Популярдуу кыргыз “Дизель” форумунун модераторлору борбор азиялык ушул кичинекей өлкөдөгү күч структуралары “крышовать эткен” наркотрафик менен казинолордун өз ара байланышы жөнүндөгү теманы басым көрсөтүүлөрдөн улам жабууга мажбур болду. Талкууда бул мекеменин жетекчилери премьер-министр Алмазбек Атамбаев жана анын партиясы СДПК тарабынан дайындалгандыгы тууралуу кеп жүрдү. “Дизелдеги” теманы жабуу боюнча жаңылык Twitter социалдык түйүнүнүн колдоочулары арасында чагылгандай тез тарап, KG-зонасында эки персона – Бозулан жана Инаят Мамазаировдордун фотосүрөттөрүн издөө жөнүндөгү кулактандыруу пайда болду. Алар Кыргызстандагы казинолор түйүнүнүн кожоюндары болуп саналышат. Медиа-мейкиндикте дал ушул адамдарды наркотрафик менен байланыштырышат.

 

Компаниялардын маалымат базасы топтолгон япониялык сайттардын биринде «M-Set Group» кыргыз финансылык холдинги катталган. Анын башкы директору - Инаят Мамазаирова. Ал Кыргызстандагы бир нече казинолордун кожойкеси жана өзүнүнүн агасы, “миллиончик” деген каймана ысым менен белгилүү Улан Мамазаировдун оюн империясынын бурамасы. “M-Set Group” холдингинин топ-менеджменти - «Таш-Рабат», «Монте-Карло», «Моб-Улан» ж.б. бирдиктүү казинолор тармактарынын аракеттеги директорлору жана менеджерлери. Дипломдошкон крупье жана дилерлердин артында ал тармакта эч бир иштөө тажрыйбасы болбой туруп, финансылык-инвестициялык компанияны ачуусу финансынын тарыхындагы биринчи жолку окуя. Кыргызстан үчүн сандырактык демейдеги эле реалдуу көрүнүшкө айланып калды. Өлкөнүн өкмөтү мындай инновацияларга көз жумуп койгондугун эске алсак, анда сандырактык өзүнөн эки эсе ашып түшөт. Ошол эле убакта оюн бизнесинин өкүлдөрү өлчөмсүз салыктар аларды тап жылдырбай жаткандыгына нааразы. Ошентсе да, бул эки сапка 12 жана 103 миллион долларлары цифра менен жазылган фирманы чет өлкөдө каттоого, ошондой эле “M-Set Group” фирмасына тийешелүү кеңсени курууга жолтоо болгон эмес. Жогорудагы сандар кебетеси уставдык капиталыдыр?

 

Республиканын түштүгүнөн чыккан ишкер Улан Эркинович Мамазаировду көбүнчөсү “Бозулан” деп аташат. Ал тууралуу дээрлик эч кандай маалымат жок. Бирок, Кыргызстандагы казинолордун жарымысы ага таандык экендигин айтышат. Айтмакчы, өлкөдө ашып кетсе жыйырмадан ашыгыраак казино бар. Мамазаировдун ойнотуучу жайларынын байланышын эсептөө кыйын деле эмес: Мамфинкөзөмөлдүн расмий сайтындагы маалыматка караганда, айрым оюн жайлары: «Дружба», «Мэри Клуб», «Таш-Рабат», «Монте Карло», «Алтын Казына» - анын эжеси Инаят Мамзаировага расмий катталган. Мамазаировдордун үй-бүлөсүнө расмий эмес түрдө Баткен, Жалал-Абад жана Ош облустарындагы казинолор тийешеси бар болушу ыктымал. Айрым маалыматтар боюнча региондордогу Мамазаированын башка адамдарга жазылган обьектилеринин арасында «Гранд», «Тянь-Шань», «Шангрила-Урмон» казинолору бар. Оюн жайларынын кызматкерлери маал-маалы менен карта колодасындагыдай бир обьектиден экинчисине жумушка өтүп турат. Атургай квалификацияны жогорулатуу, анын ичинде коопсуздук кызматынын кызматкерлеринин курстары чогуу өткөрүлөт.

