерлерге грант бердире койбойт, булар өзунчө эле уюшкан чоң мафия, кекиртектеринен  миллиондор гана өтөт. Мисалы 2003- жылы Рыскелди Момбеков экөөбүз, Рамазан Дырылдаевдин миллиондогон долларды жеп алганынын бетин ачып, чет өлкөлүк донорго тастыктап бергенбиз, бирок тилекке каршы алардын кызыкчылыгы тетири чыкты , себеби чет элдик донорлор колдоо көрсөтүп, иштеп берип жаткан адамы колдоп, өз коргоосуна алуу экен.  Көрсө «бекер акча капканда» дегендей, Р.Дырылдаев ЦРУнун тымызын заказын аткарып турган экен да.  
 
Жакында «Кызыл Ай» коомунда чыр-чатактар болуп өттү, ал жерде деле миллиондорду жеп жаткандары билинип калды эле, «Кызыл ай кому» мурун Саламаттыкты сактоо министрлигине караган заңгыраган Эркиндик бульварына караган имаратты менчикке чыгарып алганы да таң калыштуу. Мына каякта жатат иттин өлүгү. Зангыраган имаратты жөн эле коомдук бирикмеге карматып койгондун артында коррупциянын жыты жыттанган жокпу? Муну териштирген прокуратура кайда, Саламаттыкты сактоо министрлиги кайда, мүлкүн алдырып койгон? Ушундай коррупцияга малынган « Кызыл ай коомун» колдогон  чет өлкө өзүнүн былык ишин чукумак беле, кайра эле иштетип жатат.
 
Коомдук лидерлердин да өз  кызыкчылыгы бар, алар деле баласын же туугандарын жумуш орундарына орноштурууга умтулат. Экинчи революциядан кийин канчасы жүгүрүп жүрүп, жумушка орноштуруу менен алек болуп акчалуу болду. Мына ушундай мисалдардан соң,  коомчулук кылмыштуу иштерге барып жаткандан кийин, бийлик бутактарында дагы кылмышкер чиновниктер иштейт, бул ачуу чындык! Ошондуктан коомдук көзөмөлсүз эле бийлик башындагылар мыйзамдуу иштөөлөрү керек. Калп эле коомдук көзөмөл бар деп эптеп элди алаксытып туруп, уурдоого өз трамплинин түзүп койгонуна таң каласың. Эгемендүү мамлекет болгондон кийин мыйзамды сыйлоо керек, мыйзам үстөмдүгү менен иш аткарылууга тийиш, мыйзамдын кулу болуубуз абзел. Эгерде бийлик башындагылар мыйзамды коргой албай, коомдук лидерлер менен биргеликте көзөмөл кылалы деп жатышса, анда бийлик өзүнүн жөндөмсүздүгүн көргөзүп жатканы деп бааласак болот.
 
Энергетика тармагына көзөмөл жүргүзүп жаткан коомчулукту, ушул эле А.Шадиев кууп чыгып, анан радиоактивтүү көмүрдү алып келбеди беле, кан какшап гезит беттерине жазсак дагы, Башкы прокуратура эч көзөмөлгө алган эмес. Демек  «кемигинде дагы, керкисинде дагы» бар дегендей, мамлекетти кылмышкерлер башкарып жатат дегенден жаңылышпайбыз. Анан дагы ушу кылмышкер бийликти, кылмышкер жарандар колдоп жатканына күйөсүң. Деги  биз мыйзамдуу мамлекет кура алабызбы? Шумдугун кургурдуку,  эми, Аида Салянованы жарандык коом коргой баштады, кайсы мамлекетте башкы прокурорду жарандар коргочу эле?! Мына ушул баш айланткан иштердин  баардыгын кышмыштуу коом десек жанылышпайпыз. КР башкы прокурору, жарандык коомдон жардам сурап, кызматта отурайын дегени өзүнчө ШОК болуш керек. «Боло берет турмушта, особенно кыргызда» деген шыкак кеп бекеринен айтылып калбаган чыгар. 100 күндүк милдеттеме алган  өкмөт башчысы иш алдыга жылат деди эле, жыйырма жыл мурда кандай болсо, бүгүн деле   жашоо-турмуштун онолуп, же бир реформа болгонун көргөн жокпуз. Каржы полициясын болсо жойдук демиш болушуп,  атын эле өзгөртүү  менен  кайра эле кызмат орундарды соодалап жатышат. Ал эми жумуш орундарынын отметкасынын  баасы өйдө көтөрүлүп, башчылар акча жасоонун аракетинде жүрүшөт. Мыйзамдуу мамлекетти орнотууга бир дагы бийлик башындагылардын иш аракетин көрбөдүк, экономикабыз болсо өйдөлөбостөн, артка кетип, күндөн-күнгө чөгүп баратат.
Ал эми сот системасын реформалоону эки жылдан бери аяктай албай жатабыз. Коомдук телевидение кылабыз деп,  КТРды көзөмөлдөө кеңешин шайлашты, бул шайлоодо жалаң гана өз кызыкчылыгын ойлогон карт бөрүлөр өттүп, чынчылдар аркада кала берди,  же ИИМ, же прокуратура реформа болгон жок, эски чапаны жыртык бойдон эл кийип алгандарына сүйүнүп жатышат. Биз коррупция менен күрөш жүргүзүп жатабыз деген бал-төбөндөй интервьюларды беришет экен дегеле, акыры бары бир жыртык бүтөлбөй, эч натыйжа чыкпай жатпайбы аттиң.
 
Эми темир жолду Кытайлыктарга салдырабыз деп жанталашып жатышат, анализдеп көрсөңөр, пара берген жагынан Кытайлыктар биринчи орунга чыгат го, эгерде кытай пара бербесе, кыргызстанда коррупция эчак эле токтомок. Кытай мамлекети азыр, ушул тапта Кыргыздын экономикасынын 40% ээлейт. Кен байлыктарыбызды болсо акырындык менен алып келе жатышат, согушсуз экспанция деген эле ушу, бул алсыз бийлик элди кырылган кара кытайга кул кылып берээри да бышык.
 
Таластагыдай синдромдо атайын элди кубалаганы, түштүктөн чыккан  саясатчылар Бишкеке митинг жасаса ушундай эле кубалап салабыз дегени эмеспи. Анткени  бийликтин колунда элдик кошуун, чоң топ бар, алардын лидерлерине анда санда тамак уюштуруп берип турушат, жыйын кылып анча мынча сый урматын көргөзүп колдон чыгарбайт, элге карама каршы айбайт көргөзгөнгө ынгайлуу, бирок бул деле убактылуу десек жанылышпайбыз. Убакыт-сааты келсе эл деген сел болуп кетсе, элдик кошуун эчтеке кыла албайт.
 
Оппозицияга  эч бир тийешеси жок, жаңы чыгып келеткан «Кыргызстан жаңы күчтөрү» кыймылын, келечекте патриот боло турган, жаңы саясатчылардын абройуе тебелеп, шагын сындырганы, бийликтин жанылганы болуш керек. «Темирди канча суутса, темир ошончо курчуйт» эмеспи.
 
Монгол президенти: «демократия такай жаш баладай анын жалаягын такай тазалап жүрүш керек, ал басканда бат эле жүгүрүп кетет, бийлик токтото албайт. Авторитардык башкаруу тарыхтын таштандысында калаарына аз калды, мыйзамдуу мамлекет болооруна көп бар го, себеби эл өзү кылмыштуу маданиятта тарбияланып өсүп жатканын күбөбүз» деп айткан ачуу чындык, бул курч көз караш дал биздин мамлекетибизге, өлкө башчыларыбызга карата айтылган ачык сын эмеспи.
 
Качкын БУЛАТОВ,
укук коргоочу,
атайын “Саясат.kg” үчүн
 
                                                                                                              
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2169

 «Кыргыздын душманы кыргыз»
С.Жигитов
 
Бишкек, "Саясат.kg". Бул Таластагы Андаш  алтын кенинин чатагы «Чубактын кунунан» да жаман чубала турган болду. Бир туруп бизде мамлекет, өкмөт деген бар экендигине да ишенбей кетесиң. Болбосо, канча жыл болду, ушу кенедей кендин айланасындагы  ызы- чууну бир эле күндүн ичинде ары, же бери кылып басып койчу жерде эле да.
 
Ушул жылдын 27- мартында өкмөт башчысынын орун басары Жоомарт Оторбаев, андан мурун өкмөт башы  Өмүрбек Бабанов өзү барып , Көпүрө-Базар айылынын тургундары менен жолугушуп кайтышкан эле. «Бала, баланын иши чала» дегендей жаңыдан шайланышкан жаш жетекчилерибиз жаштык кылып жатышабы, айтор,  алардан деле орусча айтканда «толк» жок  окшойт.  Андаш кени жөнүндө жазып деле, айтып деле жатабыз, эч натыйжа чыкчудай эмес.  Эми, мындан ары кандай болот? Кенди ачса ачышып, ачпаса андан ары таптакыр  жабышып,. чечкиндүү  кадамдарга барыш керек го, бөөдө элди кыйнабай.
 
Бизге жеткен маалыматтарга караганда Көпүрө-Базар айылындагы ар бир бешинчи үй- бүлөө  жакырчылыкта жашап , жаштардын көбү жумуш издешип ар кайсы жерде жүрүшөт.  «Кыргыздын душманы кыргыз» деп  Салижан Жигитов айткандай, ошол жердеги элдин үчтүн бирине жетпеген азканакай адамдар мурунку колхоздун мал- мүлкүн  «талап- тоноп» байып, бир канчасы жергиликтүү өкмөттүн курамына кирип  алышып, баш көтөргөндөрүн  коркутуп- үркүтүшүп,  ур- токмокко алышып  элге күн көрсөтүшпөйт экен. Алар аз маяна менен  үйүр-үйүр жылкыларын, короо- короо койлорун бактырышып,  кысылгандарга акчадан  карыз беришип элди өзүлөрүнө  көз каранды кылып алышыптыр. Ал эми кен ачылып иштей баштаса көптөгөн жергиликтүүлөр айына 20-25 миң  сомдон айлык алышып иштеп кетишсе, тигилердин «феодалдык»  күнү бүтүп, айылдагы таасиринен ажырап калып жатышканы турушат. Ошондуктан тиги каршы тарап кенди ачтырпаска болгон дареметин,  күчүн жумшап жатышат.
 
Жакында эле  Жоомарт Оторбаев  Көпүрө-Базарга эл менен жолугушууга барганда тиги каршы топтун өкүлдөрү  сүйлөп бүткөндөн кийин, берки кен ачылсын деген тараптагы сүйлөөчү адамдардын тизмесин райондун акимине берип жаткан баланы ошол жерден  каршы тарап сүйрөп түшүшүп, ур-токмокко алышып, ышкырык, кыйкырык, ызы чуу дейт. «Андай эле мыкты экенсиңер, чыккыла!  Көк бөрү тартып кетели» деп ызырынышыптыр. Ошол жерде  Ж.Оторбаев баш болгон бийлик өкүлдөрү эч нерсе кыла алышпай  «бекер кино» көрүшүп карап турушкан экен.  Районду кой, республикалык деңгеелдеги жетекчинин көзүнчө карапайым калкты басмырлап, ур- токмокко алышы эмне деген шумдук!  Же, ал жердегилер тээ илгерки 20-30-жылдардагыдай «басмачы»  болуп кетишкенби?
 
Эмесе ушул маселе боюнча айрым бир адистердин пикирлерине көңүл буруп көрөлүк.
 
Орозбек  Дүйшеев, Тоо-кен өнөр жайы боюнча белгилүү адис:
 
- Эми, сизден сурайын дегеним деги биз каякка баратабыз? Же, кен ачылбаса, чоңдорубуз карап туруп айылдык  «бейбаштарга» чара колдоно  алышпаса?  Кыргыз өкмөтү  бүт курамы менен отставкага кетсин деп К. Ташиев туура эле айтып жаткан окшойт. Булар жөнүндө сиздин  оюңуз кандай?
 
- Сиз эң жакшы суроо берип, абдан туура маселени коюп жатасыз. Бул кен байлык деген жалпы  кыргыз элинин келечегинин байлыгы. Ошондуктан муну убагында иштетиш керек. Биз 20 жылдын ичинде Кыргызстандын экономикасын эле талкалабастан, кадр маселесин кошо талкаладык. Бизде бүгүнкү  күндө элди эч убакта ойлобогон, мансапкор, дүйнөкор, ыймансыз жалаң  эле өз чөнтөктөрүнүн камын көргөн кадрлар өсүп чыгышты. Булардын дээрлик бардыгы азыркы бийликте отурушат. Алар «Карга карганын көзүн чокубайт» болушуп бирин-бири, байларды колдошуп, а карапайым, жөнөкөй адамдарды «унутуп» коюшту.
 
Жанагы сиз суроо берген Таластагы маселе мына момундай болуп жатат. Жергиликтүү колунда бар адамдар (байлар) байлыгынын күчү менен айылдык депутаттарды, айыл өкмүтүндөгүлөрдү, ал эмес райондун акимине чейин өз кишилеринен шайлап алышкандар. Булар илим менен техниканын дагы , келечектеги экономика менен дагы иштери, кызыкчылыктары жок.  Алардын ою эле кантип байыш керек.
 
- Эми, сөзүңүзгө аралжы. Сиздин айткандарыңыздын калети жок. Менин айтайын дегеним, бир кичинекей Көпүрө-Базар айылындагы анча- мынча чыр чатакты чече алышпаса биздеги эмне деген бийлик? Тартип бузгандардын баарын эле каматып, «соттотуп-оттотуп» жиберсин дегенден алысмын. Эл менен сүйлөшүү, «элдик дипломатия» деген, ж.б. жолдор бар.  Бул Андаш кенин жакын арада ачып иштетиш керек, же таптакыр жабыш керек. Ушул иш өкмөттүн колунан келеби? 
 
- Эми, бул боюнча да бааны сиз туура берип жатасыз, себеби, бир маселени чечиш үчүн ошол маселенин негизин түшүнүш керек. Бул балдар жетекчилик кызматта иштешкен эмес. Айталык Жоомарт Оторбаев илимдин доктору, Ө. Бабанов өсүп келе жаткан жаш жигит. Экөө  тең  өндүрүштө бир күн иштешкен эмес. Илимди өндүрүш менен, анан жетекчиликке  байланыштыруу  абдан татаал иш. Ошон үчүн жакында Президентте болгонумда айттым, байлык өндүрүштөн  пайда болот.  Эмне үчүн бул аткаруу бийлигинде  өндүрүшчү  адамдар жок. Анан ошол өндүрүштүн ичинде Кыргызстандын экономикасын алып кете ала турган, ары татаал  тоо-кен  өнөр-жайы бар. Иш билги адамдарды ушул татаал тармакка  алып барсак  анан иш алдыга жылат эле. Бизде болсо, тилекке каршы кадр тандоо маселеси бүгүнкү  күндө  башаламан.  Кадр маселесин ар бир партияга берип койгон , бул такыр туура эмес. Элди сүйгөн, ишти билген адамдарды коюш керек.  Бизде: «Бөдөнөнү  сойсо да касапчы сойсун»-деген сонун сөз бар.  Дагы бир айтып кое турган сөз, биздин жергиликтүү  уюмдардын, бийликтин жетекчилери  эл каякка кыйкырса ошоякка ооп, булардын мындай бир өз алдынча ишти алып кете ала турган ойлору, мүмкүнчүлөктөрү  жок.
 
 Мына эки жылдан бери иштеп жаткан Талас обулусунун губернатору менен жолукканда айткамын, Талас өрөөнүнүн экономикасын көтөрүп алып кете турган Жер-Үй менен Андаш алтын кендери. Ал экөөнөн жылына кирешенин 1 пайызынан алсаңар  ар жыл сайын  4 млн. $  түшүп турат. Бул каражатты жалаң элге жумшасаңар Талас элин марытып коесуңар.  Мисалы,  Ысык- Көлдө  ошондой акчага бир жылда 17 мектеп, канчалаган спорттук жайларды ж.б. куруп коюшту.  Ошон үчүн кудай берген байлыкты убагында иштетип, пайдаланып калыш керек. А  жанагы алтын кенди ачып иштетишке каршы чыгып жаткан тараптардын бирөөсүнүн да эмнеге каршы экендигин далилдей турган колунда эчтекелелери жок. Булардын  бардыгы тең жогоруда мен айткандай илим, техника менен иштери жок, элдин келечегин ойлобогон, жалаң  гана өзүлөрүнүн  чөнтөктөрүнүн камын ойлошкон  С. Жигитов айткандай «кыргыздын душманы кыргыз»  болгон кыргыздар.   Болбосо,  ага-тууган (ал жерде кыргыздардан бөлөк бир да башка улуттун өкүлдөрү  жок) чакан бир айылдын эли ынтымакташып, бири-бирине жөлөк-таяк болушуп жакшынакай эле болуп оокаттарын кыла беришбейби.
-Эми, эл качанкага чейин кыйнала берет? Андашты ары-бери кылып чечкиндүү кадам жасаш керек да.  Бабанов кыла албаса, анын «замы» кыла албаса, ким жасайт андай кадамды?  Ушу боюнча оюңузду айтыңызчы?
 
- Биз бул маселе боюнча Президентте болгонубузда  дагы айттым, бүгүнкү күндө Жогорку Кеңештин, Аткаруу бийлигинин иштери элдин купулуна анча толбой турат деп. Ошондуктан бул маселени караш керек да, чечиш керек.
 