Ал гана эмес, экс-президент Жаныш Бакиевди көп көрүшкөн Jannat мейманканасы Мамазаированын бизнесине кире тургандыгын оюн жайларынын жумушчулары жашырбайт. Жаныш Бакиев наркотрафикти көзөмөлдөй тургандыгын жана аны наркодилерлер Тажикстандын Тоолуу-Бадахшан облусуна жашырып жүрүшкөндүгүн жалкоо киши гана айтпай калбаса, баары айтып бүткөн.

 

Оюн бизнесиндеги булактар Жукеев-Пудовкин жана Аалы Токомбаев атындагы көчөлөрдүн кесилишиндеги М-Set Groupтун кеңсесин банк деп аташат. Антсе да, банк секторундагы маалыматчылар Мамазаировдордун холдинги кандайдыр бир банкты сатып алууга же лицензия берүүгө расмий түрдө эч кандай документ тапшырбагандыгын айтышат. Анткени менен бул тууралуу расмий эмес, азырынча эч кандай жыйынтык чыгарыла элек сүйлөшүүлөр жүргүзүлгөн болушу мүмкүн. “Мамлекеттик органдардын маалыматы боюнча эгерде эптеп-септеп иш кылып келаткан болсо, анда ал бизнесмендин ушунча көп бизнес-обьектилери кайдан?” - деген суроо туулбай койбойт.   

Кыргызстандын жаңы Салык кодексинин (2009-жылдын 1-январынан тарта) аракетке кириши менен милдеттүү патенттин ар бир айдагы баасы бир үстөл үчүн 300 миң сомго чейин беш эсеге көтөрүлгөн. Казино эмдигиче салыктык милдетти төмөндөтүүгө жетишүүгө аракет кылып келатат. Мамазаированын казино тармактарынын менеджерлери жетектеген оюн бизнесинин ассоциациясы салыктар өтө эле ашыкча экендигине кейип-кепчишет. Ошентсе да, мамлекеттик органдардын эч кимиси казинонун жүгүртүлүшү канча экендигин айталбайт, себеби, алар болгону милдеттүү патентти гана төлөөчүлөр болуп саналышат. Мындай салык төлөмүнүн мазмуну мындай, аныкталган өлчөмдөгү сумманы төлөшөт да, мамлекеттик органдар анын ишине тумшугун да салбайт. Чыныгы жүгүртүмдөрдү жашырууну каалаган ишкерликтин субьектилеринин көпчүлүгү үчүн өтө ыңгайлуу. Ошентсе да, легалдуулук көз карашынан алып караганда өкмөт адеп тобокелдикке байланган дал ушул оюн ишмердүүлүгүн салык төлөмүнүн ушундай түрүнө чегерип койгондугу шек жаратат. Эгерде Жаныш Бакиев наркотрафикти көзөмөлдөгөндүгүн эске алсак, анда, ал афган героинин транспортировка кылуу боюнча чынжырчанын бөлүгү деп аташкан казино үчүн өтө ыңгайлуу шарттарды түзгөн. 2010-жылдын 7-апрелиндеги мамлекеттик төңкөрүштөн кийин келген жаңы бийлик маңызында, бакиевтик саясатты улантышкан. Жыйынтыгында мамлекеттик органдар бул жайларда деги эле эмне болуп жаткандыгынан кабарсыз. Салыкчылар казино ар бир оюн үстөлү үчүн 300 миңден төлөнө тургандыгына ынануу үчүн эле пландагы текшерүүлөрдү жүргүзүшөт. Жергиликтүү финполдун кызматкерлери бир да жолу казиного байланыштуу кылмыш иши козголбогондугун ырасташат. Кандай бир жеринде айыбы жок бизнес!