- Кантип чечебиз,  Өкмөттүн орун басары-кыргызча айтканда  «жарым паша» Ж.Оторбаевдин көзүнчө  көпүрөбазарлыктар  бири-бири менен «тытышып»  «басмачыдан» да жаман болуп жатышса...
 
- Эми, ал кишинин көзүнчө  бирин-бири баса калып  «жакалашып»  жатышкандыктары туура эмес, тартипсиздик да.   Ж. Оторбаев аларды көрүп келгенден кийин маселе коюп, тартип бузгандарды жоопко тартууну ойлоп жаткандыр.  Мындай көрүнүш Таласта көнүмүш адатка айланып калды. Бир убакта  А. Атамбаевди да «таш бараңга» алышкан.  Талды-Булак кенин чалгындап жүрүшкөн чет элдик компаниянын миллиондогон $  мүлктөрүн өрттөп жиберишкен. Эл кайра жалдырап  суранып барышса кечирип коюшту. Кечиримдүүлүктүн да чеги, жакшы-жаман жактары бар.
 
Эми дагы кен чыккан жерлерди жөнгө сала турган дагы бир маселе бар. Ал мындай. Кен чыккан жерлерди жакшылап изилдеп туруп, ошонун негизинде  жергиликтүү эл, бийлик,  уюмдардын жана инвесторлордун ортосунда алардын милдеттерин,  өз ара жоопкерчиликтерин аныктай турган көп тараптуу келишим. Бул чоң маселе боюнча  2008-жылы Жогорку Кеңешке жазылган справкада көргөзүп,  анан ушул келишимдин негизинде Өкмөттүн чечимин чыгарып бергиле деп сунуш киргизгенбиз.  Бирок эмдигиче эч ким көңүл буруша элек. Эгерде ушундай документтерди даярдап беришсе,  анан барып эл менен иштешсе болот да.    Анда биз, маселен Андаш кени боюнча илимпоздорду, мурда иштеп кетишкен адистерди  ж.б. чогултуп алып элге барып айтат элек да:
« Эй, жолдоштор, бул кенди иштеткендин эч зыяны жок, мына илимдин далилдери, мынакей Өкмөттүн токтому, мынакей түзүлгөн келишимдер, мынакей силердин, айылдын, райондун, обулустун жана жалпы кыргыз элинин көрө турган пайдалары. Ошондуктан силер жоопкерчилик менен туура иштеп, тартип бузбашыңар керек деп ошондо айтсак болот. Анан эл туура түшүнүп, кен иштей баштаса эле  «элди оору каптап зыян алып келет экен»  деген  ж.б.  уу-дуу, ушак кептер болмок эмес.
 
- Эми, жанагыдай тартипсиздерди, башаламандыктарды уюштургандарды тезке салса болобу деги?
 
- Болот, ошон үчүн жанагыдай келишимдердин негизинде бир-экөөнү жоопко тартышка аргасыз болобуз. Анан дагы бир каталык, бул жерде Кыргызстандын мамлекеттик коопсуздук органы иш жүргүзүш керек. Антпесе жүрүп отуруп жанагы жаатташкандардын ортосундагы майда чатак ырбап отуруп, чоң чатакка айланып, мамлекеттин коопсуздугуна алып келет.
 
Башка эксперттер эмне дейт?
 
Кайрат Молдошев, көз каранды эмес эколог:
- Кен иштетүүдөгү бардык күмөн саноолорду четке кагыш үчүн ачык-айкын экологиялык  мамлекеттик экспертиза, андан кийин коомчулук экспертизасы жүргүзүлгөндөн кийин анан барып быякка макулдук берилиш керек. Дүйнө жүзүндө тартип ушундай»
 
Наталья Бушевец, «Андаш Майнинг» компаниясынын эколог-кеңешчиси:
- «Андаш  алтын кенин чалгындоо учурунда  бардык тийешелүү экологиялык экспертизалар жүргүзүлүп, анын коопсуз экендиги боюнча бүтүм чыккан.  Ошондуктан, кен ачылып иштей баштаса элге пайдадан бөлөк эч зыяны болбойт деп жоопкерчилик менен ынанымдуу түрдө айта алам».
 
Мына, карапайым адамдын пикири:
 
Андакул Төлбашиев, Таластагы Көпүрө-Базар айылынын тургуну:
- Биздин элдин көбү жумушсуз, жаштарыбыз ар кайсы жерде «тентип» жумуш издеп жүрүшөт. Элди жакырчылык каптады. Айылдык байларыбыз: «Андаш алтын кенин ачтырбайбыз»-  дешип каршы чыгып жатышат.  Жакында  Ж.Оторбаев айлыбызга эл менен жолугушууга барганда тиги кенди ачууга каршы тарап өзүлөрү сүйлөп бүтүшкөндөн кийин  чатак чыгарышып, бизди сүйлөтпөй коюшту. Анан биз: Премьер-министр кандай ойдо калды экен, элдин баары эле бир тараптуу каршы экен деп калдыбы, жанагы урушту чыгаргандар кимдер экенин билет болду бекен,  жокпу?  Кенди  ачып береби,  же тигилердин айтканы менен эле тим болушабы?   Ушуларды айталы деп атайы Бишкекке келгенбиз.
 
Р.S. Мына окурман, Андаш кенинин азыркы абалы. Эми, кендин келечеги кандай болот, бүдөмүк.  Акырында айтарыбыз:
 
Улуу урматтуу президент, урматтуу  Алмазбек Шаршенович!
 
Бул Андаш алтын кенинин мындан аркы тагдыры жалгыз Сиздин гана колуңузда калды. Башка  «атка минерлериңиздин»  «баш терилерин» эл байкап көрүшүп, алар кен боюнча чечкиндүү  кадам шилтей албасына көздөрү жетишти. Эми, Сиз бул кенге дагы бир жолу көңүлүңүздү буруп,  курамында тоо-кен өнөр жайын мыкты билген адистерден, коомчулуктун калыс өкүлчүлүгүнөн  турган комиссия чыгарып, Көпүрө-Базар айылынын жергиликтүү тургундарынын көпчүлүгүнүн  каалоо- мүдөөсүн орундатып, Андаш алтын кенин ачып иштетип бериңиз.
 
Кеңеш Бакир уулу
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 7296

 
 
Бишкек, “Саясат.kg”. Азыркы өкмөт буга чейинки бийликтегилердин аракетин улантып жатат. Өлкөдө болуп жаткан митингдер буга күбө. Акаев менен Бакиевтин каракчыларынан куралган команданын ишинин аракети жакшылык менен бүтпөйт шекилдүү.
 
 
 
 

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2829

Гезитибиздин өткөн санында “Ректор Зурдиновдун чыныгы жүзүнө кызыгасызбы?” – деген аталышта сын макала жарык көргөндөн кийин, окурмандардан, айрыкча, Медакадемияда билим алып жаткан студенттердин ата-энелеринен көптөгөн ой-пикирлер редакциябызга келип түштү. Биз экинчи тараптын, тагыраагы, Зурдиновдун макалада көрсөтүлгөн фактыларды төгүндөөгө аракет жасаарынан кам санаган эмеспиз. Анын ордуна Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын аппарат жетекчиси Абдыкерим Гапаровдун опурулуп-жапырылып, ойго келбеген кеп-сөздөрдү биздин редакцияга карата багыштаганы таң калыштуу көрүнүш болду. Албетте, аппарат башчынын сөз чабуулу, Медакадемиядагы моралдык-психологиялык климат, коррупциянын карааны тууралуу темага кайрылууга түрткү болду.
 
Баарынан да, аппарат башчынын өз ректору Ашыралы Зурдиновду колдоп, “силер ыйын кайда айтарын билбей жүргөн бей-бечаралардын проблемасын көтөрбөйсүңөр”,- дегени жанды кашайтты. Ошондон улам суроо туулат: качантан бери Зурдинов бечара болуп калган? Экинчи жагынан, “Майдандын” окурмандары биздин ар дайым калыс позицияны тутунуп, карапайым калктын жүрөгүндөгү маселени көтөрүү менен гана алек болуп келе жатканыбызды мыкты билишет. Бир адамдын да болсо тагдырын калчап, өз кызыкчылыгы үчүн куугунтуктап, чындыкты чыркыраткан жетекчи бизге дос эмес. Тилекке каршы, Зурдиновдун да Медакадемия ичиндеги былыктарын эске алганда, анын да адилет жетекчи экенине ишенүү кыйын болуп турат.
 
Бул жолку аңгемебизди профессор Ашыралы Зурдиновдун И.Ахунбаев атындагы КММАнын ректору болуп дайындалгандан кийин чыккан биринчи чуудан баштоону туура көрдүк. Учурунда бул иш коомчулукта чоң резонанс жараткандыгын белгилеп кетүүбүз керек. Ашыралы акебиз кызматка олтурары менен илимий жана лабораториялык иштер бөлүмүнүн башчысы Гүлзат Үсөнкулованы куугунтукка ала баштаган. Ага кандайдыр деле орундуу себеп болгон эмес. Болгону, анын үстүнөн аноним кат келип түшүптүр. 22 жылдык өмүрүн Медакадемияга арнаган Гүлзат Бактыяровнанын өмүрүндө ошондон кийин чыныгы тозок башталган. Башында Гүлзат айым эчтекени түшүнбөгөнү менен, бара-бара ээлеген орду ректордун өкүл кызы Жылдыз Исаковага керек болуп калганын сезе баштаган. Ар кандай куугунтуктардан кийин, 2010-жылдын февралында Зурдинова Г.Үсөнкулованы чакырып, кызматына татыктуу эмес экенин билдирген. Өз сөзүнө далил катары Зурдинов кызматынан алынып жаткан аялдын КНУнун биология факультетин гана аяктаганын келтирген. Айтор, Г.Үсөнкулованы ректор маянасы аз, эптеген бир кызматка которуп салат да, орду кургай электе өкүл кызын бөлүм башчылыкка дайындайт. Акыйкатсыздыкка күйгөн Гүлзат Бактияровна ошол замат Билим берүү министрлигине кайрылат. Ал жактан түзүлгөн комиссия Үсөнкулованын кызматынан ылдыйлашын туура эмес деп тапкан. Гүлзат Бактияровна кызматына кайра келет. Бирок, ректор өзүнүн өкүл кызын ага орун басар кылып дайындап, тыңчылык иш жүргүзө баштаган. Буга чейин орун басарлык кызмат деги эле болгон эмес. Өкүл кызын алып баруу үчүн Зурдинов кызматтык структурага өзгөртүү киргизген.Ошентип олтуруп, айы-күнү чыгып, 2010-жылдын 28-августунда ректордун буйругу менен Гүлзат Үсөнкулова менен түзүлгөн эмгнек келишими узартылбай кала берген. Бул учурда буйрук чыккан адамдын ооруп жатканы да эске алынган эмес. Өз чындыгын издеген Г.Үсөнкулова Октябрь райондук сотуна кайрылып, ал жерден ректорду утуп чыккан. Сот кийинки инстанцияларда да уланган. Бирок, Үсөнкуловага эрегишип алган ректор турганда, адилеттүүлүккө орун жок окшойт.
 
Биз Үсөнкулованын жагдайын мисал катары алдык. Минтип ак жеринен караланып, көчөдө калганы канча. Эми ректор Зурдиновдун кош стандартын караңыз. Медакадемияга бүт өмүрүн арнаган мыкты адисти кууп чыкты. Мейли дейли, ректордун кылганы туура болсун. Бирок, эмнеге ал ушу күнгө чейин 5-курстун студенткасына интимдик байланыш сунуштап, айыбы ачыкка чыккан доцент У.Амираевди кармап олтурат? 2010-жылдын июнунда ректорго 5-курстун студенткасы арыз жазып, Амираев эгер аны менен интимдик байланыш түзбөсө, зачет койбой тургандыгын билдиргенин баяндаган. Студентка өз арызында көрсөткөн доценттин дагы башка сунуштарын айтпай ак коелу (аны баяндаганда гезитибиздин багыты өзгөрүп кетет). Бул арыздын негизинде Медакадемияда комиссия түзүлүп, 2010-жылдын 15-июнундагы жыйынында доцент Амираевдин КММАнын этикалык кодексине караманча-каршы келген жүрүм-турумунан улам, аны менен түзүлгөн эмгек келишимин жокко чыгаруу чечимин кабыл алган. Комиссия мүчөлөрү Амираевдин 1980-жылы дал ушундай кылыгы үчүн кызматынан четтетилгенин да айтып чыгышкан. А бирок, комиссиянын чечими ректор Зурдиновдун бир түкүрүгүнө да арзыган жок. Доцент Амираев мурда кандай иштеп келген болсо, азыр да ошол калыбынан жазбай, эмгектенип келе жатат. Себеби, Амираевдин ректор менен шилекей алышкан дос, анын айтканынан чыкпаган ишенимдүү адамы экенин бүт Медакадемия билет. Амираевдин кылы кыйшайбай олтурганына башка буга кандай мыкты далил керек? Мына ушундай адамды коргологон ректордун өзү анда кандай жетекчи? Медакадемиянын аппарат жетекчиси бизге опурулгандын ордуна, өз башчысына акыйкат болууга кеңеш бербейби. Айта берсе арман көп, а Медакадемияга байланышкан бардык армандын баары так ушул ректор Зурдиновго барып такалып жатпайбы.
 
Ушу таптагы Медакадемиядагы жагдайды баарынан да саламаттыкты сактоо тармагын ийне-жибине чейин билген адис Елена Чернышева баяндап берди: “Балык башынан сасыйт деген кеп эзелтен айтылып келе жатат. Мисал катары Медакадемия менен Кыргы-Орус Славян университетин салыштыралы. Эки окуу жай тең медицина кызматкерлерин даярдайт. Бирок, Славян университетинде бул адистик боюнча келип окуган чет элдик студенттер көп. Себеп дегенде, Медакадемияда окутуунун сапаты начар, өйдө-ылдый коррупцияга тушугасың. Бул илдеттен арылмайын, эзелки Медакадемияны көрүү кыйын. Ал жакта дилинен мыкты дарыгер болгусу келген таланттуу студенттер көп. А алардын андай адис болуп чыгуусуна көмөктү окутуучу көрсөтөт. Маалымат каражаттарында байма-бай жазылып жатпайбы, азыр бул окуу жайдан 70тей жалаң наамы жогору адистер кетип калган. Бул кыйроо. Медакадемияда окутуунун сапаты эч качан азыркыдай ылдый деңгээлге түшкөн эмес. Ал аз келгенсип, коррупция бар экени дайыма айтылып келе жатат. Аны студент ачык айта албайт, себеби, айтты дегиче айдалат. Окутуучу, жетекчилик студенттердин муну ачык айта албастыгынан пайдаланат. Экзамен, зачетту акчага тапшырган студент ошондо окуйбу? Баары бир ансыз бүтпөсүн билет, демек, сабакка болгон кызыгуу жоголууда. Мына ушундай шартта даярдалган адиске эртең ден-соолугубузду кантип ишенебиз? Мен андайларга өмүрү кайрылбайм, себеби, алар өлтүргүчтөр”.
 
Өткөн сандагы макалада студент сабактан калса, 57 сом айып пул төлөй турганын сөз кылганбыз. Жума башында “Коррупцияга бөгөт” көрсөтүүсүнө ректор Зурдинов катышып, анын эсебинен айлык акылардын көтөрүлүп жаткандыгын, 8-март сыяктуу майрамдарды өткөзүп келишкенин айтып чыкты. Бул сөздү уккан Медакадемиянын персоналы чындап кыжырланууда. Себеби, аларды мыйзамсыз 11 саат (проректордун буйругу менен) иштеткени аз келгенсип, 57 сомдун эсебинен алардын айлыгын көтөрүп жатканын айтышканы -  акыркы чек болду. “Кайдагы кошумча айлык”,- дегени көп айтор. Бирок, бири да ачык айта алышпайт. Айтышса, албетте, ректор менен “лично” сүйлөшүүгө туура келет. Билбейбиз, мындай диктатура Бакиевдин тушунда да болбосо керек.
 
Ошол эле көрсөтүүдө ректор студенттер жатакана акысын арзандатуу талабы менен кайрылганын жокко чыгарды. Студенттердин кайрылуусу биздин колубузда турат. 500дөй студент ректорго жатакана акысы кымбат болуп жаткандыгын, ансыз деле тамак-ашка баа асмандап турганда, арзандатуу жагын караштырууну суранып кайрылыптыр. Ректор бул кайрылуудан кабары деле бар. Же ага буга окшогон студенттердин арыз-муңун жеткизишпей, орто жолдон “тындым” кылышабы? Учурда студенттер 1 жатакана орду үчүн айына 950 сом төлөйт. Бир комнатадан окуу жайдын бюджетине 3800 сом түшөт экен ошондо. Салыштырмалуу караганда, Курулуш-архитектура университетинде 1 жатак орун 400 эле сом. Эки окуу жайдын жатаканасы жакын жерде жайгашкан. Анда кантип эле Медакадемияда башка баа да, КГУСТАда башка? Же Медакадемиянын жатаканасындагы полдор алтындан жалатылганбы? Студент контрактысын, кошумча акыларды төлөгөнү аз келгенсип, жатаканага да ушундай жогору баада төлөп бериши керекпи? Баарын студенттердин чөнтөгү менен чечкен ректордун саясатында деги кайсы адилеттүүлүк жатат? Муну укпаса, ректорго дагы бир маселени кулак кагыш кылабыз: студенттер ага суук залдарда лекция угуп, жазып, ден-соолуктары начарлап жатканын айтып кайрылышкан. Же муну да Зурдинов билбей калдыбы? Эмнеге ректор жылуу кабинетте олтурушу керек да, студенттер суук залдарда сабак өтүүсү тийиш?
 
Ректордун мыйзамсыз бул кызматта олтурганын өткөндө сөз кылганбыз. Эске салсак, өз жарлыгында И.Чудинов КММАнын ректорун “мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин дайындоо жана кызматтан бошотуу жобосуна” ылайык дайындап жатканын баяндаган. Ректор Зурдиновго карата жарлык 2009-жылдын 12-мартында чыккан. А бирок, премьер-министр жарлыгында белгилеп өткөн жобо күчүнө болгону 2009-жылдын 13-мартында кирген. Аталган жобону бекиткен өкмөттүн токтомунда так жана даана “Токтом расмий түрдө жарыяланган күнүнөн тартып күчүнө кирет”,- деп жазылып турат. Токтом расмий түрдө “Эркин тоо” гезитине 2009-жылдын 13-мартында жарыяланган. Демек, дайындоо мыйзамсыз болгон. Бул маселе боюнча акыйкат издеген адамдар Жогорку Кеңештин Адам укуктары, конституциялык мыйзамдуулук жана мамлекеттик түзүлүш комитетине кайрылып, мыйзамдын бузулган-бузулбагандыгын тастыктап берүүнү өтүнүшкөн. Депутат Эркинбек Алымбеков жетектеген комитет болсо Конституциялык палатанын түзүлө электигин эске алганда, өзү эксперттин ролунда болушу керек болчу. Бирок, комитет “карышкырга кой кайтартып”, бул маселени тактоону өкмөткө тапшырган. Өз ишин билбеген эл өкүлдөрүнө чындап кыжырың кайнайт.
 
Өткөн санда да макалада келтирилген жүйөөлөрдү иликтеп чыгуу зарылдыгын белгилеп, Башкы прокуратурадан иликтөө күтөөрүбүздү жазганбыз. Бул макала да расмий Башпрокуратурага кайрылуу болсун. Дагы баса белгилеп кетебиз, Медакадемия биздин эртеңки саламаттыкты сактообуздун жүзү. Эгерде Иса Ахунбаевтин атын алып жургөн, биз сыймыктанган Медакадемиянын жүзү Зурдиновдун жүзүндөй болсо, барар күнүбүз, жетер чегибиз ушубу? Же акыр-аягы акыйкаттык орноп, анын жетекчилигине татыктуу адам келеби? Айтор, үмүт эч качан үзүлбөйт... Ректор Зурдиновдун кетер күнүнөн да демек, үмүт үзүлбөйт...
 
Булак: "Майдан.kg" гезити, 25-апрель
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2578

Курамына “Ата-Журт”, “Бүтүн Кыргызстан” жана Кыргызстан коммунисттер саясый партиялары кирген оппозициялык “Адилет Келечек” кыймылынын мындан ары эч кандай митингдерди уюштурбай тургандыгы, баарын элдин эркине коеру тууралуу билдирүүсү бүгүнкү бийликтин “барбаросс” планын бузду. Анткени, миңдеген адамдардын катышуусундагы митингдердин бийликке акыркы мөөнөт катары чектеген 21-апрель күнү жакындаган сайын, колундагы бийлигин сактап калгысы келген аткаминерлер улам жаңы чагымдарды ойлоп таба баштаган. Башкасын айтпаганда да, алардын улам бир аймакта оппозициянын митинги өтөөрү тууралуу ушактарды таркатып, эл ичинде бүлүк салганы эле кандай жорук!

 

Таласта Кыргызстандын жаркын келечегин көздөгөн жаңы, катарында жаштар көп кыймыл элдик жыйын өткөзмөкчү болгондо, бийлик эл ичинде ар кандай чагымчыл ушактарды таркатып, иш жүзүндө өз элин экиге бөлгөн саясатты жүргүзгөнүн бүгүн эч ким тана албайт. “Түштүктүктөр келе жатат!”,- деп дүңгүрөтө элди көчөгө алып чыкканы кайсыл акылга сыйат? Кайсы акыл-эси соо жетекчи ушундай көрүнүшкө жол берет? Таластагы “операция” ийгиликтүү аяктагандан кийин, бийликтегилерди тейлеген идеолог-пиарчылардын табасы канып, канча шампандын башын алышканы бизге белгисиз, бирок, оппозицияга каршы кое турган далилдүү аргументи жок башкармаларга бул нерсе жаккандыгы, аны кеңири масштабда колдонууга өтүшкөнү көрүнүп турат. 21инде Кара-Балтада, Нарында, Ысык-Көлдө оппозиция митинг өткөзгөнү жатканын элге кабарлашып, бүлүк салышканы эмнеден кабар берет?
 
Алдын-ала бул “барбаросс” планын колдонуу чечилгени - бийликтин дүжүр эксперттеринин ошол замат былжырай баштаганынан эле көрүнүп турат. Короз кыйкыра элек жатып, Кара-Балтада оппозиция митинг өткөзөрүн жарыялап жиберишти. Ошол учурда оппозиция “21-апрелде, андан кийин да биз митинг өткөзбөйбүз”,- деп какшыганын эч ким деле уккан жок. Себеби, маалымат каражаттары булардын колунда, байкуш оппозициянын бир жалпы республикалык телеси болсочу! Айтор, ошол күндүн эртеси Марат Казакпаев деген эксперт чалыш чыга калып, “Кара-Балтадагыдай көрүнүш мурда Токмок, Талас, Нарында орун алган. Оппозиция өлкөнүн түндүгүндө элди чогулта алган жок”,- дебеспи. Казакбаев андан ары ачык эле “оппозиция лидерлери – аймактык гана деңгээлде, түштүктө гана колдоо таба алат”,- деп оюн бышыктаган. Мараттын кимдин пулу менен кычыраган костюм кийип жүргөнүн билебиз. Ага таарыныч деле болбойт, себеби, анын наны ушул, ким акча берсе, ошонун сөзүн сүйлөйт. Бирок, ага пул бергендердин саясаты курутуп жатпайбы. Ушул элдин арты менен олтурган кабинеттерине жетишпеди беле. Атамбайчик өзү да президенттик шайлоо бүткөндөн кийин, “мени түштүк да колдоду” деп көз жашын төкпөдү беле. Анан эле эми түштүк буларга экинчи сорт болуп калдыбы? Элди бөлгөн бийлик, биз эмеспиз. Биз болгону фактыны тастыктап турабыз. Бул адашма жол. Бул жол менен кеткен жетекчи эч качан абийир таппайт. Ошол эле Мадумаров, Ташиевдер Көлдөн, Таластан, Нарындан, Чүйдөн, Бишкектен он миңдеген адамдардын добушун алган. “Ата-Журт” менен “Бүтүн Кыргызстандын” алган добуштарын санабай туралы. Анын эле эми булар жалгыз түштүктүн саясатчысы болуп калыш керекпи? Анда эмнеге Ташиев парламент трибунасынан негизинен түндүккө тийешелүү маселелерди көтөрүүдө? Маселен, Жетим-Тоо, Сандык кендеринин тагдырына биринчи кооптонгон ушул Ташиев эмес беле? Ууланган көмүрдүн чырын курчутуп олтуруп, аны өлкөдөн ташытып кетүүгө түрткү берген Ташиев эмеспи? Эмнеси болсо да, бийликке өз элин экиге бөлүү абийир алып келбейт.
21-апрелдеги оппозициянын билдирүүсүндө бул факт да айтылган. “Президент менен Өкмөт жүз миңдеген калктын мыйзамдуу талабын уккан жок. Тескерисинче алар аймактык ажырымга жол ачып, калкты аймактык ажырымга алып келүүдө. Жакында бийлик оппозиция лидерлеринин атын сатып, Таласта тынчтык митингинин катышуучуларына каршы чагымчыл аракеттерди уюштурду. Мындай ыплас иштердин артында өкмөт башчы Ө.Бабановдун жана жергиликтүү бийлик төбөлдөрүнүн карааны калдайып көрүнүп турат. Биз элди экиге бөлгөн бийликтин бул арам аракетин кескин түрдө айыптайбыз”,- дейт оппозиция.
 
Атамбаев-Бабанов башкаруусу бул жол менен кете бере турган болсо, анын кесепети абдан чатак болуп кетиши ыктымал. Биздин башыбыздан өтө оор окуялар өттү. Бирок, аймак аралык ажырымдан чыккан чатак баарынан да ашып түшөрү бышык. Дал ошондуктан, кеч боло электе ойгонуп, бу бийлик акең эсине келбесе, тынчтык жана биримдикти эңсеген эл буларды дагы кууп жибериши мүмкүн болуп турат. Катуу тийсе кечиргиле, бирок, күн сайын кошоматтанып, “кулагыңарга күмүш сөйкө илгендерге” карата, биз чындыкты айтабыз.
 
Эл эмнени талап кылган? Өкмөттүн токтоосуз отставкасын, Башмыйзамды өзгөртүү боюнча Конституциялык жыйын чакырууну, 2010-жылкы каргашалуу апрель-июнь окуяларына күнөөкөрлөрдү жана Бишкектеги банк уячаларынан акча тоногондорду жазалоону талап кылышкан. Анткен менен, бийлик бир да жолу көз ирмеп койгонго жарабады. Өкмөт өлкөнү өнүктүрүү боюнча натыйжалуу иш жүргүзүүнүн ордуна басма сөздө өзүн-өзү рекламалоо менен алек. Же адам ишене тургандай мактанышсачы. Акаев, Бакиевди мактаган журналисттер эми Бабановду мактап жатышат. Коомдук каналдын атын өзгөртүп, “АБТ” (“Атамбаев-Бабановдун телеканалы”) деп алышса жакшы болот эле. Албетте, эл деле сокур эмес. Кыйынчылыкты жонтериси менен сезишкендиктен, бийлик акеңдин жомогу эч таасир берген жок. Элде бөтөнчө кайгы болуп жатса (мал-жандар кырылып, адамдар көчкүнүн астында калып өлүп), кайдагы мыкты иш! Кайдагы кыйраткан 100 күндүк! Кыштын, жаратылыштын туткунунда калып, кыйынчылыкты жон териси менен сезген карапайым калк муну шылдыңдоо катары баалашууда. Андан көрө, адам өлүмдөрү, жутчулук, электр энергиясынын үзгүлтүккө учурап тургандыгы, ууланган көмүрдү мектептерге чейин таркатып олтуруп алгандыгы үчүн элден кечирим сураса жарашмак. Ошондо балким, коомдук чыңалуу азыркыдай апогейине жетмек эмес.
 
Арийне, өкмөттө ошол ажырымды кичирейтүү, убактылуу иштеп турууга убакыт алууга шансы бар болчу. Анүчүн болгону калп айтканды токтотууга тийиш болчу. Элдин кызыкчылыгын көздөгөн оппозиция менен мышык-чыкан ойнобостон, эл талабын, жалпы Кыргызстандын көзүнчө, түз эфирде талкуулашы керек болчу. Бирок, өкмөт оппозициянын чакыруусун кабыл албай, анын ордуна мамлекеттик резиденцияга журналисттерди топтоп, шоу уюштуруу менен тим болду. Эл ушуга окшогондон иренжийт. Бул атамзамандан келаткан чындык. Акаевдин, Бакиевдин түбүнө жеткен жол. Дал ошондуктан, учурда карапайым калк менен бийликтин ортосундагы ажырым болуп көрбөгөндөй чекке жетти.
 
Бул шартта оппозициянын өзүнөн жоопкерчиликти алып таштагандыгы көп ойлорду жаратууда. Эмнеге оппозиция мындай кадамга барды? Буга чейин эле митингдерде эл оппозициядан чечкиндүү кадамдарды талап кылган. Өз элинин кургур заманга кептелгенин сезбеген дөңгөчтөй болгон бийликти селдей жууп кетүү керектигин айткандар да болгон. Элдин нааразычылыгы бышып жатса, а оппозиция баарын тынчтык жолу менен чечүүнү сунуштап, канча күтсө да бийликтен жооп болбогон соң, албетте, жоопкерчилик президент, Жогорку Кеңеш жана өкмөткө жүктөлөт да. Баарын былгытып, дал ушундай кооптуу абалга өлкөнү алып келип такаган ушулар эмеспи? Президент өзү “мени эл шайлаган” деп мактанып жүрөт. Анда эмнеге жүз миңдеген адамдар митингден өкмөттүн отставкасын талап кылып жатса оозуна талкан сугунуп алгансып унчукпай койду? Парламенттеги бийлик КСДП, “Ата-Мекен”, “Ар-Намыс” жана “Республиканын” колунда. Буларды да эл колдогон. Булар да өлкөдө оор абал түзүлүп жатса, бир да жолу коалициянын жыйынында эл талабын талкуулап, өз позициясын билдире албады. Өкмөттүн көз карашы түшүнүктүү. Андагы негизги постулат: бөлүп ал да, бийлей бер. Өкмөт азыр бир бизнесмендин акционердик коомуна айланып калган.
 
Дагы бир ирет эскерте кетүүбүз эп, элибиздин чыдамы түгөнгөндө, аны эч ким токтото албайт. Буга эки жолку элдик ыңкылап далил. Азыр да, оппозициянын эл менен бийликтин ортосундагы ортомчулук миссиясы бүттү. Сөз, аракет – элдин өзүндө. Бийлик момпосуй менен алдайбы, батончик береби, сүт эмизеби, эл менен оппозициясыз түз сүйлөшүп көрсүнчү, карап туралы андан кандай жыйынтык чыгат экен.
 
Баса, бүгүн-эртең Бабанов 100 күндүк ишинин отчетун парламентке берет. Ошондон эле бийликтин мындан аркы кадамдары маалым болот. Кагаз жүзүндө баарын кыйраткан отчет өтүп кетсе, Атамбаев-Бабанов гана эмес, бүт бийликтегилердин сокур экени, дүлөй болуп бүткөнүнө далил болот.
 
Р.S. “Ата-Журт” фракциясынын лидери Камчыбек Ташиев мындай дейт: “Сындап көрдүк, андан жыйынтык чыкпады. Эми мактап көрөлү, мүмкүн ошондо өздөрү айткандай мыкты иштеп кетишээр”. Албетте, какшык. Камчыке бул сөзү менен бул бийликке “айла жок” экенин билдирип жатпайбы.
 
"Майдан.kg" гезити, 25-апрель
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 1729

Бишкек, “Саясат.kg”. Бул макала "Майдан.kg" гезитинин 25-апрелдеги санына жарык көргөн:
 
 
Кечээ башбакан Өмүрбек Бабанов парламенттеги көпчүлүк коалицияга 100 күндүк иши үчүн отчет берип жатып, 2011-жыл өкмөттүн иши үчүн ийгиликтүү болгонун билдирди. Бул сөздү угаар замат ички дүйнөбүз “дүң” эле дей түштү. Себеп дегенде, 2011-жыл Бабанов үчүн эле ийгиликтүү болбосо, жөнөкөй элдин жыргап кеткенин байкаган жокпуз.
 
Премьер-министр не дейт дебейсизби? Көз жүгүртүңүз: “2008-жылдагыдай электр жарыгын өчүрүүлөр бүгүн жок”, “2011-жылдын бюджетиндеги 21 миллиард сом көлөмүндөгү тартыштыкты жоюу оңойго турган жок”, “Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча кызматка тааныш-билиши министр же депутат болгондор өтпөй калды”, “100 күндүн ичинде Жогорку Кеңештин депутаттарын 170 жолу кабыл алдым” ж.б. Биз Бабановдун кечээ күнкү жыйында айткан башка жомокторуна токтолгубуз келген жок. Аны кайталаганда эмне, айтпаса деле элибиз башбакандын фантазиясы мыкты экенинен кабардар.
 
Бирок, Бабановдун кагаз жүзүндө гана аткарылган отчетун коалиция курамындагы депутаттардын жаңы балалуу болгондой сүйүнүп кабыл алышканына таң каласың. Анткени, чынында өкмөттүн кандай иштегенин бүт эл билет. Ошондо да каратып туруп калптын казанын кайнатканына чындап кыжырланат экенсиң.
 
Биз болгону анын жогорудагы билдирүүлөрүнө карата эки ооз сөз айтып коюуну туура таптык.
 
Биринчиси, Бабановдун үйүндө эле свет өчпөсө, электр жарыгын берүү бүт республиканын аймагында кездешти. Отуну, көмүрү жоктордун ишенгени свет болчу. Анын үстүнө, кыштан дайын жокто эле өкмөт элди электр жарыгы өчпөй тургандыгына ишендирген. Бирок, иш жүзүндө өкмөт берген убадасын кандай аткарганын көрдүк. Баса белгилеп кетсек, мурунку өкмөттү Атамбаев башкарган, дал ошол тапта кышкы сезонго даярдык көрүлгөн. Президенттик шайлоо болуп калгандыктан, чиновниктин баары Атамбаевге үгүттөп кетип, кышка даярдык жарытылуу деле жүрбөй калган. Бабанов ошол өкмөттө 1-вице-премьер-министр катары дал ушул тармакты да тейлегенин унутпайлы.
 