 

Албетте, казино баңгизатын транспортировкалоого жана деги эле криминалга түздөн-түз тийешелүү деп ынандырганга болбойт. Мүмкүн, бул жөн гана элес же голливуд кинотасмаларынын таасиринен улам тек гана дал келүү чыгаар. Бирок, казинолор түйүнү түштүктөн түндүккө Орусияны көздөй кеткен Афган наркотрафигинин жолун кайталоо менен жайгаштырылган. Түздөн-түз наркотрафик менен байланышкан маалыматтарды салыштыра келгенде дал ушундай жол боюнча Кыргызстан аркылуу Казакстанга жана Россияга атайын жашыруун сырчалар менен жабдылган: баңгизат салынган пакеттер орундуктун артына, запастык дөңгөлөккө же бензобактын түбүнө ж.б. жерлерине катылып, автоунаалар менен алынып өтүлөт. Дал ушул үчүн мурдагы президенттин иниси Жаныш Бакиев кумарга өтө берилбеген адам болсо да, Мамазаировдордун казиносуна тез-тез мейманчылаган сыяктуу. Казинонун обьектилери афган анашасын топтоо жана транспортировкалоо точкаларына айланып, бул учурда курьерлерди күзөт сырттагы көздөрдөн калкалап турушу мүмкүн. ВИП-кардарлар үчүн оюн жайы жана бөлмөлөр, сейфтер сырттан киргендер байкай албагыдай курулган. Ал эми ВИП-кардарлардын кейпине ким болбосун жамынып алышы, ал эми приват бөлмөлөрдө жана сейфтерде эмнени болсо да жашыруулары мүмкүн.

 

Айрым эксперттер жана жалпыга маалымдоо каражаттары наркобизнести бөлүштүрүү жана наркотрафик үчүн күрөш былтыркы жылдагы июнь коогалаңындагы себептердин бири болушу мүмкүн деген божомолдорду айтып чыккан. Талашты жараткан версия, бирок, мүмкүн эмес дегенге да болбойт. Ал эми бул гипотезага сын айтуучулар өтө кирешелүү бизнес Оштогу жаатташууда баары бир детонатор болбогондугун жарыя кылышты.

Наркобизнеске жана июнь трагедиясына байланыштуу версиялардын ичинде, окуялар өзбек криминалдарынын лидерлеринин таасирин басаңдатып, алардын өкүлдөрүн наркотрафиктин катарынан сүрүп чыгаруу үчүн пландаштырылгандыгы тууралуу да бар. Ошентсе да, бул версияны анализдеген эксперттер баңгизатын транспортировкалоо жана сатуудан түшкөн акча кагылыштын эки тарабынан тең курал-жаракты жана зарыл нерселерди сатып алуу үчүн жигердүү колдонулган деп эсептешет.

 

ММК, бейөкмөт уюмдар афган наркотрафигинин зор таасири жөнүндө ачык айтып, орус саясатчылары жана күч түзүмдөрү бул транзиттик өлкөлөрдөгү баңгиге көз карандылардын санын көбөйтүп, Россиянын коопсуздугуна коркунуч келтире тургандыгын жарыя кылышууда. Укук коргоо органдары баңгизаттарын өздөрү “крышовать” этишээри жөнүндө да сөз байма-бай айтылып жүрөт.

 

Айтмакчы, кыргыз парламентинин ишинин алгачкы күнү Кыргызстандагы оюн жайларын жабуу демилгеси боюнча чуу чыгып, митинг менен коштолду. Парламенттин имаратына келген адамдар бийлик кумар оюндарына азгырылгандардын санынын өсүп бараткандыгына каршы чара көрбөгөндүгүнө нааразыланышты. Каршылык акциясы “Казинонун кесепетинен үй-бүлөлөр бузулуп жатат” деген күүдө өттү. Депутаттардын тобу, мунун ичинде ата-журтчу Камчыбек Ташиевдин ишенимдүү адамы Улан Чолпонбаев Кыргызстандагы оюн бизнесин катаалдаштырган мыйзам долбоорун демилгелешти.    