Экинчиден, бюджеттин тартыштыгынын жоюлгандыгы жана да кийинки жылга казынада каражат үнөмдөлгөнү калп. Чындыгында 2011-жылдын бюджети 4 млрд. 300 млн. сом көлөмүндө каржыланбай калган. Мына ушул сумманы башбакан Бабанов профицит катары мүнөздөөдө. Өкмөт бул суммага бюджетти каржылаганда, канчалаган мектептер ремонттолмок, жолдор жаңыланмак, ооруканаларга там башынан суу акпай, чатырлары жабылмак.  Бирок, өкмөт мунун ордуна Каржы министрлиги аркылуу коммерциялык банктарга 8 миллиард сомго мамлекеттик казыналык векселдерди жайгаштыруу чечимин чыгарган. Иш жүзүндө, баалуу кагаздарды жайгаштыруу менен, мамлекет жеке менчик банктардан карыз алып жатпайбы. Андан соң, ошол карызынан кутулуу максатында, өкмөт жеке менчик банктардан 21 пайыздык үстөгү менен кредит ала баштаган. Ушунун өзүнөн эле бул банктар 800 миллион сом көлөмүндө киреше алышкан. Азыр азаматтардын баары мактап бүтпөй, жактап жаткан Өмүрбек.Бабановдун жеке менчик “Кыргызстан” банкы бул финансылык аферанын жыйынтыгында 270 миллион сом таза киреше тапкан. Ошондуктан, Бабановдун эмнеге таянып кечээ коалиция жыйынында мактанганы белгисиз.
 
Үчүнчүдөн, Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча жаңы түзүмдүн эмне себептен пайда болгону, Каржы полициясы чынында кандай максатта жоюлгандыгын биз кеңири сөз кылганбыз. Жаңы кызматты түзүүнүн максаты - керексиз кызматкерлерден арылып, мурда козголгон кылмыш иштерди жаап, өздөрүнүн адамдарын майлуу-сүттүү кызматтарга олтургузуу болгон. Каржы полициясын жоюу анткен менен бюджетке 50 миллион сомдой зыян алып келген. Кызматынан кеткендерге өкмөт 80 млн. сом көлөмүндө компенсация төлөп берүүгө тийиш. Албетте, бул ишке айтылуу Кайсар Абылкасымовдун салымы чоң экендиги айтылууда. Бабановдун министр же депутаттардын тааныш-билиштеринин өтпөй калганын айтканы да талаштуу. Бүт өздөрүнө жана табакташтарына караштуулардын кадрлары өтүп жатканын Каржы полициясынын мурунку кызматкерлеринин жогору жакка жолдогон катынан улам билсе болот.
 
Төртүнчүдөн, Бабанов депутаттарды кабыл алганын жетишкендик көрсө, таптакыр түңүлүш керек. Депутат премьерге эмнеге барат? Бул жактагы шайлоочуларынын маселесин чечип берүүсүн суранмак беле. Жеке кызыкчылыгы бар үчүн чуркап барды да, болбосо, трибунадан деле айтып койсо жарашат го. Бабанов бул кепти эмнеге айтты? “Эй депутаттар, силер барганда жеке маселеңерди чечип берген болчумун, эми силер да менин отчетума көп сын такпастан, өткөзгүлө”,- деген гана кекетүү.
 
Премьер-министрге жеке кызыкчылыгы үчүн чуркап барбагандар гана анын 100 күндүгүн сындай алат. Маселен, “ар-намысчы” Дастан Бекешев мындай дейт: “Бизге кагаз жүзүндөгү отчет эмес, бардык багыттар боюнча эффективдүү жумуштун жыйынтыгы керек. Эң чоң көйгөйлөрдүн бири -  таза суунун жетишсиздиги. Алыскы аймактарды албай эле, Бишкекке жакын жайгашкан Стрельников, Байтик айылдарында суу жок. Бул көйгөй качан чечилерин сурасам, эч ким билбейт. Грант, донорлорду күтүп олтурушат. Андан да кызыгы, биз кредит алабыз да, аны ошол замат чет мамлекеттерге инвестиция катары жумшайбыз. Мисалы, биз темир жол курууну көздөп жатабыз. Анүчүн Кытайдан кредит алып, ошол эле акчага кайрадан Кытайдан жабдууларды, жумушчу күчүн сатып алабыз. Логика барбы? Же билим берүү тармагын алалы. Бүгүн диплом формалдуу эле нерсеге айланды. Мына силер коррупцияга каршы күрөшүп жатыпсыңар. А бирок, коррупция кандай болсо, ошондой эле жашап жатпайбы. Биз бул жерде коррупция маселесин талкуулап жаткан учурда, фискалдык жана көзөмөлдөөчү органдардын кызматкерлери пара алып жүрүшөт. Коррупция ылдый жакта өзгөчө гүлдөөдө. Сиз көчөгө чыгып, каалаган адамдан “100 күн” ичинде эмне өзгөргөнүн сураңызчы. Эч нерсе өзгөргөн жоктугун баса белгилешет”.
 
Бекешевдин сөздөрү – Бабановдун “100 күндүгүнө” берилген таамай баа. Мындай пикир көпчүлүк кыргызстандыктын жүрөгүндө жашайт. Ошентсе да Бабановдун кылы кыйшайган жок. Эр экен!
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3712

Мындан эки жыл мурун 7-апрелдеги мамлекеттик төңкөрүштүн астында Данияр Үсөновдун өкмөтүн парламенттен кескин сындап, отставкасын талап кылуу менен эсте калган экс-депутат Максат Кунакунов бүгүнкү жаңы бийликтин, өкмөттүн жүргүзгөн экономикалык саясатын кеңири талдап, өзүнүн ойлорун ортого салып, элге кайрылыптыр.                
 
№1 “Сордургуч” долбоор:  Коопсуз шаар.
Схемасы/сын пикир:
1) 100 күндө жетишем деп далбастаган Өкмөт шашылыш долбоорлорду чиймелеп, анан ошолор боюнча шашылыш чечим чыгарып атат. Элден чогултулган салыкты сарптай турган “Коопсуз шаар” деген долбоордун мааниси эмдигиче эл-журтка бир аз болсо да ачык көрсөтүлө элек. Чет элден келген кооз аталыштын артында концепцияны түшүнбөстүк турат, ошондуктан шаардагы көп светофорлор иштебей турганын этибарга албай, долбоор болгону видеокөзөмөл камералары менен гана чектелген.
2) Абалды айкын түшүнбөй, долбоордун зарылдыгын анализдебегендиктин натыйжасында дароо шашылыш түрдө адистерсиз адаттагыдай “100 галочканын бирөө үчүн” Ички иштер Министрлигине техникалык шарттарды түзүүгө тендер өткөрүлдү.
3) Бул аягына чейин жеткиликтүү иштелип чыкпаган долбоордун техникалык шарттарына 2 млн. сомдон ашык каражат сарптаганыбыз өзүн актайбы? Албетте, камералар деген жакшы дейличи! Бирок мыйзам бузууларды көзөмөлдөө менен каттоонун өзү ИИМне тапшырылган шарттарда эмне өзгөрөт? О, албетте, эми алар жөн гана «Delete» кнопкасын басып коюп пара ала беришет да. 21-кылым эмеспи!
 
Келип чыгуучу кесепеттер:
- долбоорго сарпталган акчанын текке кетиши – болжолу менен 1 млрд. сомдон ашык;
- ИИМнин колуна жаңы коррупциялык мүмкүнчүлүктөр тиет.
 
Жеке кызыкчылык:
модага айланган жана PR-долбоорлор.
Мен, албетте, коопсуз шаар болушун колдойм, бирок ички иштер системасында  коррупцияны күчөтүп, акчаны бекер чача турган өкмөттүк PR-долбоорлорду колдобойм!
 
№2 “Сордургуч” долбоор: Мамлекеттик өнүгүү банкы
 
Схемасы/сын пикир:
1) Менчик структурасы: Банкты 100% мамлекеттик кылган атышат. Директорлор кеңешинин мүчөлөрү азыртан белгилүү – баягы эле Өкмөт мүчөлөрү ж.б. Бул деген ири коррупциялык иштерге ыңгайлуу шарттарды түзө турган дагы бир бийлик менчиктеген  ишкана болот. Тилекке каршы, бизде коррупция менен күрөшчү, керек болсо бийлик  башында тургандарды да жазалай ала турган көз карандысыз жана эффективдүү орган жок. Эгерде жок дегенде акциялардын блокпакети (директорлор кеңешинин чыгаша апкеле турган же зыяндуу чечимине тыюу салууга укук бере турган акциялардын бөлүгү, адатта 25%) башка инвесторго тиешелүү болсо, ал долбоорлордун эффективдүүлүгүн жана так аткарылышын талап кыла турган агент болот эле да.    
2) Кайсы каражаттарга?«Центерранын» акциялары: Банкты түзүү үчүн «Центерранын» акцияларын сатуу мүмкүн же насыя алуу үчүн алар барымтага берилиши мүмкүн дешет.   Жогорудагы 2 пунктта айтылган мамиле каражаттарды туура эмес пайдаланууга  – бул каражаттардын жоготулушуна апкелет. Акциялар сатылса – факт. Насыя үчүн берилсе – акцияларды сатууга туура келет. Натыйжасы бирдей – жыл сайын мамлекетке киреше берип аткан  «Центерранын» акцияларынан куру калабыз.
3) «Центерранын» акцияларынын баасынын арзандашы кокустукпу? Ошол эле учурда «Центерранын» акцияларынын баасы Торонтодогу биржада ийгиликтүү “кулап” баратат.  Мына, «ЦентерраГолд Инк.»  компаниясындагы Кыргызстандын акцияларынын пакети марттын аягында 1,1 млрд. АКШ долларынан аз баага татыган. Марттын башында анын баасы 1,4 млрд. АКШ долларынан жогору турган, ал эми бир гана жыл мурун 33%ды түзгөн Кыргызстандын акцияларынын пакетинин баасы 1,6 млрд. АКШ доллары болчу. Эмнегедир жакында компания геолог адистердин командасы менен бирге кен чыгарууну азайтуу тууралуу пландарын жарыялады, себеби биздин жерде алар мурда билбеген табигый татаал шарттар бар имиш! Акциялардын пакети сатылышы же барымтага берилиши пландаштырылып аткан акыркы бир жыл ичинде эле баасы 500 млн. АКШ долларына арзандап кеткени кокусунан гана бир мезгилде болуп атабы?
 
Келип чыгуучу кесепеттер:
- «Центерранын» акцияларынан куру кол калуу же бир нече “бербестин ашы бышпас” долбоорлорго 1,5 млрд. АКШ долларын берип салабыз.
 
Жеке кызыкчылык:
Балким азыркы «Центерранын» акционерлери менен акциялардын “жарым баага” сатылышы макулдашылган.
Мен  «ЦентерраГолд Инк.» компаниясынын акцияларын пайдаланууну жана ири мамлекеттик долбоорлорго инвестициялоону жактайм, бирок башкаруу түзүлүшү “караңгы” кезектеги кылмышкер органды же акцияларды ит-бекер сатууну макулдашкан чыккынчылыкты колдобойм!
 
Мамлекеттик чиновниктер насыяларды мамлекеттин кызыкчылыгына ийгиликтүү колдонгонунун жок дегенде бир мисал кылар тажрыйбасы барбы бизде? Бийликте баягы эле кишилер эмдигиче отурушат го! Кыргызстан Россиядан 300 млн. АКШ долларын насыяга албады беле. Алар кайда?
 
№3 “Сордургуч” долбоор: «Кыргызстан – Кытай – Өзбекстан» темир жолу
 
Схемасы/сын пикир:
1) Официалдуу булактардан маалымат, толук туптунук ачык-айкындык жок: Эмдигиче биз темир жолдун курулушунун толук баасын билбейбиз. 2ден 4 млрд. АКШ доллары болушу мүмкүн деп атышат. Эгер азыр техника-экономикалык негиздерин (ТЭН) ж.б. анализдерди изилдеп иштелип чыга элек болгондуктан долбоордун баасы белгисиз болгон күндө да, Өкмөт мүчөлөрү кайсы шарттарга таянып анын ийгиликтүү жана кирешелүүлүгү жөнүндө айта алышат, анысы аз келгенсип кантип, кандай келишим түзүүгө бара алышат?!
2) Темир жол жөнүндөгү мифтер:
- өз продукциябыздын экспорт/импорту – темир жол бар деген сөз эле Кыргызстандын экономикасын дароо реалдуу өнүктүрүп жибербейт;
- транзиттен түшчү чоң кирешелер: Кытай өз товарларын араб өлкөлөрүнө, Турция, атүгүл Европага да ташыйт деген божомол эч негизсиз. Деңиз жолдору көп эсе арзан жана тез жеткирет;
3) Финансылоо? Кен байлыктар!: Кыргызстан темир жолду кайсы каражаттарга курат деген туура суроо. Курууга акча  жок болгонуна карабай Кытай компаниясы менен сүйлөшүүлөр жүрүп атканына караганда, кен чыкчу жерлерди Кытайга өткөрүп берүү жөнүндөгү сөздөр анча деле негизсиз эмес го. Тактап айтканда, кен байлыктар жаткан төмөнкү жерлер тууралуу сөз болуп атат:  
  • аллюминий кени бар Сандык жери (9 млрд . АКШ долларын апкелиши мүмкүн);
  • Иштамберди алтын кени (запасы  36,5дан 79,5 тонна.);
  • Жетим-Тоо темир кени (1,7 млрд. т. темир – 31,7%);
  • Талды-Булак Левобережный, ошондой эле Терек, Тереккан, Перевальное ж.б.
Баасы 2-4 млрд. АКШ доллары болгон бир темир жолду өзүбүздүн  ондогон, а балким жүздөгөн миллиарддарды апкеле турган кен байлыктары бар жерлерибизди кармата берип курдурабызбы? Биздин сырьену сыртка ташып чыгабыз – чет өлкөлөрдүн илимий прогрессине төлөппү?
3) Долбоордун чыгымдарды актоосу: быйыл 15-мартта Транспорт жана байланыш министринин орун басары Шералы Абдылдаев “эксплуатацияга берилгенден кийин 12,5 жылда толугу менен чыгымдарды актайт” деп билдирди. Эмдигиче техника-экономикалын негиздөөлөрү, анализдери, жолдун өтчү картасы, пайдаланылчу каражаттардын баасы, долбоордун кирешелүүлүгү изилдене элек жатып чыгымдарды актоо жөнүндө кантип айтып атат?
4) Долбоордун кирешелүүлүгү жана финансылоо: быйыл 25-февралда  Кыргызстандын премьер-министри Өмүрбек Бабанов Ош областынын Ноокат районунун активи менен болгон жолугушуусунда: «Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун куруу долбоорун ишке ашырууда биздин Мекенибиздин бюджетине кийинки жылдарда жүктөрдү ташып өткөндүгү үчүн эле 400 млн. сом чамасында акча түшөт...» деди. Ал эми эксперттердин эсептөөлөрү боюнча, эң эле жеңилдетилген насыяны (үстөгү 4%дан 8%га чейин) актап төлөп берүү үчүн темир жол жок дегенде 200 млн. АКШ долларына чейин иштеп табышы керек экен, анда  400 млн. сом  гана апкеле турган долбоорду кантип ийгиликтүү десе болот? Мындай мамиле кыйроого апкелет!
 
Келип чыгуучу кесепеттер:
- кен байлыктардан, б.а. 10дон  бир нече жүздөгөн миллиардга чейинки АКШ долларынын баасындагы байлыгыбыздан кол жууйбуз;
- долбоор кирешелүү болбой калса 10-15 жылда  насыя менен проценттик үстөгү үчүн 2-3 млрд. АКШ доллары өлчөмүндө карыз болобуз;
- темир жолду чет элдиктер да пайдалангандан биздин жергиликтүү ансыз да аз сандагы ишканаларыбызга чоң, күчтүү конкуренция түзө турган импорттун өсүп кетүү мүмкүнчүлүгүн эске албай коюуга да болбойт;
 
Жеке кызыкчылык:
Кытайдын компаниялары менен макулдашуу.
 
Мен деле темир жол болсо дейм, бирок мындай ыкмалар жана мындай чыгаша менен эмес!
 
Биз Өкмөттөн талап кылышыбыз керек:
  1. долбоор боюнча келишим түзүүдөгү даярдануу, ишке киргизүү жана башка баардык тиешелүү иштер боюнча толук “тунуктукту”; 
2. баасынын жана кирешелүүлүгүнүн так эсебин;
3.  булактар тууралуу так маалыматтарды, анын ичинде пландар, финансылоо, карызды жоюунун булактарына тиешелүү эсептөөлөрү менен толук маалыматтарды;
4.  Кыргызстан үчүн ыңгайлуу жана кирешелүү маршруттун жолун тандоону;
5.  жолду курууда жана пайдаланууда экологиялык жана экономикалык шарттарды зыяндуу болбогудай эсепке алууну.
Өкмөт элге толук маалымат берүү менен бирге, бул долбоорду Мекенибиздин жарандары менен чогуу талкуулашы керек (балким референдум өткөрүү жолу менен)! 
 
№4 “Сордургуч” долбоор: Бишкекте таштандыларды кайрадан иштетип чыгаруучу заводду куруу
 
Схемасы/сын пикир:
Быйыл марттын ортосунда момундай кабар келди: «Бишкекте таштандыларды кайра иштеп чыгуучу заводдун курулушунун бет ачары болду». Бишкек шаарынын мэри  Иса Өмүркулов «RBS Group» компаниясынын директорлор кеңешинин төрагасы Сергей Палицын башында турган өкүлдөрү менен жолукту.
 
Мындай компания бар беле? Гуглдан издейбиз!
 
компаниянынвеб-сайты:  www.rbsmoscow.ru дегенде бар экен. Шаблон боюнча түзө койгон, текшерип көрүүгө мүмкүн болбогон виртуалдык долбоорлору бар компания болуп чыкты. Жетекчилери менен кызматчылары тууралуу деги эле маалымат жок. Отчеттуулугу да жок. Интернет боюнча бул компания тууралуу олуттуу бир да шилтеме дагы жок!  Анын үстүнө, текстинин жартысы башка жактардан көчүрүлүп алынган, аттарын гана өзгөртүп койгон.  Ал эми логотиби болсо британиялык RoyalBankofScotland (RBS) банкыныкына өтө эле окшош.
 
Келип чыгуучу кесепеттер:
- Мэрия менен келишим түзүп, техника-экономикалык негиздерге жана башка анализдерге, изилдөөлөргө каражат бөлүнгөндөн кийин, бул компания аман-эсен көздөн кайым болот.
 
Жеке кызыкчылык:
- Мэрияга – акча бөлүүгө себеп жана дос компанияны жалдоо, ошондой эле PR.
- RBSга – насыя каражаттары жана мэрия менен келишими бар деген ат. 
Эгер мындай болсо, ал эми мындай болушуна баардык шарттар бар экен, анда ошо бетачардан ары эч иш-аракеттер деле болбойт. Бишкекке болсо таштандыларды кайра иштеп чыгаруучу завод абдан керек!
 
№5 “Сордургуч” долбоор: EastStarCapital
 
Схемасы/сын пикир:
Дагы бир “олуттуу” инвестор айтат: «Биз Кыргызстандагы абал стабилдешти деп эсептейбиз жана бул жерде эч нерсени жашырбай ачык-айкын иштегенге ниет кылып атабыз». Мына сага десе!
1) Экономиканын баардык секторлоруна инвестор! «Жакынкы жылда биз Кыргызстандын экономикасына 100 миллион АКШ долларын инвестициялайбыз» - дейт Пол Дивайн, генералдык директор. Ал  мүмкүн болгон 10 долбоор жөнүндө айтып атат. Марттыгына не дейли! Ошондой эле ал компания Кыргызстандагы Кара-Кече, Жетим кендерин иштетүү, бир нече темир жолдорду куруу жана бир катар аларга байланыштуу кайра иштетип чыгаруучу таш көмүр электростанциясы, таш көмүрдөн дизел иштеп чыгаруучу завод, темир кенин иштетүүчү ишкана жана башка ушу сыяктуулар боюнча мүмкүн болгон долбоорлордун үстүндө иштеп аткандыгы тууралуу кошумчалады».  Бизге мынча көп инвесторлордун эмне кереги бар?
2) Бул  компания бар болду бекен?
- Веб-сайты, албетте, жок болуп чыкты. Анан кандай болот эле, миллиард долларларды ишке сала турган жаңы компания веб-сайт түзгөнгө жетишпей атыптыр да!
- «Партнерлору». «EastStarCapitals бир нече инвесторлор менен иштеп атат. Алардын ичинде Posit компаниялар тобу бар, ал топ Кыргызстандын  энергетикасы менен инфраструктурасын түзүүгө  3,4 миллиард АКШ долларын салууга ниет кылууда, ошондой эле BatonRougeResources дагы. Алар тоо-кен тармагында иштеген компанияларды колдоого даяр, баасы 5 миллион АКШ долларынан жогору болгон компаниялардын партнер болушун каалашат» - интернетте жана олуттуу ишенимдүү булактарда айтылган уюмдар жөнүндө бир да сөз жок экен!
- Кокусунанбы?Пол Дивайн, «Apple» компаниясынын менеджери.  Генералдык директордун ысмын интернеттен карасак: «Apple компаниясынын менеджери, аны азиялык поставщиктерден чо-оң параларды алганы үчүн күнөөлөшүүдө...». Балким кокусунан окшош фамилиясы бар бирөө жөнүндө сөз болуп атабы, а балким фантазиясы жетпей калгандыр… Ал эми абсурд театрындагы шоу болсо дагы эле улантылууда…
Келип чыгуучу кесепеттер:
Жалган долбоорлорду баштаса, алар боюнча Кыргызстандын тарабы белгилүү чараларды көрөт, анын ичинде шарттарды түзүүгө ж.б. каражат бөлөт. Мисал үчүн, ошол эле Дивайндын: «Жакынкы пландарыбыз боюнча, компания Кыргызстанга дүйнөлүк деңгээлдеги 3-4 банкирди апкелет, алар кыргызстандыктарды үйрөтөт» деп айткан сөзүнүн артында эмне бар экенин баамдап көрбөйлүбү? “Үйрөткөнү” үчүн кимге ким канча акча төлөйт болду экен!
Жеке кызыкчылык:
- республиканын экономикалык «боссторун» PRлоо;
- сонун сезилген, кооз сөзгө жамынган күмөндүү долбоорлорго каражат бөлүп берүү.
 
№6 “Сордургуч” долбоор: CASA-1000
 
Схемасы/сын пикир:
CASA-1000 долбоору CASAREM программасынын (Борбордук жана Түштүк Азияда электр энергиясын сатуу боюнча иштеген эл аралык базар) бир бөлүгү болуп эсептелет. Анын максаты – Кыргызстан менен Тажикстандан электр энергиясын Афганистан жана Пакистанга өткөрүп берүүчү системаны түзүү.
 
1) Кимдин эсебинен? Долбоор боюнча 953 млн. АКШ доллары өлчөмүндөгү инвестиция  талап кылынат, анын ичинен 196 млн. АКШ долларын Кыргызстан инвестициялашы керек. Анча акча кайдан табылат болду экен? Ах, ак көңүл чет элдик банктар насыя берет эмеспи! Анан ошол өзүн актап берет бекен?! 
 
2) Өзүн актап берет бекен? Эсептөөлөр кайда? Өз электр энергиябызды биз экспорттой алабызбы? А өзүбүзгө жетип атабы?  А тиги  Тажикстан мындай конкурентке сүйүнөт бекен?  
 
Анда мындай долбоор кимге керек? Албетте, ошол эле банктарга?
 
Келип чыгуучу кесепеттер:
200 млн. АКШ доллары менен бааланган насыянын карызы менен жүдөө башталат жана көпкө уланат, ал эмнеге апкелерин элестетүү кыйын эмес. Акыры деги  Афганистан менен Пакистандагы ызы-чууга жана биз эң сонун магистралдын жардамы менен акча таба албаганыбызга ким күнөөлүү?!
 
Жеке кызыкчылык: 
Бюджеттин “жыртыгын жамайм” деп убада берген, жана ошону менен бирге финансылык каталарды, бийликти кармап тургандардын уятсыз, ач көз кылыктарын жаап-жашырып калганга жардам берем деген банктар үчүн эмнени гана кылбайсың дечи!” 
 
№7 “Сордургуч” долбоор: «Электрондук Өкмөт»
 
Схемасы/сын пикир:
Мекенибизде башкаруу системасына «Электрондук Өкмөттү» «ишке киргизүү» жүрүп атат. Түшүнүүнүн, системалуулуктун, ишти ирети жана ыгы менен жасоонун таптакыр жоктугу буга чейинки сарпталган очойгон каражаттардын натыйжасы да таптакыр жок болуусуна апкелип атат!
1) Бюджет эсеп-кысабын автоматташтыруучу жана анын тунуктугун жогорулатуучу «IS: Казына. Бюджет 1.0» информациялык системасы Кыргызстанда иштелип чыккан. Бирок да Финансы Министрлиги менен Борбордук Казына кызматы реформаларды бир нече жолу мурунку ордунан жылдыра албай келатат.
2) «Электрондук Өкмөттү» «ишке киргизүү» деген сөздөр иш өзү эле эффективдүү жана тунук боло калат дегенди билдирбейт, иштипроцедуралардын өзүлөрүн жана уюмдардын структураларын  баардык  органдарында  функцияларды  мүмкүн  болушунча  азайтуу менен  стандартташтырууну  камсыз  кылуундан башташ керек.
 
Келип чыгуучу кесепеттер:
- Буга өтүүнү каалабоодон жана туруктуу ийгиликсиздиктерден турган электрондук «долгострой»  чексиз улана бериши мүмкүн.
 
Жеке кызыкчылык:
- PR;
- Кээ бир төбөлдөргө ыңгайлуу «чөнтөктүк» контракттар. 
 
Бул кайрылуум менен мен жөн эле сын үчүн каралай сындоого умтулган жокмун. Тескерисинче, көпчүлүк долбоорлор Кыргызстан үчүн  жүдөткүч . Маселе ал долбоорлор кандайча жана кимге иштешинде – Кыргызстандын элинеби же жеке бир инсандаргабы. Буга чейин биз көп кооз долбоорлорду көрүп келдик, алардын баары же кагаз бетиндеги боюнча калып келген, же очойгон каражаттарды соруп алып кеткен. Тилекке каршы, 7-апрелдеги кайгылуу окуялардан кийин деле “жаңы эски” бийлик башталышынан эле Кыргызстандын эли үчүн өтө зыяндуу экени көрүнүп турган долбоорлорду “чиймелегенин” улантып келатат. Мындай “сордургучтардын” көбүнүн четинен эле жетөөнүн гана кандай экени бул процесстердин системага айланганын көрсөтүп турат.
 
Мен: “Элге – жумуш, бийликке – эли үчүн кам көрүү” деп атам! Азыр болуп аткандын баары менин ишенимдериме карама-каршы. Жумуш жок, ал эми бийлик болсо өз чөнтөгүнүн камында.
 
Бул долбоорлорду сүрөттөп мен жаңылык ачтым деп аткан жокмун. Менин максатым – элге иштин чыныгы абалы жөнүндөгү маалыматты жеткирүү, башкача көз карашты сунуштоо, ошондой эле тенденцияларды аныктоо үчүн материалдарды топтоого аракет кылуу. Биздин максатыбыз – коомчулуктун максаты – бийликти эскертүү жана долбоорлорду Кыргызстандын элине кызмат кылгыдай кылып кайрадан карап чыгуусун бийликтен талап кылуу! Элде жумуш болсун акыры, ал эми бийлик болсо өз адамдарына кам көрсүн! Бийлик, жооп күтөбүз, жооп бер!
 
Максат Кунакунов,
экс-депутат
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3611

Кыргызстанды куруткан негизги факторлордун бири катары өзүмбилемдиктин туу чокусуна жеткен кадрлар экендигин эгемен тарыхыбыз эчен ирет далилдебедиби. Бирок, өлкөнү жардын четине чейин сүрүп таштаган карасанатай кадрларга каршы элибиз эки ирет көтөрүлсө да, алардын укмуштуудай ийкемдүүлүгүнө, кандай шарт болбосун ыгын таап, кайра калкып чыга ала турган жөндөмдүүлүгүнө таң каласың. Ошондуктан, Бакиевдин үй-бүлөлүк режимине Ата-Мекенине кызмат кылгандай буту-колу талыбастан чуркаган адамдардын бийлик олимпинде азыр да олтурганы анчалык деле чоң сенсация эмес...
 
Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын ректору Ашыралы Зурдинов да ошондой кадрлардан. Өз учурунда кадимки Жаныбек (Жаныш) Салиевич Бакиевдин көздөй адамы болуп тургандыгын азыркыга чейин аңыз кылып айтып келишет. Албетте, ректор байкебиз өзү мындан ээ-жаа бербей качат, өмүрү бул кызматка Жаныштын жардамы менен жеткенин моюнга албайт. А бирок, турмушта дал келүүлөр жөнү-жок жерден эле кездешпейт. Чындыгын айтуу зарыл, КММА ректору – өтө майлуу кызмат. Өлкөнүн майда-чүйдө маселесине чейин киришкен экс-президенттин инилери да ошондуктан, көрүнгөндү бул кызматка коё бергидей анчалык деле келесоо болбосо керек. Адатынча алар өз кишилерин майлуу жердин кайсынысы болбосун коюп, арам схема түзүшчү эмес беле. КММА ректорлугу талашка түшкөндө Медет Садыркулов үй-бүлөнүн кадрынын келишине караманча каршы турганы белгилүү. Анткени, мурунку ректорду кызматтан түшүрүүгө анчалык деле негиз жок болчу. Бирок, расмий документти караңыз: премьер-министр Игорь Чудиновдун жарлыгы менен КММАнын ректору болуп Ашыралы Зурдинов 2009-жылдын 12-мартында дайындалган. Башка күн эмес, дал ошол 12-мартта. А 12синен 13үнө караган түнү М.Садыркулов, С.Слепченко жана айдоочу К.Сулаймановдун сөөгү өрттөнүп бүткөн машинеден табылып олтурат. Жөн гана кокустукпу же боло турган окуяны билишкенби?
 
Эң кызыгы, биз бул дал келүүнү унуткан күнүбүздө да, И.Чудиновдун жарлыгы таптакыр мыйзамга дал келбей тургандыгын белгилеп кеткибиз келет. Башкача айтканда, ректор Зурдинов башынан ээрге кыйшык олтурган. Тактап берели.
 
Биринчиден, өз жарлыгында И.Чудинов КММАнын ректорун “мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин дайындоо жана кызматтан бошотуу жобосуна” ылайык дайындап жатканын баяндайт. Ректор Зурдиновго карата жарлык дагы тактап кетсек: 2009-жылдын 12-мартында чыккан. Эми кызыкты караңыз: премьер-министр жарлыгында белгилеп өткөн жобо 2009-жылдын 5-мартында кабыл алынганы менен, күчүнө болгону 13-мартта кирип жатпайбы. Себеби, аталган жобону бекиткен өкмөттүн токтомунда так жана даана “Токтом расмий түрдө жарыяланган күнүнөн тартып күчүнө кирет”,- деп бадырайта жазылып турат. Токтом расмий түрдө “Эркин тоо” гезитине 2009-жылдын 13-мартында жарыяланган. Демек, дайындоо мыйзамсыз болгон.
 
Экинчиден, мамлекеттик жогорку окуу жайларынын жетекчилерин дайындоо жана кызматтан бошотуу жобосуна ылайык, ректордун талапкерлигин Билим берүү министри көрсөтүшү абзел. Расмий түрдө талапкер сунушталгандан кийин гана ал адам узун тизме документтерди чогулта башташы абзел. Ошондо, токтом 13-мартта күчүнө кирсе, ректордун талапкерлиги ошондон соң гана көрсөтүлүшү кажет болчу. А документтерди чогултууга кеминде 1 ай убакыт берилет. Баам сала келгенде, мыйзамдуу түрдө ректор болушу үчүн ректор Зурдиновго карата жарлык жок дегенде 13-апрелде чыкса жарашмак.
 
Дал ушул фактылардын өзүнөн эле ректор Зурдинов 2009-жылдын 12-мартынан ушул күнгө чейин кызматында мыйзамсыз олтурганы кашкайып көрүнүп турат. Бул фактылар дагы бир жолу Зурдиновду дайындоодо үй-бүлө мүчөлөрүнүн, демек, коррупция башкы ролду ойногондугу тууралуу божомолдорго жол ачат. Эми ал кезеңде биз буга окшогонго көнүп бүткөнбүз. Ректор Зурдинов келгенден бери КММАнын эмгек жамаатындагы моралдык климаттын бузулганын айтпай ак койгондо да, баарынын 2010-жылдын 7-апрелинен кийин бийликке келгендерге үмүтү чоң болчу. Канча кайрылуулар жазылды. Мыйзам бузуу фактыларын камтыган макалалар чыкты. Эч кандай жооп болгон жок. Ошондон улам да, ректор Зурдиновдун бул бийлик башындагылардын ичинен да “крыша” таап алганы тууралуу имиш-имиш кеп жайнап кетти. Чындыгында, “крыша” издесе Зурдинов анчалык деле кыйналбайт, анткени, азыркы бийликте да бакиевдик кадрлар толтура. Өкмөттө, президенттин администрациясында бакыйган кабинеттерди ээлеп олтурушканы жалганбы? Айтор, Ашыкеңдин пулу көппү, же чынеле колдоочусу күчтүүбү, ушул мезгилге чейин ректордун кабинетинен чыгалек. Ал аз келгенсип, көндүм көрүнүшкө айланган былгытмай иш-аракеттери биринин артынан бири чубалып чыга баштады.
 
Быйыл Башкы прокуратура тарабынан билим берүү системасындагы акыркы эмес адамдардын мыйзам бузуу фактылары боюнча кылмыш иши козголгон. Негизги тергелүүчү факт катары Мамлекеттик грант комиссиясынын айрым абитуриенттерди КММАнын бюджеттик бөлүмдөрүнө кантип киргизе салганы каралган. Колубузда Билим берүү жана илим министри К.Садыковдун КММАнын ректору 2011-жылдын 26-августунда А.Зурдиновго жөнөткөн каты турат. Анда, Мамлекеттик гранттык комиссиянын чечимине жана бош орундардын калып кеткендигине байланыштуу, “в порядке исключения” контракттык бөлүмгө кабыл алуу сунушталган абитуриенттердин тизмеси көрсөтүлгөн. Мисал катары эки фамилияны алабыз: Сапаров Семетей Замирович “дарылоо иши” факультетинин, Зурдинова Айым Мелсовна да ушул эле багыт боюнча контракттык окутуу бөлүмүнө киргизилүүсү керек болчу. Даана кызыкты министр К.Садыков көп өтпөй, 15-сентябрда көрсөткөн. Анын 637/1 буйругуна ылайык, Зурдинова Айым Мелсовна, этникалык кыргыздарга жардам көрсөтүү багытындагы эл аралык келишимдерге ылайык, “Дарылоо иши” факультетинин гранттык, б.а. бюджеттик бөлүмүнө кабыл алынат. Дал ушундай этникалык кыргыздарга колдоо көрсөтүү шылтоосу менен Сапаров Семетей Замирович да “Стоматология” факультетинде бюджеттик негизде окуй баштаган. Зурдинова Айым ректордун тууганыбы? Контрактка араң өткөн кызды алып барып бюджетке олтургузуп коюшканын кантип түшүнсөк болот? Анан да этникалык кыргыз кыла салышканычы? Мындан тышкары, Сапаров Семетей да өзгөчө мамилеге тушугуп жатпайбы. Себеби, “Стоматология” факультетинде эч качан гранттык орун болгон эмес. Же бул жерде “исключение ради исключения” болуп жатабы? Айтор, аталган кылмыш ишинин негизинде Башкы прокуратура дал ушундай табышмактуу жагдайлар боюнча баш-аягы 20дай студентти суракка алган. Анда дагы кандай тирукмуштар калкып чыккандыгы Башпрокуратура кызматкерлерине гана белгилүү иш. Бирок, биздин маалыматка караганда, бул кылмыш иши (№150-12-23) көп өтпөй, жогорку жактагы чиновниктердин кийлигишүүсү менен жабылган. Ректордун Ак үйдөгү таасирдүү колдоочулары кийлигишкенби, же өзү жолун тапканбы, айтор, Зурдиновду баш, министр К.Садыковду төш, грант комиссиясынын жетекчисин, өкмөттөгү таасирдүү адамдардын карьерасына чоң суроо коё турган чуулгандуу кылмыш иши Аида Салянова келери менен унутулган. Көрдүңүзбү, канча адамдын “башы” кетмек. “Тынч кулактан сак кулак” принциби иштеп кеткени билинип турбайбы.
 