 

Бир эле убакта Twitter соцтармагында казино адамдардын жакырлануусунун себеби гана эмес, криминалдык чөйрөнүн өклдөрүн тарта тургандыгы жөнүндө талкуулар жүрдү. Биздин өлкөдө криминал сөзсүз түрдө уюшкан кылмыштуулуктун негизги көрүнүшү катары баңгизаты менен айкалышат. Депутаттык демилге кумарпоздордун үй-бүлөлөрү жөнүндө гана кам көрбөстөн, андан да тереңирээк кириши толук мүмкүн. Депутаттар салык органдарына жана финансы полициясына оюн бизнесинин обьектилери жөнүндө айрым маалыматтарды сураган өтүнүч каттарды капыстан жөнөтпөгөн чыгаар.

 

Героин Кыргызстанда “кызыл” экендиги жөнүндө дамамат айтылат. Майнабычы? Өкмөттөн эч кандай тиешелүү реакция жүрбөйт. Баңгизатын транспортировкалоого чек арада жайгашкан мамлекеттик структуралар да малынгандыгы айкын. Чек ара кызматынын кызматкерлери, УКМК, бажы кызматы, ИИМ бир да грамм наркозаттын чек ара аркылуу өткөрбөөгө милдеттүү. Бирок, Кыргызстан мурдагыдай эле “ак ажалдын” ташылып өтүлүшү боюнча транзиттик борбор бойдон калууда.  

 

Облустук жана райондук бийликтердин өкүлдөрү наркотрафикке байланышкан көп жагдайларды билбей коюшу мүмкүн эмес. Антпесе, биздин өлкөдөгү кырдаал мынчалык кейиштүү болбойт эле да, биз аркылуу 20 тоннага чейинки афган анашасы алынып өтүлбөйт эле. Бул тууралуу көп айтылганы менен, баңгини контрабандалоо боюнча каналдарды тосуу жөнүндө кандай чара көрүлүп жатат?

 

Эгерде бийликке коюлган дооматтарды дыкаттык менен карап көрсөк, кызыктуу картина көз алдыга тартылат. Жер-жерлердеги жетекчилердин көп бөлүгү СДПК өкүлдөрү же социал-демократтардын агайын-туугандары. Эмитен эле “Кызылдар” “караларды” наркотрафиктен кысып бараткандыгын, ал эми “кызыл” ОПГ күндөн күнгө кубаттуу болуп бараткандыгын ачык айтып жатышат. СДПК койгон адамдар Мамлекеттик бажы кызматын, УКМКны, ИИМди жана башка структураларды башкарышат. Алардын структураларында төмөнкү жана ортоңку звенодогулар чын эле эмне менен шугулданып жатышкандыгын жетекчилери билишпейби? А мүмкүн командалар жогорудан түшүп жаткандыр? Кандай болгон күндө да жоопкерчиликти өкмөт башчысы алууга тийиш. Тагдырдын кандай тамашасы: премьер-министр Алмазбек Атамбаев Москванын колдоосуна ээ болуш үчүн таазим кылып бүгүлүүдөн чарчабай жатканда, анын партиялаштары биздин республика аркылуу Орусия тарапка баңгизатынын агылышын токтото албай жатат (же токтотууну анча каалабагандайбы?).

 

Соңунда, кошумчалай кетсек, афган наркотрафигинин башкы “маркетологу” жана “логисти” катары өзүнүн таасиринин чөйрөсүн кеңейтүүгө далалат кылып жаткан террористтик топ деп атоого болот. Кыргызстанда ислам радикалдары жана талибдер өз полигондорун курууну каалап жатышкандыгы тууралуу көп курдай айтылып келет. РФ чек арасында мындай бирге кайнаган казандын албетте, кереги жок.