Дагы ректор Зурдиновдун ишмердүүлүгүнө байланыштуу орчундуу суроолор: Эмне үчүн анын тушунда академияга дүйнөлүк атак-даңк алып келген мыкты адистер башка окуу жайларына которулуп кеткен? Эмне үчүн абитуриенттерди кабыл алуу планы аткарылбай келет? Эмнеге чет элдик студенттер КММАдан ээ-жаа бербей качып калган?
 
Буга фактылар күбө. Биринчиден, ректор Зурдинов келгенден бери 70тей медицина илимдеринин докторлору, кандидаттары, доценттери, б.а. академиянын “каймактары” башка жакка кетип калышкан. А “каймактарынан” башка катардагы окутуучулар, кызматкерлерди санаган эч ким жок. Биз бул адамдарга да кайрылдык. Баары эле, кол шилтешет. “Без комментариев” дайын болуп турганын айтышат (алардын пикирлерине да гезиттин кийинки сандарында орун беребиз).
 
Экинчиден, 2011-2012-окуу жылына контракттык негиздеги окуу бөлүмдөрүнө 139 студент кем кабыл алынган. КММАнын абитуриенттерди кабыл алуу комиссиясынын жооптуу катчысы И.Исмаиловдун отчетуна ылайык, КММАдагы контракттык бөлүмдөргө баш-аягы 1472 абитуриент тестирлөөгө катышкан. 1 орунга ошондо 2,45 абитуриент талапкер болгон. Анда кантип контракттык бөлүмдөр толбой калат? Таптакыр түшүнүксүз. Көрсө башынан эле өздүк пайдалануучу үчүн орундар бош калтырылчу экен. Имиштерге караганда, контракттык негизде окугусу келгендердин деле студент болушу баягы белгилүү нерседен көз каранды тура. Кийин, жоо кеткенден кийин, ректор абалды оңдоого аракет жасаган. Бирок, ректордун жана кабыл алуу комиссиясынын жооптуу катчысынын шалаакылыгынын кесепетинен КММАнын бюджети милиондогон сомдук зыянга учураганы дапдаана көрүнүп турбайбы.
 
Үчүнчүдөн, 2010-2011-окуу жылына план боюнча 1-курска 150 чет элдик студент кабыл алынышы керек болчу. Бирок, жыйынтыгында 37 гана студент кабыл алынган. Бир студенттин контракт акысы 110 200 сом болгондо, Медакадемия бюджетине 13 миллион сомдук зыян келтирилип жатпайбы. Быйылкы 2011-2012-окуу жылына планда каралган 120 орундун ордуна 12 гана студент 1-курска кабыл алынып олтурат. Анын жыйынтыгында 10 миллион сомдун тегерегиндеги суммага Медакадемия бюджети аксаган. Албетте, студенттердин аз кабыл алынышы окутуучулардын кыскартылышына алып келген. Ошол эле учурда, салыштырмалуу алып карасак, Кыргызстан эл аралык университетине 250 чет элдик абитуриент кабыл алынган. Бизге келген чет элдик абитуриенттердин бир тобу Медакадемиянын колдоосу менен виза алышкан. Ушу жакта окуймун деп келген абитуриенттин өз оюн өзгөртүшүнө анда эмне себеп болгон? Учурда медицина жагынан билим алууну көздөгөн абитуриенттер негизинен Кыргызстан эл аралык университети менен Канттагы окуу жайына качышууда. Же буларды да ректор Зурдиновдун тушундагы “өзгөчө мамилелер” тажатканбы? Билим берүү министрлиги мындан мыкты кабардар, анткен менен, балыктай унчукпай, ректорго чара көрбөгөнү көп күдүк ойго адамды жетелейт.
 
Эмнеге Медакадемиянын кадыр-баркы төмөндөгөндөн төмөндөп, мыкты адистер баш болуп, студентер төш болуп, качууда. Башкасына баш оорутуп олтурбай, Антикоррупциялык ишкер кеңешинин сайтындагы чакан маалыматтан үзүндү келтирели: “АДСтин антикоррупциялык түз линиясына КММАда билим алып жаткан студенттердин ата-энелери кайрылышкан.Алар студенттердин контракт акысын төлөгөнү аз келгенсип, ар бир зачет, экзамен, курстук иш үчүн акча төлөп жатканына кабатыр. Бул айрыкча алыскы региондордон келген студенттерге тийешелүү. Окутуучулардын ставкасы да аппетитине жараша өсүп жатат. Же бул инфляция жана индексацияга байланыштуубу? Маселен, КММАнын фармакология кафедрасында экзамендин наркы 200-500 доллар, коомдук саламаттыкты сактоо кафедрасында зачет 1 000 сом, курстук иш 100 доллар турат”.
 
Же ректордун мыйзамсыз чогултуп жаткан каражатын алалы.  Ректор Зурдинов Саламаттыкты сактоо министрлиги менен макулдашып, атайын каражат боюнча окутуу жагына кызыктуу кызмат көрсөтүү бааларын аныктап алган. Эгерде студент сабакка себепсиз келбесе 57 сом, чет элдик жарандар 114 сом төлөйт. Буга чейин ушундай мыйзамсыздыкка Агрардык академия студенттери каршы чыккан болчу. Ал эми Медакадемиянын студенттери каршылык да билдире алышпайт, коркушат. Чындыгында, бул ыкма менен акча чогултуу мыйзамсыз. Адегенде, андай баа Антимонополиялык саясат агенттигинен өтүп, өкмөт тарабынан бекитилиши керек. Жада калса, парламент да өз баасын берүүсү тийиш. Бирок, канча жыл өтсө да, мындай акча чогултуу улантылууда. Мындайда окутуунун сапаты да өлөт. Акча табууну ойлогон жетекчилик студентти кантип мыкты окутууну эмес, көбүрөөк сабактан калып, каражат төгүүсүн эле күтүп калбашына ким кепилдик бере алат? Мисалы, байлардын уул-кыздары үчүн сабакка баргандан көрө, ошол акчаны төгүп берип жүрө бергени дурус эмеспи. Анан келечекте, бизди ушундай билим алган дарыгерлер кантип дарылайт?
 
Мына ушундай тирукмуш жагдайлар орун алып келсе да, бийлик башындагылардын, парламенттин ректор Зурдиновдун иш-аракетине эч кандай баа бербей, анын талканынан ооз тийгенсип, унчукпай олтуруп алганы кимди гана болбосун кыжырдантат. Бул фактылар терең иликтөөгө алынышы кажет. Жада калса парламент ушул факты боюнча да атайын комиссия түзсө болот эле. Себеп дегенде, кеп Зурдиновдо эмес, сөз Кыргызстандын элинин саламаттыгын сактоосу, келечек муундардын сергек жашоосуна келип такалып жатпайбы. Макаланы прокуратура органдары мыйзамга ылайык, атайын кайрылуу катары кабыл алып, тергөөгө алышын да талап кылабыз. Анан албетте, Медакадемияны курутууга чекит коюучу кез келди... Биз бул темага дагы кайрылабыз.
 
Адилет Нуржигитов,
"Майдан.kg" гезити
 
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2216

Бишкек, “Саясат.kg”. 12-апрелде Таласта болуп өткөн митингге 2 жарым миңге чамалуу адам топтолмок экен, бирок, 4-5 миң адам чыкты. Мунун биринчи себеби, элдин экономикалык жактан кыйналып жаткандыгынан улам болду. Дыйкандардын жаз алдында сатабыз деп сактаган жашылчалары баага татыбай, өзүн өзү актабай, мээнети өлдү. Алды чирип, төккөнгө аргасыз болгон дыйкандардын ичи күйүп, кыйналып турат. Ууланган көмүрдү Кыргызстандын аймагына ташылып келинишинин кесепети баарына тийип жатат. Эл Казакстанга, Россияга азык-түлүгүн жөнөтө албай калды. Губернатор Койсун Курманалиева эски революционерлердин кебин укпай, өзүнүн күүсүн чалып жатат. Митингде эл ушул күйүттөрүнүн баарын айтып, ортого салгысы келген.
 
Элге “Кыргызстанды уурулук башкарып жатат” деген Тургунбек Бекболотовтун:
Жан кашайып, дүйнөм жарып, куурулуп,
Көөдөнүмөн көк буу чыгат буулугуп,
Айыбы жок алакандай мекенди,
Былчылдата бийлеп жатат уурулук – көйгөйлүү ырларын ырдап, чыгып сүйлөдүм.
 
Канчалаган жерлерибиз, жайлоолорубуз четинен сатылып жатат. Өзбекстанда Атамбаевтин бир тууганы иштейт экен, аны бетине кармап, “баланча жерди бер” десе, бербеске чарасы канча? Баткенде чек ара маселеси алигиче курч бойдон калып жатат, Үзөңгү-Кууш, Каркыра кетти бөтөндөрдүн колуна, талаштын баары жер үчүн, суу үчүн, анан аял үчүн чыгат да. Роза Отунбаева Кыргызстанды “общий дом” кылып салды. Элге берилүүчү насыя дыйкандарга жетпейт, тааныштары аркылуу эле бөлүштүрүп алып жатышат. Мен ушинтип баштасам эле, дүжүрлөр: “сен Атамбаевти жамандайсың, оппозициянын сөзүн сүйлөйсүң” деп чуркап чыгышты. Милиция кызматкерлеринин баары жарандык кийимдерди кийип алышыптыр, алардын саны деле эки миңге чамалады көрүнөт. Таластагы бул митингде элди түндүк-түштүккө бөлүштүрүүгө чагым кылынганы “сен Ташиевтин сөзүн сүйлөп жатасың” деп айткандарынан эле ачыктан ачык көрүнүп калды. Анда “мени таш бараңга алгыла, мен өзүмдүн сөзүмө жооп берем” деп да айттым. Койсун Курманалиеванын агасы мени колдон тарткылап, “сени менен сүйлөшөм” деп демитти. Машинам менен келатканымда “Ата-Мекендин” штабындагылар “бул митингди өткөрбөгүлө, элди куугула” деп көрсөтмө берип жаткандыгын байкадым. Көрсө, алар алдын ала даярдалган сценарий боюнча чабуул кылмак экен. Кокустан ал жерде түштүктүн адамдары келсе, чоң ызы-чуу кылышмак окшойт. Талас облусу боюнча акыйкатчы Арзыкан Момунтаева Койсун Курманалиеванын агасы Мураттын байбичеси менен жакшы санаалаш адамдарбыз, мен эч кимисин жамандагым да келбейт. “Койсун бийликте турганда “тынч жүр” деп атышат, мен ырдап берип жатам элге. Ал жанындагыларга “Сагынбек сөзүнөн табат, муну бүгүн сабатыш керек” деп көрсөтмө кылышыптыр. Мурдагы бийликтин тушунда Момунтаева болуп чогуу митингдерге чыгып жүрчүбүз, эми булар бийликке келгенден кийин Сагынбек бузуку, душман аталып калды. Баары сүт көл, май көл болуп жатканда элдин арасын иритип жатат дешүүдө. Адам укугун коргогон акыйкатчы болуп туруп, элди калыстыкка чакыргандын ордуна ошол жерде элди кайраштырып, чагымчылдык кылганы адам укугун тебелегени эмей эмне? Талас элинде эч кандай күнөө жок, баарын былгытып жаткан Койсун Курманалиеванын дүжүрлөрү. Бийликке булар кан төгүү, митингдер менен келишкен. Текебаев өзү “конституция жыйырма жыл өзгөрбөсүн” деп чыгарган, эми “митингдерге мораторий киргизебиз” деп жатышат. Өздөрүнүн сөзүнө жооп бере албай жатат да. “Ата-Мекен” партиясы элди экиге бөлүп-жарып, түндүк-түштүк маселесин козутуп жатат. Бул жакшылыкка алып келбейт. Отунбаева, Текебаевке окшогондор батыштын идеологиясы менен жүрүп жатат, мүмкүн, түштүк-түндүк Кореядай мамлекетти экиге бөлүп салуу саясаты тымызын жүргүзүлүп жатабы деп да кетесиң. Эл чарчап бүттү.
 
Сагынбек Момбеков, элдик ырчы
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 2294

“Кыргызстан демократиялык өлкө” - деп оӊду да, солду да карап, какшаганыбыз какшаган. Ал эми бүгүнкү күнү бизин өлкөдө демократиянын улуу дөөлөтөрү өкүм сүрүүдөбү? - деп кызыга суроо салган адам жоктой. Ар кимиси өз арабасын сүйрөө менен алек. Аткаминерлерге демократиябы, бюрократиябы баары бирдей. Эптеп-септеп жеткен креслосунан жылмышып калбайын деп, жеў ичинен акча жасап, байлыкка манчыркап эле отурушса болгону.
 
 Өнүккөн  демократиялык өлкөлөр сөз эркиндигинин баалуу  экендиги башынан эле түшүнүп, сындаганга сабырдуу карап, жарандардын талабын сыйлап, конструктивдүү чечим кабыл алуу менен көксөгөндөрүн канааттандырат. А бечара кыргыз мамлекетичи? Єкмөт жыйырма жылдан бери “демократиялык мамлекет курабыз” деген шылтоону бетине кармап, демократиялык программалар үчүн өнүккөн өлкөлөрдөн бир канчалаган ири суммадагы каражаттарды алып келген. Тилекке каршы,  көз боёмочулук жолуна салышып, бул каражаттарды өзүлөрү гана арты-артынан жутуп жиберишти. Сомдорду, жашыл акчаларды сол чөнтөктөрүнө солой калып, демократиялык мамлекеттин Конституциясын, программларын жана мыйзамдарын кабыл алышканын беттерине кармаганы менен баары бир тоталитардык режим менен башкарууну эӊсеген бийликтеги саясатчы сөрөйлөр уурулуктун жолунан тайгаланбай келе жатышат. Жогорку Кеўештин депутаты  Ө.Текебаев тез эле өнүгө калабыз деп жанталашып, авторлук кылып, авторитардык режимге каршы, партиялык башкаруу жолуна түшүүгө ылайыкташтырылып бурмалоого дуушарланган кылмыштуу конституцияны кабыл алдыртканына баарыбыз күбө болдук.
 
Партиялар эл үстүнө үстөмдүк кылып, карапайым калк менен сєзгє келбей, өз жеринен душманын куугансып кууп чыкканына 12-апрелде өткөн Талас окуясы далил.  Бул шумдугуӊ кургур, партиялык башкаруунун  кылмыштуулукту жаап жашырганга да өтө ынгайлашканы апрель революциясындагы банктын тонолгонунан, 320 миллион доллардын уурдалганынан улам да ачык-айкын билинди. Кийин Максим Бакиевдин лабораториясындагы 2800 килограмм алтынды «Ата-Мекен» партиясынын лөктөрү Ө.Текебаев, Р.Төлөгөнов, Б.Шерниязовдор жүктөп кеткенин көргөндөр, керек болсо жүктөп бергендер оозу-мурду кыйшайбай эле айтып чыгышты. Ал эми Башкы прокуратура бул маалымат боюнча тергөө ишин козгогон да жок.
 
Эгерде өлкөбүздө дагы бир революция боло турган болсо, эл соода тїйїндєрїн эле эмес, Кыргызстандагы Улуттук банкты баш кылып бардык банктарды тоноп кетпейт эч ким кепилдик бербейт. Ошентип, жоругу жолдо калган эл башылар жаман жосунду, осол єрнєктї өзүлөрү баштап, элге үйрөтүп жатышат.
 
Парламентке жана бийлик бутактарына болсо арам акчаларынын күчү менен жалаӊ Акай, Бакийчилердин куйруктары, эл сатар, жер сатар кылмышкерлер толуп алды. Мамлекеттин, элдин ырыскысын уурдап, жеп-жутуп жаткандарды канчалык зар какшап айтып атсаӊ да, сатылып кеткен мыйзам сакчылары менен телевидение, гезиттер жаап-жашырышат, анткени, булар биримдик менен иштеген колу туткактар, кесирленген тышы жалтырак, ичи арамдар эмеспи.
 
12-апрелде «Кыргызстан жаӊы күчтөрү» кыймылы Талас элин чогултуп, көкүрөккө толгон көйгөйдү эл менен бөлүшүп, бийликтин уурулугун, алардын жерди гана эмес сууларды да сата баштаганын айтып, жеткирип, чогуу чечим, жыйынтык чыгаралы деген ак ой менен Талас жергесине барганыбызда, бийликтин  алдын ала абдан катуу уюштурулган чагымына дуушар болдук.  Бабановдун иниси баш болуп, губернатор Койсун Курманалиеванын бир туугандары төш болуп, «Республика», «Ата-Мекен» партиялары жана жергиликтүү бийликтин арам акчасына жашаган дїжїр “обончулар” жыйынга чогулган элди «түштүктөн Мадумаров, Ташиев келе жатат» деген жалган кептери менен алдашып, келгендерди стадиондон кууп чыгууга үгүттөшкөн. Карапайым калк болсо баягы эле ишенчээктигинин айынан дагы бир ирет бийликке курал болуп бергенин капарына албады. Элди, ар кайсы региондон келген конокторду кубалап, трибунадагы микрофонду, колонкаларды тепкилеп, сындырып, карапайым элдин муў-зарын тєгїп ырдаган Сагынбек Момбековду жакалап, жемелешип, “өлтүрөбүз” деп коркутканга чейин барышты. Элдин алдында турган Таалай Изатовду, милиция башчысы єзү келип кармап, камап, кылмыш ишин ачып, дароо прокуратурага, андан соӊ сотко өткөзүшүп, эскертүү берүү менен бошотушту.
 
 Бир учурда Бакиевдин буйругу менен ошол кезде УКМКнын башчысы болуп турган Мурат Суталинов парламенттин астында жаткан ачарчылык жарыялап жаткан «Бириккен фронттун» кыймылынын боз үйлөрүн талкалатып, өзү келип боз үйдүн тїндүгүн буту менен тээп сындырган эле. Бул кылыгы акыры жакшылыкка алып келбеди. Ал эми кечээки митингде таластыктар «Кыргызстан жаӊы күчтөрүнүн» баш кийимдери менен желектерин өрттөп жиберишти. Кыргызда түндүк менен баш кийимден улук эмне бар?! Таластыктар баш кийимдерди өрттөп жатканда кылчайып артты бир карап, ойлонуп да коюшкан жок. Кудайга жакпаган мындай иштер акыры жакшылыкка алып бармакпы?! Чындап келгенде Мадумаров менен Ташиевдин бул чогулушка эч бир тийешеси жок болчу. Бул жөн гана бийликтин, эл чогулбай калсын, митинг өтпөй калсын, биздин былыгыбыз билинбей тура турсун деген иш аракеттери эмей эмне? Бир четинен бул алардын өзүлөрүн өзүлөрү жооткону, алдагандыгы десек да туура болот. Мындай ыпылас жоруктар түндүк-түштүккө бөлүнүүнү эле эмес, алакандай кыргызды эми регион-регионго бөлүнүп,  бири-бирин кыйратууга алып бараары бышык. Бакиевдин башкаруусу убагында Түп жөө жүрүшүнө барганыбызда, ушундай “ОБОНЧУлар” менен  дүжүр саткындар Текебаевди баш кылып  жумуртка менен чапкылап, Шерниязовдун калпагын ыргыта чаап, УКМКнын азаматтары тепкилеп жатканда, мен артында туруп «мегиле, мени өлтүргүлө, ушуну эле каалап атсаӊар, анда кан төгүлсүн» деп бакырганымда, эл мени карап токтогон. Ал эми Бабановду желим шише эл ур-токмокко алганда эптеп качып кутулганы эсинде эмес бекен. Ушундай жапайычылык көрүнүштөр өз баштарынан өтсө да, бийликке келээри менен эстеринен чыгарып салгандары кесирликке барабар эмеспи.
 
Таластыктардын бийлик менен чогуу болуп, элди коргобогону, сатылганы деп эсептейбиз! Убагында Түптүн элин жек көрүү менен караган Таластын айрым саткынчы, дїжїрлєрї эми өзүлөрү “ОБОНчу” деген атка кантип конуп, ар-намыстарын өз өтүктөрү менен өзүлөрү тебелеп салганын байкабай калыштыбы? Көлдө Түп району гана айтылып калса, Таласта бүтүндөй облус жаманатты болду. Таластыктар мыкты, сатылбайт, чыныгы патриоттор – деп ойлоп, түз караган  башка региондордун элдеринин көз караштары да бузулду. Анысы аз келгенсип, «уурусу күчтүү болсо, ээсин доого жыгат» дегендей, Бишкеке жетип келишип, бийликтин берген эки тыйынына алданган Таластын дүжүрлөрү «бул бийлик үчүн керек болсо жаныбызды беребиз» деп тиштене сүйлөп, зөөкүрлүгүн көрсөтүшүп, 24KG агенттигине пресс-конференция да уюштуруп жиберишти. Бийликтеги аферист-алдамчыларга дїжїрлєрдїн сексени жанын берсе да баары бир, анткени, аларга бир гана мансап менен акча кызыктуу. Мындай саткын иштери менен таластыктык туугандар башка региондор менен  эмес өз ара бири-бириӊер менен душман чыгып, чырды ырбатаары бышык иш.
 
 Өлкөгө жаӊы бийлик орногондо эле өткөндөр унутулуп  калууга тийиш эмес. Бейкүнөө элдин канын төккөн Аксы окуясында, Акаевдин билегине чейин канга боёлгонун, Апрель элдик көтөрүлүшүндө Бакиевдин канга белчесинен баткандыгын, Июнь окуясындагы Ош трагедиясында Отунбаева-Атамбаев элдин канына кирингенин унутуп калдыкпы?! “Иштегенге убакыт бергиле, анан жыйынтык чыгаргыла” дешет экен, ооз ача электе эле. Чын чынына келгенде, булар убакытты иштөө үчүн эмес, жерлерди, сууларды, кен байлыктарды сатып, байып анан башка өлкөлөргө сапар тартуу үчүн сурап жатканы эмеспи. Акаев 15 жылда, Бакиев 5 жылда жеп-топтогонду, булар 7-апрелдин эртеси эле жеп-топтогону баарыбызга белгилүү. Жеў ичинен жеген акчасы ашып-ташып, элди сатып алабыз деген арам ойлору бир күнү ойрон болот. Бийлик эч качан элдин үстүнөн  үстөмдүк кылбашы керек, тетирисинче эл  бийликтин үстүнөн үстөмдүк кылып, элдин кулу кылуубуз зарыл!
           
Качкын БУЛАТОВ, укук коргоочу,
атайын "Саясат.kg" үчүн
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 3017

Саясий абалдардан жана айрым олуя тарыхчылардын кадамдарынан улам кыргыз эли түндүк-түштүк болуп бөлүнүп жатканы, айрыкча чыгармачыл адамдардын жүрөгүн сары зилге толтуруп салды, ошондон улам оюмду ортого салайын дедим. Интернет барактарындагы «Тарыхты тактоодо түрк элдери чогуу, өз ара маалымат алмашып турбаса, ар кимиси ар түрдүү талкуулап, туңгуюкка капталуу алдында турат» деген казак окумуштуусунун көз карашы, кыргыз тарыхын «иликтөөчүлөрү» кыргызды тунгуюкка алып баратканына да коңгуроо кагып кабар берип жаткандай.
 
Кыргыз биримдигине жарака салчу коркунучтун алдын алуу аракеттери жасалбастан, тескерисинен, бийлик үчүн көзү кызарган саясатчылар тарабынан ачык эле уланып, кыргызды биротоло экиге бөлүп салышты.
 
Башынан чечмелейин.
 
Мындан 3-4 жыл мурда «Бакдөөлөт» деген коомдук уюм түзүлгөндө, мен ага анчейин деле маани бергеним жок эле, «бардыгы эле биригип жатышпайбы, калмактын жээндери да биригип жатышкандыр» деп койгом. Жаны жаннаты болсун, раматылык манасчы агабыз Уркаш Мамбеталиев КТРден «Манастын энеси Бакдөөлөт болгон» десе, ага да маани бербептирмин. Көрсө, иштин чоо жайы таптакыр башка жакта жатыптыр.
Биз да ошол Манаска кайрылып көрөлү.
 
Кыргыз эл Баатыры, академик Чынгыз Айтматовдун кириш сөзү менен башталган Сагынбай Орозбаковдун айтуусундагы «Манас» эпосу: «… Көгөйдөн Ногой, Шыгай, Чыйыр. Ногойдон Ороз, Үсөн, Бай, Жакып. Жакып Чыйыр агасы өлүп, анын Шакан аялын, андай кийин Манжурия калкынан (калмак) Бөйөндүн уулу Чаян дегендин Бакдөөлөт деген кызын алат» деп айтылып башталат. Шакандан Манас, ал эми Бакдөөлөттөн Абыке-Көбөш баш болгон алты арам, калмакка тикелей жээн. Булар дайыма Манаска көралбастыкта болушуп, чоң казатка аттануусуна да кошулушпай, Манас өлгөндөн кийин Манастын жакындарын куугунтукка алышып, Бакайды төө кайтартып, Каныкейди (Санира-бегимди) токолдукка алмакчы болгондо, ал эмчектеги Семетейди көкүрөгүнө кыса кайненеси Шаканды кошо ээрчитип Самаркандга Темир атасыныкына түн жамына качып кетет. Бакдөөлөттүн таржы-макалы ушундай.
 
Эми тууга кайрылалы. Саякбай Каралаевдин вариантындагы «Манастын» 2-томунун 17-24-беттеринде, Бокмурун төгөрөктүн төрт бурчуна атасына аш берүүгө кабар жиберет. Бокмурун Көкөтайдан калган Мааникер күлүктү жаш Айдарга берип:
… Бул ашыма келсин де,
     Бул кызыкты көрсүн де.
     Бул ашыма келбесе,
     Бул кызыкты көрбөсө,
     Көкөтайдын көк туусун
    Үй үстүнөн көрсүн де
деген сөздөрү, ар бир элге жиберген кабардын аягында айтылат. 
 
Ушул эле кабарда,
     …. Кызыл желек, көк найза
           Кыргыздан бирөө калбасын,
           Ала колдоп кетти деп,
          Артымдан күбүр калбасын.
деген сөздөр да бажырайып жазылып турат.
 
Демек кыргыздын желеги кызыл болуп, калмактын жана Бокмурундун желеги көк болгондугу даана айтылып турат. Мындан башка дагы эмне керек?
 
Википедияда «… Алооке көк асаба алдына аскерин чогултту» деген маалымат турса, Манастыкы деп көк асабаны Манас ордого желбиретип коюшкандар Абыке-Көбөштүн урпактары экендигин жеңил эле баамдоого болот.
 
Ар ким ар нерсени ойдон чыгарып, калп айтып бурмалап элдин башын айлантуунун да чеги болушу керек эле. Айрыкча атту баштуу адамдардын эки жүздүүлүккө барышы өтө эле жарашпаган уят көрүнүш болуп жатат.
 
Мен Казат Акматовду өтө урматтап жүрдүм эле, «Манас үйүндө олтурганда, боз үйүнүн үстүндө көк желек желбиреп, согушка чыкканда кызыл желек менен чыккан» деп айтканда, чындап жакамды кармана калдым. Казат байке, Манас эки жүздүү болгон эмес, эки түстүү туу көтөргүдөй, а Сиз…, оозум да барбай жатат айтканга. Ошондой эле, мен үчүн урматта жүрүшкөн Мар Байжиевдин, Түгөлбай Казаковдун көк тууга барууга далалат кылуулары да ар түрдүү ойлордун жетегинде калтырат экен. Анан да, Карганбай Самаковдун парламент трибунасынан, «биздин желек кызыл болгонунан кан төгүлүп жатат» деп олуялык кылып жатканы да, аны көк тууну көксөгөн калмак сепаратисттерин тымызын колдоп жатканынан кабар бергендей. Же, балким ал өзү…
 
«Курултай» идеясын көтөрүп чыгышкандардын идеялары туурадай, бирок, Курултай туусун көк кылып алышканы, алардын түпкү максаттарын күмөндө калтырууда. Кыргыз тарыхын тунгуюкка такап, кыргызды исламга эмес теңирчиликке табынтууга үндөп жаткандар да көк тууну колдошуп жаткандыгы бекеринен эместир. Көк тууну көксөп жаткандар, калмак кандуулар жана калмак жээндери Абыке-Көбөштүн урпактары турбайбы деп айласыз ойго кетесиң.
 
Мына ушулардан улам, Маанасты туу тутушкан Таластык боордошторго калмактардын идеясынан, көк туудан сак болгула деп кайрылып кетким келет.
 
Жогорку Кеңештеги туу маселеси боюнча комиссиянын төрагасы депутат Маматалиевдин аракеттеринде да бир шойкумдун башы башбагып тургандай. «Туунун өңүн көк кылабыз» деген идеянын туура-каталыгын териштирүү ордуна, Абдрахман Мадакимович «кыргыздардын оңдорунун желеги көк, солдордуку ак, ичкиликтердики кызыл болгон» деп абалды андан ары курчутуп жатканы кандай? Мына сага саясатчы, мына билермандык! Бул «Эй кыргыздар, бөлүнүп бириң  кызыл туу астына, бириң ак желек астына, калганың көк туу астына чогулгула!» деген чакырыктан эмне айырмасы бар?  Же ортого кыпчыла калган «Кызылы болсо, көгү болуп калса, ара жолдо биздин ак түсүбүз калып калабы?» деген жаш баланын оорусубу?
 
Мен тарых иликтөөчү катары айтайын, ырас байыркы кыпчактар Теңирге сыйынышып, көк түстү ыйык тутушкан. Ал эми кыргыздар жеңиш, майрам, токчулук, ынтымак ырыс-кешиктин белгиси катары кызыл түстү туу тутушкан. Манас кулаалы таптап куш кылып, курама топтоп калк кылып, кыргыз куралгандан бери эле ошол Манастын ыйык кызыл туусу желбиреп келе жатат. Ал эми анын ичиндеги уруулар ар түрдүү тууну көтөрсө көтөргөндүр, бирок кайсы бир уруунун туусу бүткүл кыргыз элинин туусу боло албайт да. Экинчиден, тарыхта «оң», «сол», «ичкилик» деген хандыктар да болгон эмес, ар бири ар түрдүү туу көтөргүдөй.
 
Кыргыздын боз үйлөрү жер бетин козу карындай кооздоп турганда, сырттан келген коноктор каалаган үйүнө түшүп, курсагын тойгузуп, эс алып, андан ары сапарын улантып кете берген. Жолоочулар айрым учурларда азалуу үйлөргө туш келип, ыңгайсыз абалда калган учурлар болот. Ошондон улам, азалуу үйдү айырмалап туруу үчүн, ал үйдүн түндүгүнөн мурдатан өлүк белгиси болгон көк же кара түстөгү желекти чыгарып илип коюу адаты келип чыгат. Азасы бар аял кишини, «анын көгү бар» дешип ага аяр мамиле кылынган. Жылдыгында «бул үйгө кайрадан кайгы келбесин» дешип, куран окуп «көгүн чечүү» раасимин өткөрүшөт. Бирөө жарымдын үйүндө той болсо кызыл желекти, өлүк азасы болсо көк желекти илип коюу адаты алиге чейин сакталып келүүдө.
 
Тууга карата кайра-кайра өз максаттарын таңуулап жанталашып жаткандардын дымактарынын катуулаганы, кыргызды бөлүп, түндүгүн казактарга, түштүгүн өзбектерге кошуп, аны биротоло жок кылуу боюнча 20 жылдан берки тымызын аракеттин кезектеги тактикасы, кыргыз туусунун өңүн өзгөртүүгө багытталганан кабар бергендей.
 
Гыламидин Абдрахманов,
атайын "Саясат.kg" үчүн
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 1486

21-апрель жакындаган сайын (дал ушул күнгө чейин бийликке акыркы мүмкүнчүлүк катары эл талабын аткарууга мөөнөт берилген) бийликтеги аткаминерлердин карапайым калк үнүн укпаган дүлөй, мурдунун учундагыны көрө албаган сокур, эл турмушундагы кыйынчылыктарды сезе билбеген жансыз ташка айланып бүткөнү дагы бир ирет далилдене баштады. Ак үй, көк үйүндө олтурган бийликтин күн карама колдоочулары ар кандай билдирүүлөрдү жасап, карапайым адамдардын башын айлантуу менен убара болушууда.
 
Тарых кайталанарын, же болбосо, Алмазбек Атамбаевдин ар дайым кайталаганды жакшы көргөн учкул сөзүндөй, “сен тарыхты тапанча менен аткыласаң, келечек сени замбирек менен атарын” эгемен турмуш улам эске түшүргөнү менен, 2 жылдан бери кыргызды каалашынча калчап келе жаткан бийлик өткөндөн таптакыр сабак албагандыгы кейитет. Ал аз келгенсип, Бакиевдин, Акаевдин кадрларын өздөрүнө кеңешчи кылып алышканы, алардан эски патрондорунун элге каршы саясатын улантуудан башка жарытылуу ой чыкпагандыгы жанды кашайтат. Ошентип олтуруп, биз Акаев-Бакиев аралашмасынан чыккан, тарыхта деги эле болуп көрбөгөндөй, кыргыздын шорунан жаралган ажыдаар бийликтин торуна түштүк. Азыркы президент ажыдаарды жеңип, өзү ажыдаарга айланып кеткен баатыр тууралуу икаяны көп айтчу эле. Аңдабастан, өзү да ажыдаарга айланып кеткенин карасаң, бооруң ооруйт. Деги Атамбаев ажыдаарга салыштырчу Акаев менен Бакиевдин заманынан азыркылардын башкаруусунун эмнеси жакшы? Куюп койгондой окшош. Болгону, коррупциянын кулачы азыркы учурда алда канча кенен жайылып, бүт экономика тармагына терс таасирин тийгизүүдө. Энергетика тармагы таш калканы чыгып, эми бааны көтөрүүдөн башка айла калбагандыгын кыйытышууда. Максим ойлоп тапкан уюлдук байланыштарга орнотулган 60 тыйын да укук коргоочулар, эксперттер айткандай, “жаңы жасалга” менен кайтып келе турган болуп калды. Болуп көрбөгөн жазгы жутчулукка, жаратылыштын катаал “белектерине”, кышкы караңгылыкка бийликтин даярдыгы жок болуп чыкты. Башканы деле күткөн эмеспиз, анткени, капчыгынын калыңдыгына карап тартылган кадрлар эч качан жарытмак эмес. Албетте, мунун баары эртедир-кеч элдин нааразычылыгын жаратмак. Анын үстүнө, элибиз деле эки ирет бийликти алмаштырып, адилетсиздикке төбөсүнө так секирте уруп көнүп калышкан. Бул аз келгенсип, 2010-жылдагы кандуу окуяларды уюштургандар, банктан акча тоногондор жазасын албай, Кыргызстанда, чет өлкөлөрдө сайран куруп жүрүшпөйбү. Ошондо элдин талабы жөпжөнөкөй: элди эзген Бабановдун өкмөтү өзү менен кошо кетсин! Учурунда Акаевге Танаевди, Бакиевге Үсөновду кетирүү талабы коюлган. Экөө тең премьер-министрди коргоп олтуруп, ушу тапта Ата-Журтуна сагынуусун кат аркылуу гана билдирип олтурууга аргасыз болушууда. Атамбаевге эски президенттердин тагдыры сабак болуусу керек эле. Бирок, эл үч ирет белгилүү мөөнөт менен талап койду. Бирине да Атамбаев жооп берген жок. Бул жакта олтурган адамга Атамбаев баарын түстүү кылып көрсөткөн көз айнек тагынып алгандай таасир калтырууда. Өзүнүн бир боорундай иниси Өмүрбек Бабановду сатып кетиши да бир жагынан кыйын. Саясатта канчадан бери эриш-аркак жүрүшөт. Экөө тең Бакиевдин доорунда чоң кызматтарды ээлеген. Бири-биринен ошон үчүн ажырап кете алышпай, эгиз козудай эчкирип турушкан кербези. Бирок, эл булардын ага-инилик тандеминин Кыргызстанды иритип-чиритип, биротоло талкалаган күнүнө чейин күтө албастыгын баса белгилеп кетүүбүз абзел.
 
Бийлик эл талабын аткаргандын ордуна бет тырмачылыкка өткөндүгүн да айтып коюуга тийишпиз. Ош шаарында жекшемби күнү Алайдын тургуну өзүн-өзү өрттөсө, таппай турган бийликтин чабармандары не дейт дебейсиздерби: митингден тажаган адамдар өлө баштады имиш. Тапкандары дептеринде жазылган сөздөр экен. Чындыгына келгенде, соо адам эч качан митингке каршы өзүн-өзү өрттөбөйт. Адамдын мындай абалга жетишине көптөгөн, узак мөөнөттөгү депрессияга тушуктурган окуялар себеп болорун психологдор айтышпадыбы. Демек, кеп оппозициянын митингдеринде эмес. Кеп өзүн-өзү өрттөгөн адамдын жеке жашоосундагы чырмалышкан, түйүнү чечилбеген маселелерде. Бизге түшкөн маалыматтарга караганда, Каныбек аганын ири суммадагы кредити бар болчу экен. Ал аз келгенсип, аялы катуу ооруп калган. Бийликтин ушундан да шоу жасаганын карабайсызбы: эл митингдерге каршы имиш. А жергиликтүү аткаминерлер өзүн-өзү өрттөгөн Каныбек Сейитбеков канча жардам сурап кайрылса да, анын өтүнүчүн учурунда аткарбастан, эми түштөн кийин “өлүктү жашыруу тажиясын өзүбүз колго алдык”, “аялына жардам беребиз”,- деп отчет берип жатышат. Учурунда адамга жүз бурушса мындай болбойт эле го. Айтор, ушундай адам өлүмүнөн да саясат, чоң шоу жасаган бийлик өкүлдөрүнө “баракелде” дегенден башка айтар деле кебибиз жок.
 
Бийлик андан тышкары, оппозиция менен сүйлөшүү өткөзүү демилгесин көтөрүмүш болуп, “биз сунуштасак, келбей жатышат, булардын каалаганы эле элди бөлүп-жаруу” принцибинде чоң пиар акцияны баштады.
 
Буга чындап зээни кейиген “Ата-Журт” фракциясынын лидери Камчыбек Ташиев премьер-министр Өмүрбек Бабановго 13-апрелде, саат 20.00дө Коомдук каналдын түз эфиринде жолугушууну сунуштаса, ал көгөрүп келбей койгон. Бул окуянын чоо-жайы мындай болгон: өкмөт башчысы оппозицияны теледебатка чакыргандан кийин (анысын күн-түн Коомдук каналдан, б.а бийликтин күн карама телевидениесинен рекламалап бүтө албай жатканда), Ташиев Коомдук каналдын баш директору Кубат Оторбаевге чалып, өкмөттөн ошондой жолугушууну уюштуруу суранычы келип түштүбү-жокпу, сураштырган. Андай сунуш Оторбаевге келип түшкөн эмес. Өкмөттөн теледебат качан боло турганын билүү максатында чалганда да, Кубат Оторбаевге андай жолугушуу уюштуруу тууралуу ойлору жок экенин айтышкан.
 
 “Ушунун өзүнөн эле премьер-министрдин элдин башын айлантып жатканы көрүнүп турбайбы. Андан тышкары, Бабанов менен анын аппаратынын башчысы Төрөгул Беков оппозицияга меморандум бергенин жар салды. Биз эч кандай расмий документти көргөн жокпуз. Качанга чейин элдин башын айлантышат? Элдин баарын келесоо ойлошобу? Айткан бир да сөзүндө турушпайт. Расмий жолугуштук деп айтышат, кайра ачык жолугушуу уюштуралы дешет. Бирок, анын бирин аткарыштыбы? Бабановдун оппозициянын өкүлдөрү менен кокусунан жолугушуусунан өз абийирин көтөргүсү келгени билинип эле турат”,- дейт Камчыбек Ташиев.
 
Бабанов Ташиев чакырган түз эфирге келбей, анын ордуна, басма сөз катчысы аркылуу 18-апрелде 5тен өкүлдөн турган топтордун жолугушуусуна чакыруу жөнөткөн.
 
 Дал ушундай жашыруун жолугушууга карата оппозициянын позициясын өкмөт билбейт дейсизби? “Адилет Келечек” оппозициялык кыймылы билдирүү таркатып, жабык эшик артындагы сүйлөшүүлөргө барышпай тургандыгын жар салбады беле. “Ар бир тараптан бештен өкүл катыша турган бул жыйынды уюштуруунун эч кандай зарылчылыгы жок. Себеби жакында Ошто, Баткенде жана Жалал-Абадда өткөн ири митингдин катышуучулары Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтоосуз отставкасын жана «Эл ишениминдеги профессионалдуу Өкмөт» түзүүнү талап кылышкан. Ошондой эле калк апрель-июнь каргашаларына күнөөлүүлөрдү аныктоону жана конституциялык жыйын чакырууну мамлекеттик бийликтен талап кылышкан эле. Ушундан улам премьер-министр Ө.Бабанов эптеп убакыт утуу максатында оппозиция лидерлерин жабык эшик артындагы сүйлөшүүгө чакырбай, он миңдеген калктын талабын эске алып, токтоосуз отставкага кеткени оң. Өлкөдөгү бардык маселелер элден жашырылбай, ачык-айрым, түз эфир аркылуу талкууланышы керек”,- делет билдирүүдө.
 
 Оппозициянын айтканында кынтык жок. Сокурга деле Бабановдун саясий соода баштап, өзүн, өзү жетектеген өкмөттү сактап калууга аракет жасап жатканы көрүнүп турбайбы. Акаев, Бакиев деле ушундай ыкманы колдонушкан. Оппоненттерин кызмат менен сатып алуу ыкмасына учурунда Бабанов да кезиккен. Билсеңиз керек, 2007-жылы Бабанов да Бакиевге каршы митингдерге катышып, мотор болгон. Көп өтпөй, анын Максим менен сүйлөшкөндөн кийин (ал жолугушуу тууралуу маркум Мелис Эшимканов тирүү кезинде ачык эле айтып жүргөн), 1-вице-премьер-министр болуп чыга келгени белгилүү. Азыркы оппозиция өкүлдөрүн да Бабанов демек, өзүнө окшош, туруктуу позициясы жок саясатчылардын катарында элестетет окшойт.
 
Бабанов элдин башын эмнеге айлантып жатат? Албетте, өзүнүн түптөгөн ири киреше түшө турган булактарын коргоп калуу үчүн. Учурда Айдар Акаев менен Максим Бакиев түзүп, түптөгөн бардык схемалардан Өмүрбек Бабанов жана анын командасындагы адамдардын кулагы тикчийип чыгып турат. Демек, Бабанов өзү да учурунда Айдар Акаев жана Максим Бакиев менен кызматташып жүргөндө, арам схемалардын авторлорунун бири болгон окшойт да? Азыр да Бабанов өлкөнү каалагандай калчап, арам иштер менен акырына чейин шугулданууда. Кыргызстанда мындай арам иштерди мурда Айдар Акаев менен Максим Бакиев “крышалап” келген болсо, азыр өзү алардын ордун басып, “крышалап” келе жатат. Эл ичинде мындай уу-дуу кептин жүргөнү качан.
 
Факты керек дээрсиз. Мамлекеттик улуттук коопсуздук кызматы “Мегаком” компаниясынын жетекчилерин жеп-ичкени үчүн камакка алганын билсеңиз керек. Миллиондогон каражаттар аталган уюлдук компаниядан көз көрүнөө уурдалган, Азамат Мурзалиев деген неме өзүнө 700 миң сом айлык коюп алган. Мурзалиев баш болгон бул тыңчыкмалардын баарынын Ө.Бабановдун командасында жүргөнү сокурга деле дайын иш го? Демек, бул кыңыр иштерин баары Бабановсуз ишке ашканына ишенүү кыйынга турат. Буга Мурзалиев камакка алынгандан кийин, Бабановдун ага кеңешчи болуп жүргөн адамды “Мегакомго” коюп алганы да далил боло алат.
 
2011-жылдын бюджети боюнча жазганбыз. Премьер-министр Ө.Бабанов 2011-жылдын бюджети профицит менен аткарылгандыгын, башкача айтканда чыгашадан киреше көп болгонун билдирген. Чындыгында профицит бери жакта калып, бюджет 4 млрд. 300 млн. сом көлөмүндө каржыланбай калган. Профицит деп айтканы, жөн гана каржы куржунунда жыл аягында калып кеткен каражат болууда. Өкмөт эмне кылды? Каржы министрлиги аркылуу коммерциялык банктарга 8 миллиард сомго мамлекеттик казыналык векселдерди жайгаштыруу чечимине келди. Иш жүзүндө, баалуу кагаздарды жайгаштыруу менен, мамлекет жеке менчик банктардан карыз алып жатпайбы. Андан соң, ошол карызынан кутулуу максатында, өкмөт жеке менчик банктардан 21 пайыздык үстөгү менен кредит ала баштаган. Ушунун өзүнөн эле бул банктар 800 миллион сом көлөмундө киреше алышкан. Азыр азаматтардын баары мактап бүтпөй, жактап жаткан Өмурбек.Бабановдун жеке менчик “Кыргызстан” банкы бул финансылык аферанын жыйынтыгында 270 миллион сом таза киреше тапканын “Ата-Журт” фракция лидери К.Ташиев айтып чыкты.
 
Казахстандын президенти Нурсултан Назарбаевдин атайын өкүлү Булат Утемуратовдүн жашыруун келип кеткени да билинип калды. Казахстандын серый кардиналы Ө.Бабанов менен жолугушкан. Бирок, эмнени талкуулаганы белгисиз. Эл келечеги талкууланса, эмнеге анда Утемуратов жашыруун келип кетет? Эл катары эле ачык жолугушса болбойбу? Ошентип жатышса, албетте, күмөндүү ойлор туула берет. Бабанов Кыргызстанды эгемен өлкө катары эмес, жеке менчик фирмасында көрүп турганда, андай жолугушууларда Кыргызстандын дүң жана чекене баада сатылып жатпаганына ким кепилдик бере алат?
 
Өкмөт жакында парламентке келип отчет берет. Коалиция азыртан Бабановтун жел отчетун колдоп жатат. Ошондо, оппозиция эл үмүтүн актай турган жалгыз гана күч болууда. Себеби, өлкөнү “бабановдоштуруу” менен күрөшпөсөк, Кыргызстандын тагдыры коркунучта турат.
 
Нурдин Сейитов,
"Майдан.kg" гезити
 
Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 7846

 
 
Бишкек, “Саясат.kg”. Бишкек шаардык саламаттыкты сактоо департаментинин башчысы Амангелди Мурзалиевдин мыйзам жолунан адашканы, көзүн май басып, таянар тоосу - Бишкек мэри Иса Өмүркуловдун колтугунан чыкпай, каалашынча шартаңбай тээп жүргөн жоругу кимдин гана болбосун жанын кашайтпай койбойт.
 
 
 
 

Подробности
Категория: Аналитика
Просмотров: 6685

 

Бишкек – “Саясат.kg”. “Фабула” гезитинин өткөн санында, чалагайым сынык калемдердин бирөөсү: “Арабаев акыл үйрөтпөй эле койсо…” деген кыстырма басыптыр. Анда ал Кыргызстандагы Конституция боюнча болгону белгилүү 3-4 окумуштуу адис инсандардын бири Автандил Арабаевдин атына Бакиевдин оту менен кирип, күлү менен чыккан деген кур жалаага кумурска жүгүртүптүр. Бакиевдин оту менен кирип, күлү менен чыккандар азыр кайда жүргөнүн бул "кумурскачы" биле бербейт окшойт. Баамы  жетпесе Баратбай авадан баалуу кеңеш сурабайбы десең, баш рекдактору деле барктуу инсандардан  эле.
 
Ал кишинин терең жана мазмуундуу Конституциялык талдоосу  жана сунуш кылган жоболору биздин агенттиктин электрондук баракчасында да жарыяланып, көпчүлүктүн колдоосуна ээ болду.
 
Ал эми, жазат десе жасакериленип, жаман чапандын сынык сиркесине окшоп, аша чаап кеткен  байкуштар, илимий интеллигенциядан айланса болот. Кыргызстанда күчтүү адистер көп. Бүгүнкү эле Жогорку Кеңештин пленардык жыйынында депутат Равшан Жеенбеков Аман Тентиев, Азамат Мурзалиев, Алмазбек Абеков, Чынгыз Шамшиевдерди жогорку деңгээлдеги адистер катары баалады. Мындан сырткары Чолпонкул Арабаев, Аликбек Жекшенкулов, Өмүрбек Суваналиев жана башка кыргыздын көп сандаган кучтүү инсандары бар.
 
Бирок тилекке каршы, көпчүлүк учурда, тигил тигиндей бул мындай деген куурагырлардын кесепети менен “колдо бар алтындын баркы жок” болуп келет”.
 
 Негизинен, бийлик башында иштей алат деген, кыргыздын белгилүү инсандарынын бири Алмазбек Атамбаев отурат. Бирок, мына ушундай бийликке жагынчу гезиттердеги асанкайгы-жазмачылардын айынан, бийлик элдин душманына айланууда. Мүмкүн алар бийликтин кемчиликтерин жойууга жардам иретинде сүйлөгөндөрдү, каршы сүйлөдү деп, сазайын берип жатабыз деп ойлошсо керек, бирок чынында алар бийликтин сазайын берип жатышат.
 
Эшикте 2012-жыл, эми акевчил, бакиевчил, андай эле, мындай эле деген актануулар өтпөй калды. Карапайым калктын алдында жүзүң жарык жүрө аласыңбы деген суроого жооп берер мезгил жетип келди. Оппозиция бекеринен бийликти эл үнүн угууга чакырган жок, чынында эл ичинде көйгөйлүү маселе көп.
 
Кышы менен свет өчүрүлдү, жазга чыгып суу өчүрүлүүдө, кыштан мал жутка учурады, азык-түлүк кымбаттады, элде жумуш жок, айылдарды суу каптады, уулуу көмүр ызы-чууга салды, күйүүчү май жазгы талаа жумуштарына кымбаттады, Кудайдын куттуу күнү митинг, нааразычылык, мына ушундай орчундуу кырдаалда “Фабула” гезити кур жалаалар менен ар кимди бийликке жок жерден душман арттырып отуруп, Атамбаевдин түбүнө жетпесе болгону.
 
Кечээ күнү “Манас” телекөрсөтүүсүнөн белгилүү коомдук ишмер, президенттин мурдагы басма сөз катчысы Турат Акимов туура айтты, бийликти эл шайлаган жок, эл бийликти шайлабагандан кийин, 3-10-20 - революция боло бериши мүмкүн. Качан гана бийликти эл шайлап, көзөмөлдөөгө алып иштеткенде гана митинг, революция токтойт деди. Ошондуктан элди, ар бир жаранды алдоого, каралоого жана жамандоого болбойт, тескерисинче ар бир адам үчүн бийлик камкордук көрүп, ар бир адамдын турмуш деңгээлин жогорулатуу боюнча иш жүргүзбөсө, гезиттердин “энең байталынан” натыйжа чыкпай калды.